روزی یکی از سیاسیون چپ ایرانی در پایان یک گردهمایی به من گفت: من مخالف نقد اسلام توسط شما هستم. به او گفتم: مخالفت شما برای من ارزشی ندارد زیرا نظر کهنه‌ای است و این نوع موضع گیری محافظه کارانه را من بیش از چهل سال شنیده‌ام. او گفت: نباید نقد دین را در سطح اجتماع مطرح ساخت. به او گفتم: من خواهان معامله گری با اسلامگرایان نیستم، شما دارای یک درک آرکائیک و ضدمدرنیته هستید و برای من مبارزه فکری علیه اسلام و شیعه گری، یک اولویت فرهنگی و فلسفی و جامعه شناختی است.
روزی در یک گفتگو، یک کنشگر سیاسی چپ سندیکایی با لحنی بشدت اعتراضی گفت: شما در یک نوشته داستان محمد و مناسبات جنسی او با یک دختر جوان نابالغ را مطرح میکنید و این امر در جامعه بمثابه توهین است و تحریک کننده است. به او گفتم یکم اینکه در باره عقد عایشه در شش سالگی و ازدواج در ۹ سالگی در رساله‌های اسلامگرایان آمده است و این امر بیانگر مناسبات سنتی مردسالار حجاز و زیاده خواهی پاتولوژیک جنسی پیامبر اسلام است و دوم اینکه درک عقب افتاده شما، سیاست ارعاب شما نسبت به آزاداندیشان و تلاش شما برای جلوگیری از نقد قرآن و دین و خرافه مذهبی، دیگر کارساز نیست و بیش از پیش جامعه خواستار نقد علمی بی مهابا و منظم است.

روزی با دانشجویانم در باره فرهنگ و ادبیات و اندیشه سخن میگفتم. یکی از دانشجویان دوره مهندسی که عرب تبار است گفت: شما خیلی کتاب میخوانید. گفتم: بله، اما شما چه؟ آیا کتاب‌های ادبی میخوانید؟ گفت: بله من در حال خواندن قرآن هستم. گفتم: من از ادبیات سخن میگویم و شما از دین خود صحبت میکنید. او گفت: خواندن قرآن مهم است. گفتم: شما یک سال دیگر مهندس میشود و مسئولیت خواهید داشت و گفته امروز شما نشان میدهد که دارای ذهنیت باز نیستید. با صراحت به او گفتم شما در سنت قدیمی و دینی باقی مانده‌اید، عرصه فرهنگی شما تنگ است و شما باید ادبیات بخوانید و کتاب‌های علمی را مطالعه کنید. در نبودن فرهنگ باز، تکرار در کتاب دینی، قرآن، تولید عقب ماندگی میکند و تعصب پرور است.

در جامعه اینگونه واکنش‌ها فراوانند. متاسفانه در بیشتر خانواده‌های اسلامگرا ادبیات و دانش و جامعه شناسی و تاریخ و هنر جایی ندارد. در این ساختارهای خانوادگی فرهنگ شفاهی رایج است و این فرهنگ با دین اسلام کاملن درهم آمیخته است. این امر برای مسلمانان عرتبار کاملن جنبه هویتی و ساختاری دارد. در این رفتار فرهنگی، دنیا و هرچه در آن است برپایه اسلام مشروعیت دارد. هر پدیده‌ای فقط به اعتبار اسلام قابل قبول و قابل احترام است. هستی تاریخی و فرهنگ فقط با اسلام معنا می‌یابد. جهان به حق و باطل تقسیم می‌شود و این حکم فقط به حکم قرآنی بستگی دارد. در این شرایط روان انسان محافظه کار و دین خو و متعصب هست. نزد افراد گرایش به دانش و هنر و فلسفه بسیار ناتوان است. این زمینه دینی و روانی براحتی افراد را به طمعه‌ای برای اسلام سیاسی و ایدئولوگهای دینی تبدیل می‌کند.

