- شهاب میرزایی
- بیبیسی
سومین دوره جشنواره موسیقی کوچه پس از چند سال توقف قرار بود در تاریخهای دوم تا هشتم اسفندماه برگزار شود. جشنوارهای که با استقلال بسیار خوب مردم روبرو شده بود اما ناگهان برنامههای شب آخر اختتامیه، بدون هیچ گونه توضیحی لغو شد.
جشنواره موسیقی کوچه اولین بار در سال ۱۳۹۶ در بوشهر برگزار شد و پس از برگزاری دو دوره و وقفهای ۴ ساله به علت شیوع بیماری کرونا مدتی برگزار نشد. این جشنواره غیر حکومتی است و برگزارکنندگان آن از مسئولان دولتی نیستند.
در شب افتتاحیه جشنواره، «قصهها و ترانههای کار روی دریا» با اجرای ناخدا عبدالرسول غریبی برگزار شد. همچنین برای اولین بار «شب موسیقی افغانستان» با حضور کبیر معصومی در دو نوبت اجرا شد.
در ادامه جشنواره نیز برنامههای «شب موسیقی بلوچ»، «شب موسیقی عرب»، «شب موسیقی کُرد»، «شب موسیقی آذربایجان» و «شب موسیقی لرستان» اجرا شد.
یکی از حاضرین در این جشنواره که از شیراز به بوشهر رفته بود درباره حس و حال شهر به بیبیسی گفت: «هیچ وقت بوشهر را این قدر شاد و زنده و رنگارنگ ندیده بودم. محل اجرای موسیقی اقوام در ساختمان با شکوه رئیس التجار در محله شنبدیها بود ولی موسیقی به همه محلهها تسری پیدا کرده بود. بخصوص در بافت قدیمی و کافههای شهر. میتوانستی از هر محله شهر و هر کوچه و پس کوچهای صدای خیام خوانی و شروه خوانی و باقی ترانههای فولکلور را بشنوی.»
او در باره استقبال مردم از جشنواره کوچه هم گفت: «دیرقت شب در محله بازار قدیم مردم تنگ هم نشسته بودند و قهوه و چای می نوشیدند و میگفتند و میخندیدند. پیش خودم فکر کردم چه مردم غریبی هستیم که در گردباد حوادثی که برهر لحظه بر سرمان آوار میشود هنوز هم میتوانیم موسیقی گوش بدهیم؛ شاد باشیم و زندگی کنیم.»
قرار بود در اختتامیه این فستیوال محسن شریفیان و لئو رُخاس، نوازنده اکوادوری پنفلوت اجرای مشترکی داشته باشند که لغو ناگهانی اختتامیه از اجرای آن جلوگیری کرد. گفته میشود دلیل لغو مراسم فشار نهادهای امنیتی و اطلاعاتی استان بوده است.
بهمن بابازاده خبرنگار موسیقی، دلیل تعطیلی برنامه شب آخر را «عدم تحمل خوشحالی مردم از سوی تعدادی خودسر» عنوان کرده است.
محسن شریفیان که از برگزارکنندگان جشنواره است در پستی اینستاگرامی نوشت: «انتهای تمام کوچههای بوشهر و مقصد مردم اصیل این بندر به دریا ختم میشود. خیالتان راحت که این نقطه پایان فستیوال موسیقی کوچه نخواهد بود. در انتها دلم سوخت و کاش مجالی بود تا مردم بوشهر از هنر و حضور لئو رخاس به عنوان مهمان ویژه اختتامیه لذت میبردند. و البته بسیاری از گروهها و هنرمندانی که سعادت دیدن آنها از کوچه دریغ شد.»
به مناسبت جشنواره موسیقی کوچه هر ساله هزاران نفر از سراسر ایران به بوشهر میروند و در برنامههای دیگری مانند برگزاری تورهای بوشهرگردی، نخلستان گردی، بازدید از کارگاههای صنایع دستی، بازدید از نیایشگاه و کلوتهای کوه مند در تنگستان و کوه نمک جاشک شرکت میکنند.
«هر شب منتظر بودیم که ناگهان بریزند و مراسم را به هم بریزند»
یکی از مشکلات همیشگی برای برگزاری کنسرتهای زنده یا خیابانی در ایران، ابراز احساسات تماشاگران و رقص و هیجان حاکم بر فضا است که معمولا با واکنش تند مقامات مذهبی و امنیتی شهرها رو برو میشود و از عدم اجازه برگزاری کنسرت موسیقی تا لغو برنامههای از پیش تعیین شده را شامل میشود.
