در آستانه انتخابات ۱۴۰۰، هفت نامزد تایید صلاحیت شده توسط شورای نگهبان در تلاشی سخت برای جلب اعتماد مردم، با اعلام برنامه‌های گوناگونِ مبارزه با فقر، رقابت را آغاز کرده‌اند؛ سفره‌ای پهن از هزار فامیل با وعده‌های بزرگ و دست نیافتنی. ولی در همین حال، یک نهاد مدنیِ با سابقه که اعتماد بخش بزرگی از طبقه فرودست جامعه را بدون وعده‌های رنگانگ با خود دارد، در خطر انحلال قرار گرفته است و برخی از اعضای آن مجددا احضار شده‌اند.

***

«جمعیت امداد دانشجویی-مردمی امام علی» یک موسسه خیریه غیردولتی در ایران است که از تیر ۱۳۹۹ با بازداشت «شارمین میمندی‌نژاد»، موسس این جمعیت، مورد بازخواست علنی نهادهای امنیتی در ایران قرار گرفت؛ نهادی غیرانتفاعی که سرپرستی حدود هفت‌هزار کودک و چندصد زن سرپرست خانوار را بر عهده دارد.

روز پنج‌شنبه ۱۳ خرداد ۱۴۰۰، برخی اعضای این نهاد مدنی و غیردولتی در حساب‌های کاربری خود در شبکه‌های اجتماعی، از احضار مجدد شش نفر از افراد مرتبط با این جمعیت خبر دادند. یکی از اعضای جمعیت امام علی در توییتی با اشاره به احضارهای جدید نوشت: «توی این دو روز شش نفر از اعضای جمعیت امام علی احضار شدند. خبرکوتاه است و بین تبلیغات ریاست جمهوری دیده نشده! ای کاش از نمایندگان بابت زندگی ۷ هزار کودک جمعیت سوال می‌شد و می‌پرسیدیم کی قرار است این چرخه‌ی احضار متوقف شود؟ اعضای جمعیت چیزی برای گفتن ندارند جز رنج‌های هولناک بچه‌ها.»

در تیرماه گذشته، علاوه بر میمندی نژاد، «مرتضی کی‌منش»، مسوول رسانه‌ای و «کتایون افرازه»، بازرس علی‌البدل جمعیت امام علی که از بزرگ‌ترین نهادهای خیریه ایران است، با شکایت «قرارگاه ثارالله» سپاه پاسداران بازداشت شدند. شارمین میمندی نژاد بعد از ۱۲۹ روز بازداشت، در ششم آبان ۱۳۹۹ با وثیقه دو میلیارد تومانی آزاد شد.

شارمین کیست و چرا بازداشت شد؟

شارمین میمندی‌نژاد‌، بنیان‌گذار خیریه جمعیت امام علی، نمایشنامه‌نویس و فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی از دانشکده هنر «دانشگاه تهران» است. او ضمن تدریس در دانشگاه تئاتر و تئاتر درمانی، سابقه کار تئاتر در صداوسیمای ایران را نیز درکارنامه فعالیت‌های خود دارد.

شارمین میمندی‌نژاد ۲۲ سال پیش، در سال ۱۳۷۸ جمعیت امام علی را با هدف «امدادرسانی هوشمندانه» و «آگاهی‌رسانی» در جامعه، با کمک دانشجویان «دانشگاه صنعتی شریف» در این دانشگاه تاسیس کرد و با گذشت چند سال فعالیت‌های آن را گسترش داد. میمندی‌نژاد بارها گفته است که دغدغه‌اش، کودکان و فقر اقتصادی و فرهنگی نهادینه شده در خانواده‌های ایرانی است. این موسسه غیردولتی و غیرانتفاعی برای کمک به کودکان و خانواده‌های فقیر بنیان‌گذاری شد؛ مجموعه‌ای بزرگ با بیش از ۱۰ هزار عضو که در بیشتر استان‌های ایران فعالیت می‌کند و به دلیل گستردگی فعالیت اعضای داوطلب خود، به اغلب مناطق فقیرنشین و آسیب‌پذیر کشور دسترسی دارند. در این سال‌ها، چهره‌های شناخته شده هنری و فرهنگی بسیاری از این خیریه حمایت و در مورد فعالیت‌های آن به صورت وسیع اطلاع‌رسانی کرده‌اند.

عمده فعالیت‌های این نهاد خیریه در این سال‌ها، رسیدگی به کودکان محروم و بازمانده از تحصیل، کودکان کار و بد سرپرست یا بی سرپرست، بیمار، یتیم و زنان آسیب‌دیده بوده ‌است.