ویروس اسلام و ویرانگری در اندیشه

ایدئولوژی قرانی تباه کننده اندیشه است. مومن کسی است که همه درها را بروی خود می‌بندد. افتحار مومن در تباه کردن خود در خدمت الله است. چنین ذهنی، روان یک بنده و اسیر است. اسیری که اسارت خود را مظهر خشنودی الله می‌داند و ساده لوحانه سقوط را سربلندی تعریف می‌کند.
این ویژگی روانی ناشی از چیست؟ این پدیده در همه کشورهای مسلمان وجود دارد. بعنوان نمونه از نظر تاریخی تمام مردمانی که هم اکنون در سرزمین‌های عربی زندگی میکنند هم تبار قبایل شبه جزیره حجاز نبودند. ولی با تهاجم اسلام بسیاری از آنها زبان و فرهنگ و آئین و آداب خود را بطور وسیع یا بطور قطع فراموش کردند و ازخود بیگانه شدند، و بدین ترتیب عرب شدند. فرهیختگان عرب کسانی‌اند که مغلوب قطعی ایدئولوژی اسلام نشدند و با فرهنگ‌های دیگر ارتباط خود را فعال نگه داشتند. ولی افراد عامی و شخصیت‌های مذهب زده و سیاسیون در قدرت، در فرهنگ قرآنی محصور باقی ماندند. البته امروز در هر یک از این کشورها ویژگی‌های جامعه شناختی و روانشناختی وجود دارد ولی اسلام تعیین کننده هویت روانی و هستی روزمره و واکنش‌های هیجانی مردمان است. برای بسیاری از مردمان عرب نام الله و پیامبر و مضامین قرآنی مانند نخوردن گوشت خوک و ضدیت با یهود هویت ساز است. در ایران نیز بخش مهمی از جامعه دربرگیرنده گروه‌های بسیار متعصب میباشد و آنها پایه ایدئولوژیک حکومت را میسازند. این افراد پیرو آیت الله‌های مرجع تقلید هستند و هوش و توانایی خود را فراموش کرده‌اند. شمار ۱۶ میلیون زیارت کنندگان امام هشتم و ۲۵ میلیون زیارت کنندگان چاه جمکران افراد نادانی هستند که در اختیار شیعه گری و آخوندها هستند. آنها به زیارت قبر هارون الرشید خلیفه عرب در مشهد و چاه امام زمان موهوم میروند تا شاید روح خسته و امید بربادرفته خود را آرامش بخشند. در این دنیای اسلامی ما با انسان هایی روبرو هستیم که توسط صدا و توهم الله کوک شده‌اند و جدال با مدرنیته فکری هستند. ما میدانیم ساختار آنتروپولوژیکی انسان بسیار پیچیده است ولی اسلام در این انسان‌های ساده لوح متعصب همه کاره است.

اعتقاد به قرآن ذهن را می‌بندد و فرد را در وابستگی به الله معنا می‌بخشد. علیرغم این ساختار ذهنیتی مچاله شده، رفتارهای سکولاریستی مقاومت میکنند زیرا انسانها زندگی عرفی خود را دارند، به پزشک مراجعه می‌کنند، وارد مدرسه و دانشگاه میشوند، دارای حرفه‌های اجتماعی میباشند و در مناسبات گسترده با انسانهای دیگر میباشند. عرفی گرایی و دین گرایی در جدال و سازش قرار دارند. این حالت در میان ایرانیان متعصب و عقب مانده بشدت عمل میکند. در شرایط فقدان تربیت سکولار، ذهن و ناخوداگاه انسان توسط سمبول‌های دینی به ارتعاش درمیاید و نام الله و محمد و اسلام آنها را تحریک میکند. افزون برآن، بسیاری از انسان‌های قربانی شده برآنند که دین آنها کامل بوده و پاسخ نهایی به همه پرسش هاست. بنابراین با چنین روحیه‌ای، مسلمانان خود را مجبور به کنکاش نمی‌بینند. عقب ماندگی فکری و بی علاقگی به دانش و فلسفه و رد اندیشه باز، از همین روان پریشیده و ناتوان مایه می‌گیرد. انسان قربانی و مسخ شده، «پریشیده عقل و پراکنده هوش» میگردد و دیگر نمی‌تواند بازیگر اندیشه گری باشد.

