گروه جامعه – یافتن سرپناه، اولین نیازی است که انسان در هر موقعیتی که قرار می گیرد به فکر تهیه آن است، این مساله فقط مختص انسان نیست بلکه تمام موجودات کره زمین چه در خشکی و چه در دریا برای زندگی، تولید مثل و بزرگ کردن فرزندان خود به مأمنی نیاز دارند، حال در این میان ما انسان ها با قلدری کار خود را پیش می بریم و تمام زمین را ارث پدری خود می دانیم در حالی که اینطور نیست، زمین به تمام زیستمندان آن تعلق دارد و همه آنها در هر گوشه از این کره خاکی حقی دارند، اما متاسفانه دست اندازی انسان در طبیعت، زیستگاه حیوانات را ناامن و فضای خانه آنها را تنگ و تنگ تر کرده که این مساله به چالشی برای محیط زیست و موجودات آن تبدیل شده است.

ایران با داشتن اقلیمی متنوع از گونه های گیاهی و جانوری زیادی برخوردار است و همین مساله اهمیت حفاظت از زیستگاه ها را برای این گونه ها صد چندان می کند اما مسائلی مانند ساخت و سازهای بی رویه، معدونکاوی ، راهسازی و توسعه زمین های کشاورزی باعث شده که خانه بسیاری از موجودات سرشان خراب شود که همین مساله به مرور موجب نابودی و حذفشان از طبیعت می شود، نمونه بارز آن شیر ایرانی و ببر مازندران است که دیگر در طبیعت ایران یافت نمی شوند چون با دستان خود این گونه های ارزشمند را از طبیعت کشور حذف کردیم، اگر هم بخواهند زیرگونه ای از آنرا وارد کشور کنند با چالش نبود زیستگاه مناسب مواجه هستند.

البته توجه به این نکته بسیار ضروری است که حفظ طبیعت و زیستگاه فقط به درد گونه های جانوری نمی خورد بلکه نبود آن زندگی انسان ها را تحت تاثیر قرار خواهد داد چون بخش زیادی از آب، مواد غذایی ( خاک حاصلخیز)، هوای مورد نیاز برای تنفس از طبیعت تامین می شود بنابراین تنوع زیستی پیرامون ما بخش جدایی ناپذیر از زندگی محسوب می شود، حدود دو میلیون گونه در دنیا شناسایی شده اما دانشمندان حدس می زنند که بیش از ۱۰ میلیون گونه در جهان وجود دارد که تمام این گونه ها برای زندگی و تولید مثل با هدف ادامه نسل به طبیعتی پویا نیاز دارند اما ما انسان ها در طول تاریخ به ویژه در چند دهه اخیر با شتابی باور نکردنی بخش زیادی از آن را تخریب کرده ایم.

پیش بینی شده اگر روند تخریب زیستگاه ها به همین روال ادامه یابد، امکان دارد در ۵۰ سال آینده بسیاری از گونه های گیاهی و جانوری منقرض شود، این مساله دنیا را به فکر چاره انداخت، بر این اساس روز جهانی زیستگاه در سال ۱۹۸۵، توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد انتخاب و برای اولین بار در سال ۱۹۸۶ با موضوع پناهگاه، حق من است در نایروبی جشن گرفته شد، بعد از آن هر سال نخستین دوشنبه ماه اکتبر – مهر ماه – روز جهانی زیستگاه ها نام گرفت که امسال در ایران این روز با ۱۰ مهرماه برابر شده است و تلاش می شود در این روز اهمیت حفظ زیستگاه ها به دست اندرکاران گوشزد شود.

