همایش مشترک وزیران خارجه سه کشور آمریکا، فرانسه و عربستان سعودی در ماترا، واقع در سواحل جنوبی ایتالیا در شرایط کنونی پدیده‌ای تصادفی به نظر نمی‌رسد. نگاه‌ها به اوضاع نابسامان لبنان است.

حضور وزیران خارجه این سه کشور در این شهر مربوط به اجلاس کشورهای گروه بیست است. اما نشست جداگانه آن‌ها ارتباط مستقیمی با اجلاس یاد شده ندارد و در حاشیه آن همایش برگزار می‌شود.

خبرگزاری فرانسه هدف ملاقات روز سه‌شنبه ۲۹ ژوئن (هشتم تیر) آنتونی بلینکن، ژان ایو لودریان و فیصل بن فرحان، وزیران امور خارجه سه کشور آمریکا، فرانسه و عربستان را تلاش برای فائق آمدن بر بحران لبنان اعلام کرده‌است.

حتی گفته می‌شود که بلینکن با فیصل بن فرحان جداگانه نیز دیدار و گفت‌وگو کرده است. به نظر می‌رسد موضوع دیدار جداگانه این دو سیاستمدار از جمله مربوط به جنگ یمن باشد.

دغدغه فرانسه در لبنان با نگرانی‌هایی که وزیر خارجه آمریکا را وادار به برگزاری چنین نشستی کرده، الزاما یکی نیست. فرانسه همچنان خواستار حفظ نفوذ خود در لبنان است. اما آمریکا نگران نفوذ روسیه و همچنین افزایش نقش ایران در لبنان است؛ موضوعی که باعث نگرانی دیگر رقبای منطقه‌ای ایران، عربستان سعودی و اسرائیل می‌گردد.

دیپلمات‌های ارشد سه کشور بر آنند تا رهبران لبنان را به وحدت و همکاری برای غلبه بر بحران‌های فزاینده این کشور فراخوانند.

همایش سه‌جانبه وزیران خارجه آمریکا، فرانسه و عربستان در حاشیه نشست گروه ۲۰ در ماترا برگزار شده است. وزیران خارجه سه کشور یاد شده از رهبران سیاسی لبنان خواسته‌اند تا با اجرای اصلاحات به تعویق افتاده زمینه ثبات اقتصادی لبنان را فراهم سازند.

بحران واقعی لبنان

آنچه باعث نگرانی شدید سه کشور یاد شده گشته است، بحران اقتصادی حاکم بر لبنان نیست. نگرانی از تاثیر برخاسته از این بحران بر بحران سیاسی لبنان است. خطر بی‌ثباتی سیاسی این کشور را تهدید می‌کند. تجربه عراق، سوریه و لیبی نشان می‌دهد که بی‌ثباتی سیاسی دروازه‌ها را بر روی حضور و فعالیت نیروهای افراطی می‌گشاید.

در واقعیت امر، لبنان پس از انفجار مهیب بندر بیروت در اوت سال ۲۰۲۰ با بحران سیاسی شدیدی روبه‌رو شده است. انفجاری که نه تنها به بهای جان ۲۰۰ نفر از شهروندان بیروت تمام شد، بلکه از تاب و توان دولت این کشور به شدت کاسته و به اختلافات سیاسی در این کشور میان سه قطب قدرت (شیعیان، اهل سنت و مسیحیان) دامن زده است. بحران انرژی و کاهش شدید بهای پول لبنان نیز به وخامت سیاسی حاکم بر این کشور ابعاد شدیدتری بخشیده است.

نیاز لبنان به کمک‌های مالی کشورهای دیگر، عملا از این کشور بحران‌زده طعمه‌ای مناسب برای سایر قدرت‌ها ساخته است. از آن جمله باید به نقش روسیه در لبنان اشاره کرد.

چرا عربستان، فرانسه و آمریکا؟

انگیزه حضور فرانسه در تحولات سیاسی لبنان به دوران حاکمیت استعماری این کشور برمی‌گردد. اما همراهی این سه کشور مربوط به توافق صلحی می‌شود که در روز ۲۲ اکتبر سال ۱۹۸۹ در طائف عربستان امضا شد و به جنگ داخلی در لبنان پایان داد.