طبقه فاسد آخوند و جادوگری اسلامی

سالخوردگان فرتوت و زیان آور بر ما حکومت می‌کنند. آیت‌الله خامنه‌ای در فروردین ۱۳۱۸ بدنیا آمده است، هشتاد و یک سال دارد و تمام قدرت‌ها را در دست دارد. البته شمار زیادی از آخوندهای ارشد حوزوی و حکومتی از او کهنسال‌تر هستند: صافی گلپایگانی (۱۰۰)، وحید خراسانی (۹۸)، نوری همدانی (۹۴)، احمد جنتی (۹۳)، ابراهیم امینی (۹۳)، مکارم شیرازی (۹۲)، شبیری زنجانی (۹۱)، جعفر سبحانی (۹۰)، موحدی کرمانی (۸۸)، جوادی آملی (۸۶)، مصباح یزدی (۸۴). این افراد که زیر چتر خامنه‌ای بوده و پای در لب گور هستند نقش قاطع در حکومت دینی ایران دارند. این افراد جزو یک گروهبندی یگانه‌ای هستند که تمام تصمیم‌های سیاسی و فرهنگی و اداری و قضایی و آموزشی و دیپلوماتیکی و عبادی در کشور را در دست دارند. به گفته دیگر، این افراد ایدئولوگ‌ها و رهبران و مدیران و نخبگانی هستند که بنام اسلام ایران را کنترل میکنند و جهت میدهند. کشورما از کوروش و بابک و امیرکبیر و رضا شاه و مصدق و فروغی بی بهره است، ولی آخوندهایی را بر مسند قدرت نهاده که هیچگونه تخصص و دانشی ندارند و میدانند چگونه مردم را با گنداب شیعه گری و امامشناسی و امامزاده پرستی و معجزه قرآنی بفریبند و بر گرده آنها سوار شوند و با وعده بهشت آنها را تطمیع کنند و با تهدید به جهنم آنها را سرسپرده خود گردانند.

خامنه‌ای ولی فقیه مطلق است. او همه چیز را کنترل میکند، شورای نگهبان را در دست دارد، مجلس خبرگان را در اطاعت خود دارد، حقوق حوزه‌ها را از صندق دولت پرداخت میکند، سازمان اوقات را زیر نظر دارد، سران سپاه را در تبعیت خود قرار داده است، باندهای تبهکار بسیجی و جاسوسان آدمکش را ساماندهی می‌نماید، نفوذ قاطع در تقسیم درآمدهای مالی بین خودی‌ها دارد، برنامه‌های نظامی و هسته‌ای و دیپلوماسی خارجی را زیر فرمان دارد، جریان‌های تروریستی و نظامی مانند حزب الله لبنان را هدایت میکند و بمثابه مرجع تقلید بخشی از مرتجعانه ترین توده‌های اجتماعی را با رساله عملیه خود به قلاده کشیده است. در کنار او ۴۰ مرجع تقلید رساله‌های پر از عقاید فاسد و احکام جنایتکارانه را در دل جامعه منتشر ساخته تا هرگونه منطق و خرد را نابود کنند و ذهن ذلیل را در انحطاط و مردگی نگه دارند. نزدیک نیم میلیون طلبه و آخوند نیز تمام کشور را به اسارت روانی و روحی گرفته‌اند و از لحظه تولد تا لب گور مردمانی از هوش رفته را به پشته‌ای از مردگان برای ارتقا و حفظ قدرت تبدیل کرده‌اند. در این فضای عمومی اسلامی، بیش از ۱۳۰۰۰ امامزاده با هاله‌ای مقدس و با آئین‌های گوناگون مازوخیستی و سادیستی، مردم را به آسمان وصل کرده، هرگونه هوشمندی خردمندانه را در آنها ویران نموده و زیارت کنندگان قبور استعمارگران عرب و شارلاتان‌های ناشناس را به افراد فلج و مسخ شده تبدیل نموده است.
مراسم و سنت‌های اسلامی از حج تا زیارت قبور و عاشورا و سوگواری، مجموعه‌ای از رسوم جادوگرانه و مجذوب کننده و بی معنا است که عقل را ناتوان و حیران کرده و به هیجان زدگی و اندوه گرایی و خمودگی روان میدان می‌دهد. در این رفتارهای تکراری و بی خردانه انسان مچاله شده و هرگونه خودمختاری شخصیتی خود را از دست میدهد. سامانده این روند مسخ شدگی طبقه آخوند است.

