مشروح گفت و گو با سیمین بهبهانی
سیمین بهبهانی، که به نیمای غزل و بانوی شعر معاصر مشهور است، از شاخص ترین چهره های فرهنگی معاصر ایران به شمار می آید.
او که زاده ۲۸ تیرماه سال ۱۳۰۶ در تهران است، اولین شعرهای خود را در سال ۱۳۲۰ و در سن ۱۴ سالگی سرود. شعرهای نخستینش چنان بود که در روزنامه نوبهار با مدیریت ملک الشعرا بهار منتشر شد. تنها ۱۰ سال بعد، در ۲۴ سالگی، اولین کتابش مجموعه ای از نثر و نظم را با نام “سه تار شکسته” منتشر کرد. تا قبل از ۳۰ سالگی، با دو مجموعه شعر بعدی اش، “جای پا” (۱۳۳۵) و “چلچراغ”(۱۳۳۶) به نامی شناخته شده در میان غزلسرایان بدل شد.
با آنکه نیما را از نزدیک دیده بود و می شناخت، اما غزلسرایی پیشه کرد و در ادامه کارش، غزل فارسی را به ساحت هایی جدید برد. خودش می گوید دفتری از شعرهای نو و نیمایی دارد، اما حاضر به انتشار آنها نشده است.
در نوجوانی، و در همان زمان سرودن نخستین شعرها، مادرش فخرعظمی ارغون، پروین اعتصامی را به خانه دعوت کرد تا شعرهای دخترش را بشنود. این دیدار باعث شد که سیمین بهبهانی با شوق و اشتیاق شعرهای پروین را بخواند. شعر پروین و به ویژه نگاه او به جامعه و مردم سخت بر او تاثیر گذاشت؛ با این همه، سیمین بهبهانی در شعر مسیر خودش را پی گرفت.
با انتشار مجموعه شعرهای “مرمر”(۱۳۴۲) و “رستاخیز” (۱۳۵۲) بیشتر به خاطر عاشقانه هایش شناخته می شد. از اواخر دهه چهل و در اوایل دهه پنجاه خورشیدی، به همکاری با شورای موسیقی رادیو و تلویزیون پرداخت و بیش از ۳۰۰ ترانه سرود که اغلب با آهنگ های آهنگسازان بزرگ دوران و خوانندگان نامدار وقت اجرا شدند.
سیمین بهبهانی تا سال ۱۳۶۰، کتاب شعر دیگری منتشر نکرد. اما در این سال، با کتاب “خطی ز سرعت و از آتش” همه نگاه ها را متوجه خود ساخت. غزل های او، تحت تاثیر رویدادهای بزرگ و تکان دهنده انقلاب و جنگ، رنگ و طعمی تازه یافته بود. بازتاب شاعرانه وقایع پیرامون شاعر، با زبانی تازه و اوزانی جدید یا کمتر تجربه شده در تاریخ ادبیات فارسی، پیشنهادهایی بکر را در حوزه غزل فارسی، به عنوان مسلط ترین قالب شعری در ادبیات فارسی مطرح کرد.
سیمین بهبهانی دو سال بعد، با انتشار مجموعه شعر”دشت ارژن” این پیشنهادها را تثبیت و نمونه هایی بدیع از غزل هایی با مضامین سیاسی و اجتماعی ارایه کرد که در آنها جوهره شعر، در پای مضامین قربانی نشده بود.
از آن هنگام به بعد، آفرینش خلاقانه سیمین بهبهانی را درنگی نبوده است. غزل هایش به آینه ای بدل شدند که روح زمانه شاعر را شاعرانه بازتاب داده اند و این همه، در همراهی شاعر با شعرش رخ داد. او فاصله های میان زندگی و شعر را به حداقل رساند و نه تنها در شعرها، داستان ها و دیگر نوشته هایش، به تحولات سیاسی و اجتماعی و رویدادهای پیرامون خود واکنش نشان داد، بلکه خود نیز در عرصه اجتماع فعال شد و از جمله در کانون نویسندگان ایران و جمع فعالان حقوق زنان، به صدای رسای مطالبات برآورده نشده و آرزوهای ناکام کسانی بدل شد که خواستار فردایی بهتر بوده اند و مدافع ارزش هایی چون آزادی بیان و حقوق برابر برای زنان.
این در هم تنیدگی حیات شاعرانه و زندگی اجتماعی، اما برای سیمین بهبهانی دشواری بسیار به همراه داشته است. در سال های اخیر، انتشار آثارش با محدودیت های زیاد روبه رو شد، از سفر منع شد و آماج حملات تند رسانه های نزدیک به حکومت گردید. این همه، اما نه احساس مادرانه او را کمرنگ کرد و نه از شهامتش در بیان دیدگاه هایش کاست.
شهریور ماه سال ۱۳۹۲، در سفری کوتاه به مجارستان برای دریافت جایزه یانوس پنونیوس، به رغم بیماری شدید و حال جسمانی نامساعد، با مهربانی همیشگی اش خواهش من برای گفت و گویی مفصل را پذیرفت. حاصل آن دیدار دوباره که پس از ۱۲ سال میسر شده بود، مستند نیم ساعته “از شعر این خانه” و گفت و گویی مشروح است که هر دو را در این صفحه می بینید.
مستند سیمین بهبهانی، «از شعر این خانه»
از: بی بی سی
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید