مقدس‌سازی

جمعه, 13ام تیر, 1399
اندازه قلم متن

دیرینه شناسان و محققان تاریخ تکامل بشر بر این باور هستند که در افق های دور دست با پدیدار شدن انسانهای متفکر نخستین و شروع تمایز زیستی ایشان با سایر موجودات ساکن کره زمین، انساهای نخستین شروع به شناخت جهان پیرامون‌شان کردند و به علت عدم وجود دانش قابل قبول و رشد عقلانیت در آن زمان، ایشان قادر نبودند تا برای تمام پدیده‌های اطرافشان علتی منطقی و علمی بیابند، بنابراین برای بسیاری از پدیده-های موثر در زندگیشان عوامل فوق طبیعی را به عنوان علل معرفی می‌کردند. بطور مثال در زمان رویارویی با پدیده زلزله؛ دارای آگاهی و دانشی نبودند که علت آن را تشخیص بدهند، بنابراین فکر می‌کردند که موجودی فوق طبیعی به نام خدای زلزله عامل و علت پیدایش این پدیده است. به مروز زمان این شیوه علت یابی در تعریف علل تمام پدیده‌های غامض بکار رفت و خدای سیل، خدای آتش، خدای خورشید و هزاران خدای دیگر در ذهن انسان‌های نخستین شکل گرفت. در ذهن آنها درک موجودی بی شکل و حجم سخت بود، بنابراین خدایان نمادینی از جنس اجسام مانند چوب و سنگ بوجود آوردند که این بت‌ها، نمادی از خدایانشان بودند. ایشان به پرستش این خدایان پرداختند تا بدین شکل بتوانند به خود آرامش خاطر بدهند که میتوانند با علل پیدایش وقایع طبیعی ارتباط برقرار نمایند و با جلب رضایت این خدایان، قادر خواهند بود که وقایع طبیعی را به نفع خود تغییر بدهند. در حقیقت ترس از آسیب های ناشی از وقایع غیر قابل درک طبیعی، منجر به پیدایش خدایان شد و به مرور زمان این احترام و خواهش از خدایان برای ممانعت از وقوع مصائب طبیعی و یا درخواست از خدایان جهت ایجاد بخت و اتفاقات خوب مانند بارش باران یا فراوانی شکار، باعث پیدایش موضوعات فوق طبیعی مانند خدایان و سایر موضوعات مرتبط با این گونه خرافه ها شد، که ریشه تمام این خرافات در عدم درک علل موضوعات طبیعی است.

پیدایش و گسترش امور مربوط به خدایان به مرور زمان منجر به پیدایش صنف جدیدی شد. افراد و تشکیلاتی که در ابتدا سازندگان و نگه‌دارندگان این بت ها بودند، با گسترش باور مردم به خدایان و توسعه رفتارها و مراسم عبادی، تشکیلات مربوط به خدایان را توسعه بیشتری دادند و خودشان نیز بصورت صنفی جدید و تمام وقت به جوامع آن زمان معرفی شدند. در جوامع بدوی آن زمان درست به مانند امروز؛ افراد در تلاش بودند تا کار و کسب خود را توسعه و رونق بیشتری بدهند، بنابراین بسیار طبیعی بود که کاسبان این صنف در تلاش باشند تا جایگاه صنف خویش را در میان سایر اصناف ارتقاء دهند. با گذشت زمان کار از ساخت چند تکه چوب و سنگ به عنوان خدایان، به ایجاد تشکیلات وسیع و گرانقیمت پرستشگاه ها رسید و طیف ویژه‌ای از افراد در این صنف ارتزاق می‌کردند. در ابتدا این افراد به خاطر باورهای خویش و به صورت داوطلبانه این تشکیلات را اداره می‌کردند، اما با گذشت زمان و توسعه این صنف؛ خادمان داوطلب، تبدیل به والیان و اربابان پرستشگاه ها شدند و ایشان متوجه شدند که میتوانند با اندکی تغییر در معارف شغلشان و با عنایت به ارادت مردم به این باورها، برای خودشان موقعیتی محترم و لقمه‌ای چرب از مادیات تدارک ببینند. بدینسان متولیان پرستشگاه‌ها، خود را به عنوان رابطان و یا مفسران حرف خدا معرفی کردند. با گذر زمان آن خدمتگذاران پرستشگاه‌ها تبدیل به کاسبان خدایان شدند و با تعریف و تحریف؛ معارفی نوین بوجود آوردند که در حقیقت هدف این معارف نوین، تقویت و تثبیت جایگاه ایشان بود تا با ادعای توانایی غلبه بر خشم طبیعت، مردم را تشویق به اهدای نذورات به پرستشگاه ها نمایند و در نهایت به هدف اصلیشان، یعنی پر کردن جیبشان از زر و سیم دست بیابند.

صنف بدوی فوق در ساختار اجتماعی متاخر بنام متولیان دینی و مذهبی شناخته میشوند. به نوعی میتوان علت پیدایش این صنف و پیدایش باور به نیروهای فوق طبیعی را در ترس از وقوع بلایای طبیعی و امید به وقوع پدیده های خوب طبیعی دانست. ترس موجود در درون انسانها از اتفاقات ناگوار، منجر به پرستش علت موهومی بنام خدایان شد و هویتی مقدس پیرامون آنها بوجود آورد. با گذر زمان متولیان دین این تقدس را از دایره خدایان به محدوده و حریم خویش گسترش دادند. بدینسان حریم امنی پیرامون ایشان شکل گرفت که در مسیر حفظ قدرت و استمرار صنفشان و کسب منافع مادی از شغلشان موثر بود، متولیان دین برای کسب منافع خویش ساختار و فلسفه نهاد خدایان را دچار تغییرات زیادی کردند و صفت تقدس خدایان را به افراد فعال در حوزه خویش گسترش دادند. بنابراین علاوه بر خدایان مقدس، انسانهای مقدس نیز تعریف شدند.

با گذر زمان و توسعه و نفوذ دین در میان مردم، در برخی موارد صاحبان قدرت به این نتیجه می‌رسیدند که درصورت اتحاد دو نهاد دین و حکومت، با همکاری نهاد دین راحتتر میتوان به استثمار مردم پرداخت. یکی از ابزارهای موثر برای ساکت کردن مردم معترض به استثمار توسط صاحبان قدرت، ایجاد مقدس سازی است. هدیه ای که نهاد دین به صاحبان قدرت نیز تقدیم کرد. نهاد دین متصل به حاکمان در یک پیمان نانوشته؛ حاکمان را اشخاصی مقدس معرفی میکردند و در عوض این خدمت؛ از سفره غارت ثروت مردم سهم می‌گرفتند و بدین‌سان حاکم از وقوع اعتراضات و قیام مردمی مصون میشد. تعریف هویتی قدسی در وجود فرد حاکم، ایشان را از گزند پرسش، ملامت، اعتراض و خلع مقام در قبال اعمال ظالمانه‌شان، مصون می‌داشت. با تعاریف مدرن امروزی مقدس سازی هر موجودیت؛ تلاشی است برای عدم پاسخگویی به نقدها، پرسش‌ها و اعتراضات پیرامون آن موجودیت مقدس و پایمال سازی دموکراسی و ایجاد سیستمی دیکتاتوری، فاسد و استثمارگر. در سیستم های دیکتاتوری یکی از شیوه های ایجاد انفعال در میان مردم ستمدیده و معترضان به ظلم و استبداد، ایجاد هاله تقدس برای ایدئولوژی و یا فرد و گروه حاکم می باشد.

پیدایش امر قدسی در ابتدا حاصل جهل انسان بر عملکرد قوای طبیعی بود و به مرور با رشد نهاد متولیان دین، مقدس سازی به ابزاری برای ایجاد ترس و تسلیم مردم در قبال استثمار و استبداد حاکمان تبدیل شد تا با ایجاد یک حریم امن برای حاکمان مستبد و فاسد، منافع نامشروع ایشان و شرکای حامیشان یعنی متولیان دین، تامین شود.

حال اگر شرایطی ایجاد شود که حاکمان مسلط بر قدرت، همان متولیان دینی باشند، مانند وضعیت فعلی حکومت ایران، میتوان دریافت که با وجود این حاکمیت مستبد دینی، بطور قطع باورهای دینی در میان مردم بشدت تخریب خواهند شد و با اضمحلال تدریجی حاکمیت، دین نیز به آرامی حیات اجتماعی، سیاسی و همه جانبه خویش را از دست خواهد داد. زیرا این‌بار حاکمان مستبد و استثمارگر همان متولیان دین هستند و در این شرایط دیگر قادر نخواهند بود که همچون زمانیکه حاکم نبودند از مسئولیت فساد و ظلم حکومت شانه خالی کنند و همکاری و معاونتشان در استبداد و فساد حاکمان را مخفی نگاه دارند.

مقدس سازی با رشد دانش، علم و آگاهی بشر شروع به ضعیف شدن می‌کند و بشر امروزه به این درک دست یافته است که در این جهان هیچ امر مقدسی وجود ندارد و هر پدیده و موجودیتی را میتوان مورد نقد، پرسش و رد و قبول قرار داد. دانش، آگاهی و سواد در دنیای امروز، قویترین ابزار مبارزه با “مقدس سازی” و به تبع آن استبداد و استثمار می‌باشد.

کاوه آهنگر

از: گویا


به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید

هنوز نظری اضافه نشده است. شما اولین نظر را بدهید.