لائیسیته و متحدان اسلام

جامعه نیازمند یک قدرت سیاسی سکولار است زیرا جامعه‌ای دینی شده و بیشتر قوانین آن از قرآن و فقه شیعه مایه گرفته است. بیشتر قوانین کیفری و مدنی متکی بر دین است. قوانین مربوط به خانواده و ازدواج و طلاق و ارث و قصاص و نیز عملکرد دستگاه دادگستری بر پایه دین اسلام به پا شده است. وجود یک ولی فقیه در راس هرم قدرت سیاسی بعنوان نماینده الله بارزترین شکل حکومت دینی است و افزون برآن، نهادهای تصمیم گیرنده و نافذ مانند شورای نگهبان و مجلس خبرگان همه تصمیم‌های حکومتی را مطابق میل ولی فقه تنظیم میکنند. چنین جامعه‌ای باید بسوی حکومت و سیاست سکولار پیشرفت کند و بهترین الگوی مناسب لائیسیته است. ما باید برای یک گسست آشکار بین حکومت و سیاست عمومی از یکسو و از سوی دیگر قرآن و اسلام و شیعه گری باشیم. در جامعه ما گرایش‌های متعدد دینی و ناباورانه وجود داشته و شیعه گری بیانگر تمایل یک سوم جمعیت ایران است. قدرت سیاسی دینی ضربه‌های سنگینی به بخش‌های گوناگون جامعه وارد ساخته است و تنها راه آرامش و همزیستی اجتماعی، جداسازی دین و حکومت است.
در چنین شرایطی بدنه اجتماعی جامعه بشدت از دین آسیب دیده است. اخلاق رایج با چاپلوسی و دروغگوئی و رشوه گیری و دورویی و تقیه گری به پستی کشیده شده است. فساد نظام اداری با پوشش دینی همه جا را فراگرفته است. خرافه پرستی و امامزاده پرستی و ترس از قیامت بخش مهمی از جامعه را بر ضد خردگرایی و دانش و منطق بسیج نموده است. رفتار عرفی در زندگی روزمره یک واقعیت است ولی ذهنیت بسیاری از مردمان دچار مسخ زدگی اسلامی و شیعه گری می‌باشد. باورهای ارتجاعی و ضدعلمی و آئین‌های خرافه پرستانه و جادوگرانه در جامعه سرشار است. اعتقاد به موهوماتی مانند امام دوازدهم و چاه جمکرانش، زیارت امامزاده‌های استعمارگران مانند آستان امام هشتم و معصومه در قم و عبدالعظیم در ری و مراسم ماخیستی و سادیسمی ماه محرم باید مورد نقد یک کار بزرگ آموزشی و فرهنگی قرار گیرد. دین در جامعه ریشه‌های عمیق روانی و جامعه شناختی دارد و بنابراین مردمان بسیاری با آن زندگی خواهند کرد. آنچه مورد خواست جامعه است ایجاد یک حکومت سکولار دمکراتیک و آزادی کامل در نقد فساد دین است.
حال در این شرایط تمرکز قدرت دینی توتالیتر و در این جامعه بیمار، اصلاح طلبان ما را به شرکت در مرداب تشویق میکنند. نواندیشان دینی مانند سروش و کدیور که از همین مرداب ایدئولوژی اسلامی شیعه گری تغذیه نموده، بما میگویند اسلام رحمانی است. بخشی از چپ‌های ایران و ایدئولوگهای ملی مذهبی میگویند رژیم حاکم دین را به «وسیله» تبدیل کرده و نباید دین «رحمانی» را محکوم نمود و یا آنها میگویند مبارزه علیه دین اولویت ندارد و توهین به دین مردم ناپسند است. در پیرامون همه این گرایش‌ها شمار انبوهی از روزنامه نگاران بیسواد و دین خو برای حفظ دستمزد و شغل، برنامه تهیه نموده تا اسلام را در اذهان زنده نگه دارند و مغزها و ذهن‌ها و ناخودآگاه افراد را در وابستگی به شیعه گری تربیت کنند. افزون بر این گروه‌های تبلیغاتی، شماری از دانشگاهیان «محترم» و روشنفکران چپ مصلحت طلب و سیاسیون فرصت طلب با گفتمانی اطوکشیده شده بطور موذیانه خواستار صلح با اسلام و ایدئولوژی قرآنی هستند. افراد این گروه گاه علیه لائیسیته و «رادیکالیسم» طرفدار آن انتقاد می‌کنند، گاه لائیسیته را بمثابه «بنیادگرایی» معرفی کرده و آنرا با جامعه ایران خوانا نمیدانند، گاه تروریست‌های اسلامی را دلسوزانه «قربانی» نظام سرمایه داری معرفی میکنند، گاه می‌گویند مبارزه فکری علیه دین اسلام دارای اولویت نیست، گاه می‌گویند به دین توده نباید توهین نمود و افزون برآن حکومت از دین «سوء استفاده» می‌کند. به این ترتیب این عالیجنابان دروغگو ایدئولوژی دینی و مذهب شیعه گری را از ماهیت حکومت جدا می‌کنند و خواستار متوقف کردن مبارزه فرهنگی و فلسفی و آکادمیک و سیاسی علیه ایدئولوژی جنایتکارانه قرآنی و گنداب شیعه گری هستند. (۱).

