پس از خروج اتحاد جماهیر شوروی از افغانستان، درگیری ها در این کشور در حالی ادامه داشت که جناح های مختلف برای قدرت مبارزه می کردند. در طول دهه ۱۹۹۰، ایران از گروه های شیعه افغان و اتحاد شمال در مبارزه با طالبان حمایت کرد. قاسم سلیمانی یکی از پرسنل سپاه پاسداران ایران بود که در این تلاش شرکت داشت. او در سال ۱۹۹۸ فرمانده نیروی قدس شد و تا زمان [شهادتش] در سال گذشته در حمله هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا، فرمانده آن باقی ماند.

از طریق این پیوندهای عمیق و دیرینه با جامعه شیعه هزاره افغانستان، ایران در سال ۲۰۱۲ لشگر فاطمیون را به عنوان بخشی از تلاش گسترده خود برای حمایت از حکومت اسد در مبارزه با شورشیان مسلح ایجاد کرد. تحت نظارت و راهنمایی سلیمانی، سپاه پاسداران، جنگجویان خارجی هزاره افغان را برای این منظور به خدمت گرفت. همچنین تیپ زینبیون نیز متشکل از شیعیان پاکستان تاسیس شد. هزاران تن از جنگجویان خارجی پاکستانی و هزاره های افغان در قالب این واحدها برای نجات حکومت اسد جنگیدند و جان باختند.

فاطمیون علاوه بر تأثیرش در میدان جنگ، یک دارایی تبلیغاتی مهم برای سپاه پاسداران بوده است که برای متقاعد کردن جامعه شیعه در سراسر منطقه برای حمایت از دولت ایران و سیاست هایش تلاش می کند. اعلام جسارت ها و موفقیت های جنگجویان خارجی افغان در سوریه نقشی اساسی در این کمپین داشته است. تبلیغات ایران در مورد فاطمیون از روایت های استراتژیک مربوط به تفاوت در تفسیرهای سنی و شیعه از قوانین اسلامی و حکمرانی عادلانه استفاده می کند و این نگرانی را در بین هزاره ها در مورد قدرت گیری نیروهای اکثراً سنی طالبان و داعش در افغانستان و سوریه ایجاد می کند.

سلیمانی معمار و عامل اصلی استراتژی تبلیغاتی ایران بود. فاطمیون تا زمانی که یوتیوب و توییتر حساب های آنها را مسدود کردند، در این رسانه های اجتماعی فعالیت چشمگیری داشتند. با این وجود، فاطمیون در نتیجه سرمایه گذاری ایران، در سایر رسانه های اجتماعی فعال است. آنها هزاران دنبال کننده در شبکه های اجتماعی مانند تلگرام سروش دارند که از آنها برای به نمایش گذاشتن دستاوردهای خود در میدان جنگ در سوریه استفاده می کنند. جنگجویان ویدئوهای نبرد را در رسانه های اجتماعی به اشتراک می گذاشتند که ثابت شد یک ابزار موثر برای سربازگیری است. تعداد قابل توجهی از کسانی که به این گروه پیوستند، سربازان سابق آموزش دیده توسط آمریکا در ارتش ملی افغانستان و نیروهای نخبه عملیات ویژه افغان بودند.

آینده فاطمیون و رویکرد ایران به افغانستان

حتی با پایان یافتن دخالت شبه نظامیان شیعه افغانستان و پاکستان در سوریه، قدرت آنها و روایت اینکه چطور ایران به بسیج این نیروها پرداخت، طی سالهای آینده در جنوب آسیا و خاورمیانه مورد توجه خواهد بود. این امر به ویژه در مورد افغانستان صادق است، جایی که حفاظت استراتژیک ایران و کمپین چندین ساله و آرام تهران برای ایجاد نفوذ در کنار طالبان به طور چشمگیری در دستاوردهای نظامی شورشیان طی چند سال گذشته نقش داشته است.

باید دید آیا مقامات ایرانی می توانند روابط خود را با فاطمیون به عنوان نماینده شان و طالبان پس از خروج دشمن مشترک خود یعنی ایالات متحده حفظ کنند. سوالات زیادی در مورد این موضوع وجود دارد که رئیس جمهور جدید ایران چه موقع می تواند از نفوذ ایران بر ده ها هزار هزاره در افغانستان و سراسر آسیای جنوبی که به درخواست تهران برای پیوستن به جنگ سوریه نزدیک به یک دهه پیش پاسخ مثبت دادند، استفاده کند. برای رئیسی که وعده داده است احیای اقتصادی ایران را محور اصلی دوران تصدی گری خود قرار دهد، دستیابی به نتایج سیاسی در افغانستان که یکی از بزرگترین شرکای تجاری ایران است، اهمیت زیادی دارد.

نگرانی های فزاینده ای وجود دارد مبنی بر اینکه پیروزی های طالبان در زمین می تواند به احیای هدف گیری های خشن و خونین هزاره های شیعه افغان تبدیل شود. این شرایط می تواند بی ثباتی منطقه ای ناخواسته را به دنبال داشته باشد و آثار شدیدی بر اقتصاد بیمار ایران بر جای بگذارد. رویکرد ایران در برخورد با طالبان عمدتا پشتون احتمالاً در آینده نزدیک تحت نظارت رئیسی ادامه خواهد یافت. احتمالاً بازی سه طرف اصلی شامل پشتون های طرفدار طالبان، شیعیان قوم هزاره و نخبگان افغان وابسته به دولت در کابل برای رویکرد تهران در افغانستان مهم است، صرف نظر از اینکه واشنگتن در آینده چه اقدامی خواهد کرد.

سیگنال های متفاوتی که از تهران درباره مشارکت در امور افغانستان می آید، می تواند هم نشانه عملگرایی ایران باشد و هم بازتاب شکاف عمیق تری بین تندروها از یک سو و منتقدان اصلاح طلب ایرانی از طرف دیگر باشد. اختلافات بین اردوگاه های مختلف در مورد مشارکت ایران در افغانستان آشکارا در مطبوعات ایران بروز کرده است.

با توجه به اینکه ایران از دیرباز خود را به عنوان قهرمان و حامی جمعیت هزاره حاشیه نشین و شیعه افغانستان معرفی کرده است، اختلافات داخلی در مورد ارتباط تهران با طالبان نشان می دهد که روابط دیپلماتیک با طالب ها ممکن است تنها به نزدیکی موقت دو طرف منجر شود که به راحتی ممکن است از هم پاشیده شود. البته، فعلا سیاست مقامات ایرانی صبر و تماشاست.

از: گویا