دیدار پاپ «فرانسیس»، رهبر مسیحیان کاتولیک جهان با آیت‌الله «علی سیستانی»، مرجع تقلید شیعه که قرار است ماه آینده میلادی انجام شود، هم در دنیای سیاست و هم در سپهر روابط بین‌الادیان تأثیرگذار خواهد بود. اما این دیدار به احتمال قوی به مذاق نزدیکان رهبر جمهوری اسلامی که آیت‌الله خامنه‌ای را «ولی امر مسلمانان جهان» می‌خوانند، خوش نخواهد آمد.

***

هواداران علی خامنه‌ای تمایل ندارند فرد دیگری به جز رهبر جمهوری اسلامی به عنوان نماینده شیعیان جهان مطرح شود. آن‌ها نه‌ تنها خامنه‌ای را رهبر مذهبی و سیاسی شیعیان بلکه رهبر مسلمانان جهان و تهران را «ام‌القرای مسلمین» می‌خوانند. از این رو، افراد نزدیک به جمهوری اسلامی به دیدار مراجع شیعه با نهادها و چهره‌های بین‌المللی روی خوش نشان نمی‌دهند.

«لوئیس ساکو»، رهبر کلیسای کاتولیک کلدانی عراق ابراز امیدواری کرده است در ملاقات پاپ با آیت‌الله سیستانی، سند موسوم به «برادری بشریت برای صلح جهانی» که پیش از این با «احمد الطیب»، «شیخ‌الازهر» که عالی‌رتبه‌ترین روحانی سنی جهان تلقی می‌شود امضا شده است، با یک مرجع مهم شیعیان نیز امضا شود. 

امضای این سند نیز به صورت سمبلیک، آیت‌الله سیستانی را به عنوان رهبر مذهبی شیعیان مطرح خواهد کرد.

حدود چهار ماه پیش از مطرح شدن خبر این دیدار، اعتراض «حسین شریعتمداری»، نماینده رهبر جمهوری اسلامی در «روزنامه کیهان» به دیدار آیت‌الله سیستانی با «جینین هنیس پلاسخارت»، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در عراق و سخنان مطرح شده در این دیدار، جنجال برانگیز شد و برخی از مقام‌های عراقی مطلب شریعتمداری را توهین به آیت‌الله سیستانی دانستند. در نهایت، شریعتمداری گفت برداشتش از سخنان آیت‌الله سیستانی با توضیحی که دفتر او منتشر کرده است، هم‌خوانی ندارد و به همین دلیل از این مرجع تقلید شیعه پوزش می‌خواهد.

شریعتمداری نوشته بود آیت‌الله سیستانی خواستار نظارت مستقیم سازمان ملل بر انتخابات آینده عراق شده‌ است. اما «خبرگزاری شفقنا» نوشت منظور آیت‌الله سیستانی، هماهنگی نظارت با ضوابط سازمان ملل بوده است نه این‌که سازمان ملل به عنوان ناظر در این انتخابات حضور داشته باشد.

روابط جمهوری اسلامی و آیت‌الله سیستانی

نام آیت‌الله علی سیستانی در فضای عمومی ایران پس از حمله امریکا به عراق مطرح شد. هر چند پیش از آن نیز او با برخی از مراجع تقلید و مقامات جمهوری اسلامی رابطه نزدیکی داشت.
پس از سرنگونی «صدام حسین»، موضوع تفاوت‌های دو حوزه نجف و قم نیز در رسانه‌های ایران مطرح شد. پیش از آن هم حکومت ایران هرچند حرمت آیت‌الله «ابوالقاسم خویی»، مرجع تقلید شیعه را حفظ می‌کرد اما دل‌خوشی از او نداشت. چرا که او وارد موضوعات سیاسی نمی‌شد اما «روح‌‌الله خمینی» خود را نماد اسلام سیاسی می‌دانست.

آیت‌الله علی سیستانی در سال ۱۳۷۱، بعد از فوت آیت‌الله خویی، به همراه برخی از مراجع تقلید دیگر، از جمله «محمدصادق روحانی»، به عنوان مراجع تقلید شاخص مطرح و پس از مدتی، او به عنوان مرجع اعلم در عراق شناخته شد.