جمعیت امام علی یکی از بزرگ‌ترین موسسات خیریه غیردولتی در ایران است که از سال ۱۳۸۹ در شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد، به عنوان مقام مشورتی عام عضویت دارد.

تیرماه گذشته، خبرگزاری «تسنیم»، نزدیک به سپاه پاسداران از دستگیری فردی به نام «ش.م» خبر داد و به نقل از یک منبع آگاه نوشت: «]این فرد[ با تشکیل موسسه‌ای خیریه و در پوشش اقدامات عام‌المنفعه، اقدام به شبکه‌سازی برای نفوذ در سطوح مختلف افکارعمومی کرده است.»

با اعلام خبر دستگیری شارمین میمندی‌نژاد، موسسه امام علی پلمب و تارنمای جمعیت امام علی از دسترس خارج شد. پیش‌تر، در سیزدهم خرداد ماه، جمعیت امام علی از حمله سایبری به حساب‌های کاربری چند نفر از اعضای خود خبر داده بود.  

از حمله کیهان تا هشدار ابراهیم رئیسی!

۲۸ فروردین ۱۳۹۸، روزنامه «کیهان» چاپ تهران با حمله به جمعیت امام علی و شارمین میمندی‌نژاد، اعضای این خیریه را به فعالیت علیه حکومت ایران و باورهای آن متهم کرد. این روزنامه تندرو نزدیک به آیت‌الله «علی خامنه‌ای»، رهبر جمهوری اسلامی، عنوان کرد جمعیت امام علی به ترویج خرافات، سیاه‌نمایی علیه انقلاب و هم‌چنین توهین به «روح‌الله خمینی»، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران پرداخته است. اتهام زنی روزنامه کیهان البته از سال ۱۳۹۶ آغاز شد. این روزنامه در آن سال در مطلبی جمعیت امام علی را متهم به اقدام به فریب مردم مؤمن و خداجو کرد و نوشت: «با سوء استفاده از باورهای عمیق مذهبی مردم، ضمن کاسبی مال و آبرو، به نشر افکار ضاله و انحرافی خود می‌پردازد.»

کمی قبل از انتشار این مطلب در روزنامه کیهان، گروهی از خبرنگاران و کاربران «حزب‌اللهی» و «بسیجی» در شبکه‌های مجازی اتهام‌هایی به جمعیت امام علی وارد و برخی از آن‌ها این جمعیت را با «سازمان مجاهدین خلق» مقایسه کردند.

پاسخ جمعیت امام علی اما به این حملات این بود: «مسایلی چون ترویج بهاییت، هم‌جنس‌گرایی و وابستگی به خارج برای انحراف افکار عمومی مطرح شده و این حملات هزینه‌ای است که یک سازمان مردم نهاد برای حفظ استقلال باید بپردازد.»

این حملات به دنبال کمک رسانی جمعیت امام علی به سیل‌زدگان فروردین ۱۳۹۸ شکل گرفت. روزنامه کیهان نیز با ابراز نگرانی از حضور گسترده اعضای داوطلب این جمعیت در مناطق سیل زده پیش از نیروهای بسیج و نظامی نوشت: «داوطلبان جمعیت امام علی در قالب گروه‌های امدادی از طبقات مستضعف… یارگیری می‌کنند.»

شارمین میمندی‌نژاد در پاسخ به روزنامه کیهان با اشاره به این‌که فعالیت‌های این خیریه شفاف است و حسابرسان مستقل آن را بررسی می‌کنند، گفت:‌ «مردم مناطق آسیب دیده از سیل بهترین قاضیان در عملکرد نهادهای مختلف در درازمدت خواهند بود.»

دو روز بعد از حمله‌های روزنامه کیهان به جمعیت امام علی، شماری از داوطلبان آن در تماس‌های تلفنی تهدید و بازخواست شدند. تارنمای این خیریه در خبری با اشاره به تهدیدها نوشت، به داوطلبان و اعضای آن گفته شده است که ارتباط خود با جمعیت امام علی را قطع و انکار کنند.

روزنامه دولتی ایران هم‌زمان در گزارشی در این خصوص نوشت: «شاید بزرگ‌ترین اتهامش(جمعیت امام علی) که تاکنون به‌صراحت بیان نشده، این است که در کار خیر و اجتماعی، موازی با برخی نهادهای حاکمیتی فعالیت می‌کند و اغلب اعضای جوان و دانشجویش عقاید سیاسی و اجتماعی متفاوتی با تفکر غالب اصول‌گرایی حاکم بر حاکمیت دارند.»