لائیسیته هرگز اعلان جنگ علیه مذهب نیست بلکه بر دو اصل تاکید می‌کند. یکم، با اجرای لائیسیته، مناسب ترین چارچوب برای همزیستی دین‌ها بوجود می‌آید و با کنار زدن دین‌ها از قدرت سیاسی، از سلطه طلبی و قدرت طلبی هر یک از آنها جلوگیری می‌کند. دوم، لائیسیته بر آزادی انتقاد و اندیشه پافشاری نموده و بنابراین حق آزادی در نقد دین امری مسلم است. دین‌ها در جامعه وجود دارند و به فعالیت در اجتماع ادامه می‌دهند ولی روشن است که دین در امور حکومتی و سیاست کشوری مانند آموزش و اقتصاد و دیپلوماسی و غیره نباید مداخله داشته باشد. حال تمام تلاش اسلاموفیل‌ها و اسلام خواهان، ناتوان نمودن و کند نمودن لائیسیته است.

جلال ایجادی
جامعه شناس دانشگاه فرانسه
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱- کتاب‌های زیر از جلال ایجادی را می‌توانید از «نشر مهری» در لندن درخواست کنید: «بررسی تاریخی، هرمنوتیک و جامعه شناختی قرآن»، «نواندیشان دینی: روشنگری یا تاریک اندیشی»، «جامعه شناسی آسیب‌ها و دگرگونی‌های جامعه ایران»، «اندیشه واره ها».