تنوع زیستی ایران بسیار غنی و متنوع است به طوری که این تنوع زیستی در بخش مهره داران شامل ۱۶۵ گونه پستاندار، ۵۱۷ گونه پرنده، ۲۰۹ گونه خزنده، ۱۷۴ گونه ماهی و ۲۲ گونه دوزیست است که تمام آنها برای زندگی به زیستگاه نیاز دارند، حفاظت از زیستگاه ها ضامن حفاظت از ذخایر ژنتیکی کشور، امنیت غذایی و کاهش مخاطرات طبیعی کشور است از این رو سازمان حفاظت محیط زیست روی حفظ زیستگاه ها و حفاظت گونه ها در زیستگاه ها است.

مدیر کل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: یکی از وظایف سازمان، حفاظت از زیستگاه ها و حفظ گونه ها در زیستگاه ها است، شاید یکی از اصلی ترین علت از بین رفتن برخی از گونه ها تخریب و نابودی زیستگاه است بنابراین به عنوان یک اقدام اساسی و اصولی اگر بخواهیم از گونه ها محافظت کنیم باید در گام اول زیستگاه ها را حفظ کنیم.

غلامرضا ابدالی افزود: زیستگاه بستر اصلی زیست حیات وحش است که باید مولفه های آن فراهم شود تا گونه ها بتوانند تحت آن شرایط و عناصر اصلی حیات که شامل غذا ، آب و امنیت است به زندگی خود ادامه دهند در نتیجه نقش زیستگاه ها در حفظ گونه ها بسیار حایز اهمیت و کلیدی است.

وی درباره عوامل تهدید زیستگاه ها گفت: اولین عامل، تغییر اقلیم است که باعث می شود زیستگاه ماهیت خود را از دست بدهد و دیگر قابلیت زیست نداشته باشد و ماهیت اصلی خود که حمایت از زیستمندان از لحاظ پوشش گیاهی، تامین آب و غذا است را از دست بدهد.

تغییر اقلیم و ساخت و سازهای بی ضابطه و بدون استاندارد دلایل اصلی تخریب زیستگاه ها است.وی تاکید کرد: تغییر اقلیم موجب کاهش بارندگی و ادامه روند خشکسالی شده است بنابراین وقتی منابع آبی کم شود پوشش گیاهی کاهش می یابد، در این شرایط غذای مورد نیاز و در دسترس علفخواران تحت تاثیر قرار می گیرد، علفخواران هم که غذای اصلی گوشتخواران هستند که اگر تعدادشان کم شود غذای گوشتخواران کاهش می یابد و این بر روند زاد و ولدشان تاثیر می گذارد، در واقع این وقایع مانند یک زنجیره به هم متصل هستند که اگر یکی از حلقه ها باز شود بقیه حلقه ها هم از جدا می شوند.

ابدالی ادامه داد: توسعه های بی ضابطه دومین علت تخریب و نابودی زیستگاه است که شامل راهسازی، معدونکاوی ، ساخت و سازهای بی رویه و در مجموع توسعه های خارج از استاندارد و اصول محیط زیستی است که روند تخریب طبیعت را سرعت می بخشد.

وی درباره اجرای طرح های بدون پیوست محیط زیستی گفت: طرح های توسعه ای که پیوست محیط زیستی نداشته باشند عامل مهمی در تخریب زیستگاه ها هستند، اما در دولت سیزدهم هر طرحی که به پیوست محیط زیستی نیاز داشته باشد بدون اخذ آن آغاز نخواهد شد، دولت تمام دستگاه ها را مکلف و ملزم به رعایت این نکته کرده است بنابراین هیچ طرحی بدون پیوست محیط زیستی اجرا نمی شود چون بر اساس قانون اعتباری برای چنین طرحی تخصیص داده نمی شود.

مدیر کل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست درباره اجرای طرح های بدون پیوست محیط زیستی در گذشته گفت: برای تعیین تکلیف این طرح ها ، تمام آنها در سازمان محیط زیست اولویت بندی شدند تا در کمترین زمان به آنها رسیدگی شود، در واقع اصل توسعه همراه با حفظ محیط زیست است بنابراین تمام طرح های توسعه ای باید منطبق با محیط زیست اجرا شوند.