اما چندی بعد، در ۲۰ و ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۹، «حسن روحانی» به عنوان رییس قوه مجریه  و «ابراهیم رئیسی»،‌ رییس قوه قضاییه ایران‌ در دیدارهایی جداگانه با گروه‌های خیریه به فاصله یک ‌روز، هشدارهای امنیتی درباره نفوذ «دشمن» و افراد «ناسالم» در این گروه‌ها خطاب به اعضا و هیات موسس آن‌ها مطرح کردند.

ابراهیم رئیسی روز یک‌شنبه ۲۱ اردیبهشت در نشست با برخی تشکل‌های مردم‌نهاد و گروه‌های جهادی گفت: «بعضی از جریانات ضدانقلاب به خواسته دشمنان ما، دنبال آن هستند در یک امری که در دل مردم زود جای می‌گیرد که توجه به خیر و خیرات و امور خیریه است، مجموعه‌هایی برپا کنند.»

رییس قوه قضاییه گسترش سازمان‌های خیریه را از محورهای مورد نظر امریکا و اروپا برای دنبال کردن «اهداف سیاسی و پلید» در ایران خواند.

یک روز قبل از آن هم حسن روحانی، رییس‌جمهوری ایران در دیدار با سازمان‌های خیریه و مردم‌نهاد، با دادن هشدار امنیتی و تاکید بر ضرورت ساختن «اعتماد» و «اعتبار» از سوی تشکل‌های خیریه، خواستار جلوگیری آن‌ها از ورود «آدم ناسالم» در جمع خود شد.

نهادهای امنیتی و تلاش برای انحلال جمعیت امام علی

دوازدهم اسفند ۱۳۹۹، دادگاه رسیدگی به شکایت وزارت کشور از جمعیت امام علی و درخواست برای انحلال این سازمان مدنی و باسابقه ایران برگزار شد. رای دادگاه بدوی در فاصله کمتر از ۱۲ ساعت از وقت رسیدگی صادر و حکم انحلال جمعیت امام علی ابلاغ شد. این حکم واکنش‌های بسیاری میان فعالان جامعه مدنی در پی داشت.

«انحلال درست نیست حمایتش کنید، ویرگول را کجا می‌گذاشتید؟»، کارزاری بود برای حساس کردن افکار عمومی جهت حمایت از جمعیت امام علی، بزرگ‌ترین خیریه مردم نهاد در ایران که به ابتکار اعضای خود طراحی شد و به فاصله چند ساعت بیش از ۲۰ هزار نفر از آن حمایت کردند.

اما به گفته وکیل این جمعیت، رای دادگاه زودتر از آن‌چه فکرش را می‌کردند، صادر شد. قاضی ویرگول را جایی گذاشت که نظر رییس دستگاه قضا بود و وزارت کشور، سپاه و دستگاه‌های امنیتی هم از آن حمایت می‌کردند.

نامه‌نگاری اعضای جمعیت به رییس جمهوری و رییس قوه قضاییه هم چاره ساز نشد. اعتراض گسترده به رای انحلال جمعیت امام علی موجب انتشار اطلاعیه‌ای از سوی پایگاه اطلاع رسانی وزارت کشور شد. در این اطلاعیه آمده بود: «بر اساس گزارشات مردمی و نظرات مراجع نظارتی مسوول، این جمعیت دچار انحراف از اساس‌نامه در فعالیت‌ها و عملکردهای خود شده ‌است.»

هرچند در این اطلاعیه به طور مشخص نامی از مراجع نظارتی مسوول برده نشده بود ولی براساس گزارش‌های منتشرشده در رسانه‌های داخلی ایران، سپاه پاسداران یکی از مراجع پی‌گیر برای انحلال جمعیت امام علی بود.

گستردگی فعالیت این موسسه و نفوذ آن میان اقشار محروم و فقیر در ۲۰ استان کشور به یک نگرانی امنیتی و دغدغه بزرگ برای حکومت و رده‌های بالای سیاست‌گذاری در ایران در سال‌های اخیر تبدیل شده است؛ در جایی که با وجود سازمان‌های دولتی، از جمله، سازمان بهزیستی، کمیته امداد امام خمینی و بنیاد مستضعفان، خیریه‌ای با پشتوانه مردمی و توان بالا و حضور گستردهِ جوان‌ها توانسته است در سطح وسیع و فراگیر، پیش از نیروهای حکومتی به کمک مردم برود و ضعف ساختار حکومت را بیش از گذشته عریان کند.

حکومت ایران به خوبی نشان داده است که از هرگونه تشکل و جمعیتی واهمه داشته و وجود خیریه مورد حمایت و اعتماد مردم مثل جمعیت امام علی را به دلیل مشارکت نکردن در پول‌شویی و یا غیر خودی بودن تاب نمی‌آورد.