طالبان به نحوی در افغانستان مسلط شد که مردم هنوز آمادگی ذهنی برای تغییر گسترده در تمام عرصههای زندگی در این حد نداشتند
شهرزاد اکبر، رئیس کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، از طالبان خواسته است مسئولیت امنیت شهروندان را بر عهده گیرند و راههای عبورومرور و فرودگاهها را برای مردم فعال نگهدارند.
خانم اکبر همچنان به طالبان گفته است که غیرنظامیان سرمایههای افغانستان هستند و باید محافظت شوند.
شهر کابل بیش از یک شبانهروز است که در خلاء مطلق رهبری قرار دارد و امنیت شهروندانش بهشدت آسیبپذیر است.
خانم اکبر امروز در صحفه توییتر خود نوشته است: « این روزها تلخترین و سختترین روزهای ۲۰ سال گذشته برای ساکنان کابل است. زمین سخت و آسمان دور، مردم احساس از یادرفتگی، و وحشت اسارت دارند. در هر وضعیتی، حفظ جان و حریم خصوصی شهروندان مهم است. حالا که نیروهای طالبان وارد شهر شدهاند، باید مسئولیت حفظ جان شهروندان را به عهده گیرند.»
خبر خروج اشرف غنی همزمان با پخش خبر ورود طالبان به بخشهای مختلف کابل، شهروندان این شهر را شوکه کرد. در اندکزمانی سیلی از مردم به بانکهای شهر و فرودگاه بینالمللی کابل هجوم برد. ازدحام توام با وحشت، سبب شد تا خدمات بانکها و فرودگاه کابل تعطیل شود.
خانم اکبر میافزاید: «همه افغانها وطن خود را دوست دارند و در وضعیت صلحآمیز، همه علاقمند و مایل به دیدار و برگشت هستند. یکی از اولین نشانههای نظم و امنیت این است که شهروندان، زنان و مردان، بدون ترس گشت وگذار کنند و به فرودگاهها یا هر محل دیگر، دسترسی داشته باشند.»
تحولات در افغانستان چنان سریع پیش رفت که به قول ملا برادر، رئیس دفتر طالبان در قطر، حتی رهبری طالبان نیز انتظار نداشتند به این زودی افغانستان را فتح کنند و زمام حکومت را در دست گیرند. از این رو، این گروه هم آمادگی لازم برای مدیریت یک کشور را نداشتند. این گروه هنوز نتوانسته است نیروهای کافی برای مدیریت امنیت شهر کابل بسیج کند.
خانم شهرزاد با ابراز نگرانی از وضعیت فعالان مدنی، روزنامهنگاران، و کارمندان دولت، میگوید : « مقامات و کارمندان دولت، منسوبان نظامی که حالا درگیر جنگ نیستند، خبرنگاران، فعالان زن، مدافعان حقوق بشر، قاضیها و دادستانها، افرادی که با نیروهای خارجی کار کردهاند، همه در وحشت به سر میبرند، زیرا با آن که اینها گروههایی غیرنظامیاند، قبلا مورد حمله طالبان قرار گرفتهاند.»
هر چند رهبری طالبان چندین بار پس از تصرف استانهای افغانستان عفو عمومی اعلام کرده است تا اعتماد مردم را جلب کند، اما برای مردم نه تنها امنیت جانی، بلکه زندگی زیر سختگیریهای نظام طالبانی نیز نگرانکننده است. از این رو بیشتر مردم به فکر مهاجرت هستند.
انتظار مردم افغانستان و جامعه جهانی این بود که آقای غنی پس از توافق، قدرت را به شکل مسالمتآمیز به مسئول یک دولت موقت انتقال دهد تا آن دولت از یک سو از خلاء قدرت جلوگیری کند، و از سوی دیگر، زمینه تشکیل حکومتی فراگیر و مشارکتی با ضمانتهای بینالمللی را تسهیل کند؛ حکومت فراگیری که در آن حقوق و آزادیهای فردی، به ویژه حقوق زنان و اقلیتها، و نیز رعایت حقوق بشر طبق موازین بینالمللی، تضمین شود.
طارق فرهادی، کارشناس مسایل سیاسی و مشاور پیشین حامد کرزی، رئیس جمهوری اسبق افغانستان، میگوید بعد از خروج مخفیانه و غیر مسئولانه اشرف غنی، بحث حکومت مشارکتی با ضمانت بیناللمللی تمام شده است و حالا طالبان حکومت مستقل خودشان را ایجاد خواهند کرد.
مردم افغانستان در حالی این شرایط را تجربه میکنند که از آمادگی ذهنی برای تغییر چشمگیر نظام سیاسی کشورشان که تمام عرصههای زندگی شهروندان افغان را به شدت تحت تاثیر قرار میدهد، برخوردار نبودند.