در این میان، او با مقامات جمهوری اسلامی نیز رابطه داشت و «جواد شهرستانی»، داماد و نماینده‌اش در قم، با مقامات دیدار می‌کرد.
سال ۱۳۷۵ نیز حمله‌ای به دفترش رخ داد که در آن حمله، پسرش «محمدرضا» مجروح شد.

هاشمی رفسنجانی در خاطرات خود نوشته که داماد آیت‌الله سیستانی پس از این اتفاق، با او دیدار کرده و گفته بود که این حمله از طرف دولت صدام حسین انجام شده اما دولت عراق گفته است گروه «وهابی»‌ عامل سوءقصد بوده ‌است.

هاشمی رفسنجانی درباره آیت‌الله سیستانی به نقل از داماد او نوشت: «مراجعات مقلدان زیاد است و ماهی ۳۰۰ میلیون تومان در ایران هزینه می‌کنند و بیشتر وجوه از خارج می‌آید و در عراق و سایر بلاد هم خرج دارند.»

پس از سرنگونی صدام و مطرح شدن جدی نام آیت‌الله سیستانی، واکنش نزدیکان رهبر جمهوری اسلامی در ابتدا حمله به او بود. حتی «احمد جنتی»، دبیر شورای نگهبان در خطبه‌های نماز جمعه تهران، او را امریکایی و انگلیسی خواند. به مرور اما مقامات جمهوری اسلامی مجبور به پذیرش جایگاه آیت‌الله سیستانی شدند و نام او در فضای سیاسی ایران نیز تاثیرگذار شد.

او در فضای سیاسی داخل ایران به چهره‌هایی چون هاشمی رفسنجانی و اصلاح‌طلبان نزدیک‌تر بود. در دولت «محمود احمدی‌نژاد»، گفته شد که تقاضای ملاقات احمدی‌نژاد را رد کرده است. هم‌چنین  سال ۱۳۸۷ سخنانش درباره اختلافات هاشمی رفسنجانی و خامنه‌ای در ملاقات هاشمی با او خبرساز شد.

به گفته «مسیح مهاجری»، مدیر مسوول «روزنامه جمهوری اسلامی»، آیت‌الله سیستانی به هاشمی رفسنجانی گفته بود مصاحبه‌اش با «صادق زیباکلام» در کتاب «هاشمی بدون روتوش» را دو بار خوانده و متوجه شده که اختلاف او و خامنه‌ای عمیق است.

بر اساس این روایت، سیستانی از پاسخ هاشمی رفسنجانی قانع نشده و پس از آن، جلسه آن‌ها به صورت خصوصی برگزار شده بود.

«احمد مسجدجامعی»، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت محمد خاتمی نیز سال ۱۳۸۷ با آیت‌الله سیستانی دیدار کرد. او درباره این دیدار نوشت که این مرجع تقلید، کتاب «سیاست‌نامه آخوند خراسانی»، نوشته «محسن کدیور»، روحانی منتقد آیت‌الله خامنه‌ای و هم‌چنین برخی از آثار «عبدالله جوادی آملی» و «محمدتقی مصباح یزدی» را خوانده و تحولات مربوط به انتشار کتاب‌های دینی و مذهبی در ایران را دنبال کرده است.

آخرین اتفاق مربوط به ارتباط تحولات سیاسی ایران و آیت‌الله سیستانی، ملاقات نکردن او با «ابراهیم رئیسی»، رییس قوه قضاییه ایران بود. در حالی که دو سال پیش با «حسن روحانی»، رییس جمهوری دیدار کرده بود.

مباحث مربوط به اعدام «روح‌الله زم»، موسس «آمدنیوز» و مطرح شدن سوءاستفاده از نام آیت‌الله سیستانی برای کشاندن زم به عراق می‌توانست در ندادن وقت ملاقات به رئیسی تاثیرگذار باشد. چرا که آیت‌الله سیستانی پیش از آن با «صادق لاریجانی»، رییس قوه قضاییه دیدار کرده بود.

مدتی پیش از اعدام روح‌الله زم، دفتر آیت‌الله سیستانی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که ۵۰ روز قبل از اعدام زم، نماینده او در قم با رییس قوه قضاییه جمهوری اسلامی دیداری داشته است.

پیش‌تر، «حسن فرشتیان»، دین پژوه به رسانه‌ها گفته بود که شواهد نشان می‌دهند سپاه پاسداران در دفتر آیت‌الله سیستانی نفوذ کرده‌اند‌ تا بتواند زم را به عراق کشانده و او را برباید.