مسئولان جشنواره کوچه در بیانیهای درباره عدم اجرای اختتامیه اعلام کردهاند: «کوچه فستیوال را و شما را و خودمان را بغل میگیریم و خداحافظی میکنیم. دلخوشی و روشنایی دمی کنج کوچههای بوشهر فرش پهن کرد و از چهارگوشه ایران نشستیم روش چای خوردیم و لحظاتی، کمی دقیقتر به جهان نگاه کردیم. همین ما را بس. موسیقی مقصد نبود، نیت بود. ما در واقعیت تمام راه را رفتهایم، هر چند در ظاهر گام آخرش توی پایمان ماسیده باشد. حالا همه با هم توی دلمان هر جا که هستیم روز پایانی را جشن میگیریم. گویی که وسط عمارت حاج رییس التجار نشستهایم و سازها کوکاند و ابرها پراکنده. خوش برگردید به خانه و خلوتتان و زورتان برای ادامه جهان بیشتر باشد، انشااللّه.»
یکی از تماشاگران جشنواره موسیقی کوچه که بوشهری است درباره خبر لغو برنامه اختتامیه به بیبیسی گفت: «هر شب انتظار تعطیلی جشنواره را داشتیم. منتظر بودیم که ناگهان بریزند و مراسم را به هم بریزند. آنهایی که از شادی مردم هراس دارند.»
به گفته او: «وقتی خبر تعطیلی شب آخر را شنیدم، مانند بارهای قبل حسم، خشم و تنفر و دردی بود که در سینه حمل می کنم از کسانی که از شادی مردم ناراحت میشوند، در کنار مهر و محبت بی اندازهای که به این سرزمین قشنگ و بلا دیده و فرهنگ و هنرش دارم.»
عبدالرحیم افروغ مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی بوشهردر گفتوگو با خبرگزاری ایسنا گفته است: «فستیوال کوچه یک رویداد گردشگری است که مجوز آن را اداره میراث بوشهر صادر کرده است و به فرهنگ و ارشاد مربوط نیست. ما تنها در یک بخش موسیقی با دوستان همکاری کردیم که تا پریشب برگزار شد و دیشب نیز کل اختتامیه لغو شد.»
خبرنگار ایسنا با اشاره به اینکه دفتر موسیقی وزارت ارشاد حاضر به جوابگویی نشده نوشته است: «اداره میراث فرهنگی بوشهرهم در این باره اظهار بیاطلاعی کرد و با بیان اینکه اسماعیل سجادیمنش، مدیرکل میراثفرهنگی در جلسه است، حاضر به پاسخگویی نشد.»
این در حالی است که مسئولان دولتی میگویند با تصویب «قانون موسیقی» میخواهند سروسامانی به اجرای موسیقی در سراسر کشور بدهند.
وزیر ارشاد در اختتامیه سیونهمین جشنواره بینالمللی موسیقی فجر گفته بود: «در این سند (سند موسیقی) همه بخشهای کشور ملزم به رعایت و اجرای مجوزهای وزارت فرهنگ ارشاد و دفتر موسیقی هستند؛ هر مجوزی را که دفتر موسیقی صادر کند، باید بدون خدشه اجرا کنند.»
اما موسیقیدانان در جواب میگویند: «مشکلات موسیقی فراتر از آن است که با یک سند حل شود.» مشکلاتی که از شکستن سازها در دهه ۶۰ تا نمایش ندادن تصویر آنها در تلویزیون حکومتی ایران هنوز هم وجود دارد. همچنین برگزار نشدن کنسرتهای موسیقی در بسیاری از شهرهای ایران بخصوص در شهرهایی مانند قم و مشهد.
عملکرد وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی در سالهای پس از انقلاب مورد انتقاد گروههای مختلف بوده است. بسیاری از هنرمندان از سختگیری و عدم صدور مجوز نشر کتاب، ساخت و اکران فیلمها، آلبومهای موسیقی، و اجراهای تئاتری و برگزاری کنسرت موسیقی گلایه میکنند.
از سوی دیگر گروه های تندرو از جمله گروه موسوم به انصار حزبالله و نیز برخی مراجع تقلید و امامان جمعه در شهرستانها با انتقاد از مجوزهای صادرشده از سوی وزارت ارشاد، انتقادهای شدیدی را متوجه این وزارتخانه کردهاند و در بسیاری از موارد موفق به لغو برنامههای فرهنگی و هنری شدهاند.
احمد علم الهدی، امام جمعه مشهد در مرداد ۱۳۸۵ گفته بود: «کنار گنبد امام رضا نمیشود کنسرت برگزار شود، این خلاف حیثیت و هویت این شهر است، تو کنسرت میخواهی، مشهدی نباش، برو یک شهر دیگر زندگی کن.»
اما به نظر میرسد برخلاف گفتههای آقای علمالهدی، دیگر شهرهای ایران نیز وضعیت مشابهی دارند.
همانطور که حسین علیزاده نوازنده و آهنگساز ایرانی اخیرا به گفتههای وزیر ارشاد که «سیاست ما گسترش و ترویج موسیقی نیست» چنین پاسخ داد: «دنبال یک وضعیت رویایی نباشیم تا وقتی که وزیر فرهنگ میگوید اولویت ما ترویج موسیقی نیست. خب موسیقی را نمیفهمید، وقتی یک چیزی را نمیفهمید میگویید دوستش ندارم.»