بر اساس توافقی که عملا بین بازیگران جهانی و منطقه‌ای کسب شده بود، قدرت سیاسی در این کشور بین سه اقلیت دینی تقسیم شد. ریاست جمهوری به مسیحیان تعلق گرفت، در مقابل باید نخست‌وزیر از شهروندان اهل سنت انتخاب می‌شد و سخنگوی پارلمان این کشور نیز در حوزه اختیارات شیعیان قرار گرفت.

اما همراهی کنونی سه کشور آمریکا، فرانسه و عربستان در لبنان یک علت دیگر نیز دارد و آن مقابله با نفوذ ایران و روسیه است.

افزایش نقش روسیه

سیاست خارجی روسیه در حال حاضر سرمایه‌گذاری در کشورهای بحران‌زده در خاورمیانه است. نزدیکی با جمهوری اسلامی ایران و پس از آن حمایت از بشار اسد در سوریه تنها دو حوزه از فعالیت‌های سیاسی روسیه در خاورمیانه را شامل می‌شوند.

سایت موسسه استرالیایی مسائل بین‌الملل در ماه جاری مقاله‌ای از عبدالله خرم منتشر کرده است. مقاله‌ای که محور اصلی آن افزایش نفوذ روسیه در لبنان است. نویسنده حتی نوشته است که احتمال همراهی آمریکا با روسیه برای مقابله با نقش فزاینده ایران در لبنان نیز منتفی نیست.

نویسنده به کاهش علائق سیاسی و اقتصادی بازیگران سابق منطقه‌ای در لبنان و از آن جمله عربستان و امارات متحده عربی، اشاره کرده و معتقد است که چنین امری جاده را برای افزایش نفوذ روسیه در این کشور هموار می‌سازد.

ولادیمیر پوتین و سعد حریری

افزایش نقش روسیه در لبنان را می‌توان در چند عرصه مشاهده کرد. در شرایطی که لبنان با بحران سیاسی روبه‌رو است، گفته می‌شود که روسیه با همه نیروهای ذیربط در قدرت لبنان و به‌ویژه حزب‌الله در تماس است.

نویسنده این مقاله به یکی از اظهارات اخیر جورج شعبان، نماینده سعد حریری اشاره کرده است. شعبان در مصاحبه‌ای که در ماه آوریل با خبرگزاری اسپوتنیک داشت گفته بود که کلید برون‌رفت از بحران سیاسی لبنان در دست روسیه است.

خبرگزاری مهر در فروردین سال جاری و هفته‌ها پیش از سفر سعد حریری به مسکو نوشته بود که حریری برای فائق آمدن بر بحران این کشور “دست به دامان روسیه خواهد شد”.        

خرم حتی به احتمال گشایش دفتر سیاسی حزب‌الله لبنان در مسکو اشاره کرده است. افزون بر آن، روسیه در چند پروژه اقتصادی و از جمله در پروژه‌های ناظر بر اکتشاف و بهره‌برداری از نفت و گاز در سواحل لبنان سرمایه‌گذاری کرده است.

روسیه حتی به حزب‌الله تنها به عنوان یک جریان سیاسی لبنانی نگاه نمی‌کند. به باور عبدالله خرم، رویکرد روسیه به حزب‌الله به‌مثابه جریانی است که در دیگر نقاط خاورمیانه نیز حضور دارد و نقش‌آفرینی می‌کند. به عنوان نمونه می‌توان به نقش حزب‌الله در سوریه اشاره کرد.

نویسنده مقاله یاد شده به توافق‌نامه ۲۰ ساله روسیه با لبنان اشاره کرده است. گفته می‌شود که در سال ۲۰۱۹، شرکت “روس‌نفت” مدیریت اجرایی پروژه ایجاد مخازن نفت در بندر طرابلس را کسب کرده است. باید یادآور شد که بندر طرابلس دومین بندر بزرگ لبنان به شمار می‌آید.

به سخن دیگر، نگرانی از تشدید بی‌ثباتی سیاسی در لبنان از یکسو و الزام مقابله با نفوذ ایران و روسیه در این کشور منجر به آن شده است که وزیران امور خارجه سه کشور یاد شده در پی چاره‌جویی برای بحران لبنان باشند.

از: دویچه وله