یکی از نزدیکان آیت‌الله سیستانی که نخواست نامش فاش شود نیز در مصاحبه با «ایران‌وایر» گفت: «مامورین اطلاعات سپاه و مخابرات عراق با همکاری چند تن از افرادی که به دفتر آقای سیستانی در قم و نجف رفت‌وآمد داشتند، به روح‌الله زم وعده تاسیس تلویزیونی به زبان فارسی دادند و او را به سفر به عراق تشویق کردند.»

آیت‌الله سیستانی و سپاه قدس

سال ۱۳۹۷ نیز حاشیه‌های ملاقات حسن روحانی با آیت‌الله سیستانی، موضوع نارضایتی او از اقدامات جمهوری اسلامی و سپاه قدس در عراق و منطقه را مطرح کرد. هر چند این موضوع در سال‌های قبل نیز مطرح شده بود.

 هم‌زمان با این سفر، ویدیوی کوتاهی در سایت دولت منتشر شد که در آن گفته شده بود این دیدار پیامی به سران عراق است که به جای سایر نهادها و چهره‌های نظامی، با رییس جمهوری دیدار و گفت‌وگو کنند. این ویدیو بعد از مدت کوتاهی از این سایت حذف اما باعث مطرح شدن دوباره ناخرسندی آیت‌الله سیستانی از اقدامات سپاه قدس و ملاقات نکردن او با قاسم سلیمانی شد.

او در سال‌های اخیر با قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس ایران دیدار نکرده و «روزنامه الشرق‌الاوسط» از دل‌خوری آیت‌الله سیستانی از میزان اقدامات سلیمانی در عراق خبر داده‌ بود.

هاشمی رفسنجانی سال ۱۳۹۲ نیز با اشاره به اقدامات دولت احمدی‌نژاد، گفته بود آیت‌الله سیستانی به او گفته است: «شما در آن‌جا کارهایی می‌کنید که تاوان آن را مقلدین ما در کشورهای عربی می‌دهند و شیعیان ما تحت فشارند.»

این سخنان می‌توانست به معنای نارضایتی آیت‌الله سیستانی از حملات به اهل سنت و کشورهای عربی از سوی مقامات جمهوری اسلامی باشد.

 سال ۲۰۱۷ نیز آیت‌الله سیستانی از طریق سخن‌گوی خود، به تمامی گروه‌ها و نیروهای عراقی توصیه کرد از هرگونه پروژهٔ منطقه‌ای فاصله بگیرند و در نظر داشته باشند که قدرت‌های منطقه‌ای یا بین‌المللی به فکر منافع خودشان هستند و منافع آن‌ها نیز لزوماً با عراق هم‌راستا نیستند.

چهار سال پیش از آن هم  آیت‌الله علی سیستانی به همراه  شیخ «اسحاق الفیاض»، «سیدمحمد سعید حکیم» و شیخ «بشیر النجفی»، سه مرجع تقلید دیگر نوشتند: «اشخاصی که برای جهاد به سوریه می‌روند، از فرمان مقام‌های مذهبی سرپیچی می‌کنند.»

هم‌چنین او فتوایی داد که مخالفت با حضور «حشدالشعبی»، نیروی مورد حمایت ایران در سوریه بود. از نظر برخی اما این فتوا به معنای پایان ضرورت برای فعالیت این گروه به شما می‌رفت.

این مرجع تقلید شیعه در این فتوا گفته بود: «ما پیش‌تر فتوایی را صادر و بر روا بودن انجام وظیفهٔ نظامی به عنوان یک اولویت در حمایت از مردم عراق، سرزمین‌شان و مکان‌های مقدس‌شان تأکید کردیم. با وجود برخی پیش‌روی‌ها از سوی رزمندگان شجاع ما در شکست‌دادن تروریست‌ها، این فتوا تا زمانی پابرجا خواهد بود که وضعیت اضطراری ادامه داشته باشد.»

آیت‌الله سیستانی هم‌چنین سال ۲۰۱۶ میلادی از دیدار با یک هیات شیعیان «حوثی» یمن که مورد حمایت ایران است، خودداری کرده بود.

مقامات جمهوری اسلامی اما سعی کرده‌اند که ظاهر روابط خود با آیت‌الله سیستانی را حفظ و اختلافات را برجسته نکنند.

از: ایران وایر