گمرک جمهوری اسلامی اخیراً لیست ۱۰۰ وارد کننده اول کشور را منتشر کرده است با توجه به اینکه ارز تخصیصی به این واردکنندگان با نرخ دولتی ارعرضه شده، در واقع این ۱۰۰ شرکت، همزمان بزرگ‌ترین دریافت کنندگان ارز دولتی با نرخ‌های نیمایی و ترجیحی نیز هستند. ارز دریافتی آن‌ها فاصله قابل توجهی با قیمت ارز بازار آزاد دارد و برخی منتقدان از آن به عنوان رانت ویژه یاد می‌کنند.

در این لیست غیر از شرکت‌های دولتی مانند بازرگانی دولتی که در سال ۱۴۰۲ بیش از ۱.۸ میلیارد دلار دریافت کرده و یا شرکت پشتیبانی امور دام که ۱.۳ میلیارد دلار ارز گرفته است، نام برخی شرکت‌های خصوصی نیز دیده می‌شود.

شرکت‌های خانواده مدلل

مدلل‌ها در دنیای تجارت ایران بسیار نامدار هستند، از نمایندگان مجلس تا رئیس اسبق بانک مرکزی به نام آن‌ها به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نهاده‌های دامی اشاره کرده‌اند. این خانواده کرمانشاهی هستند و  چندین مجتمع بزرگ دانه کشی در کشور تاسیس کرده‌اند.

شرکت آوا تجارت صبا منصوب به برادران مدلل دومین واردکننده بزرگ ایران در سال قبل بوده و مبلغ ۱ میلیارد و ۴۹۵ میلیون دلار ارز دریافت کرده است.

چهارمین شرکت بزرگ واردکننده کشور «مجمتمع ماهیدشت کرمانشاه» است که بیش از ۱ میلیارد دلار واردات انجام داده است. این شرکت نیز توسط بزرگ خاندان مدلل یعنی عبدالعلی مدلل در سال ۷۶ تاسیس شد.

شرکت تولیدی و بسته بندی پاک دیده

این مجموعه که در زمینه تولید محصولات مارگارین فعالیت می‌کند، یکی از اصلی‌ترین شرکت‌ها در این حوزه است، بخش عمده‌ای از کره گیاهی و مارگارینی که در طول عمرتان در عین صبحانه مصرف کرده‌اید، توسط این شرکت وارد شده است.

پاک دیده در سال قبل، هفتمین واردکننده بزرگ کشور بود و بیش از ۷۶۸ میلیون دلار ارز دریافت کرده است. حمیدرضا مستانی تاجر سرشناس که در زمینه نهاده نیز فعال است، ریاست هیئت مدیره این شرکت را بر عهده دارد.

مدیرعامل این مجموعه خانم اشرف السادات ساداتی است و علی مسلمی نیز در هیئت مدیره آن حضور دارد.

رد پای حزب کارگزاران سازندگی در واردات

شرکت کرمان موتور از زیر مجموعه‌های خیریه مرموز و عجیب مولی الموحدین در کرمان است، این موسسه به ظاهر خیریه توسط حسین مرعشی دبیرکل کارگزاران سازندگی تاسیس شد و او راهبری کلی این مجموعه و کرمان موتور را بر عهده دارد، البته برخی دیگر از چهره‌های ذینفوذ اصولگرا نیز با او و همکاران کارگزارانی وی شریک هستند. شرکت کرمان موتور دیگر واردکننده بزرگ کشور در سال ۱۴۰۲ بود که موفق شد از دولت بیش از ۷۴۷ میلیون دلار ارز دریافت کند.

توسعه کشت و صنعت اکسون

عبدالناصر همتی در سال ۱۳۹۸ در نامه‌ای به حسن روحانی به نام ۲۰ شرکت بزرگ کشور اشاره کرد که در مجموع حدود ۳.۵ میلیارد دلار دریافت کرده‌اند و به گفته رئیس وقت بانک مرکزی، سرنوشت ۱ میلیارد دلار از این پول معلوم نیست، توسعه کشت و صنعت اکسون یکی از شرکت‌های مورد اشاره در این نامه بود.

احمدرضا مرواریدفر، محمد سجده و مهدی طاهری سلطانی از جمله شرکای این شرکت وارد کننده محسوب می‌شوند. اکسون ۴۶۲ میلیون دلار ارز دریافت کرده است.

علی اصغر زبردست نائب رئیس اتاق بازرگانی ایران و سوریه در خصوص سیاست‌های تخصیص ارز به آفتاب‌نیوز گفت: متاسفانه به این روش تخصیص انبوه ارز در کشور نام دیگری غیر از رانت نمی‌توان گذاشت، یک شرکت صد‌ها میلیون دلار ارز می‌گیرد و برای تجار و دیگر بازرگانان باسابقه دریافت ارز جهت واردات در عمل غیرممکن است. در واقع اصلاً نمی‌دهند. ساز و کار مشخصی هم وجود ندارد که معلوم شود ملاک تخصیص ارز انبوه به برخی و عدم تخصیص ارز به دیگران چیست. سیاست‌های ضعیف فقط محدود به بحث واردات نیست، در صادرات هم الان بسیاری از صادرکنندگان به دلیل مسائل مربوط به پیمان سپاری ارزی،  سعی می‌کنند از صادرات رسمی خودداری کنند.

صادرات قاچاقی

وی افزود: این صادر کنندگان کالای خود را از طریق پیله واران مرزی صادر می‌کنند. یعنی قبلاً  که این قوانین وجود نداشت، ارز بیشتری به کشور باز می‌گشت. الان کارت بازرگانی ۸۰ نفر از کشاورزان صادر کننده سیب زمینی ما را تعلیق کرده اند. وزارت صمت صدور کارت بازرگانی را عملاً از اتاق بازرگانی گرفته و خودش همه کارهایش را انجام می‌دهد، رئیس اتاق فقط در نهایت کارت را امضاء می‌کند.

فرشید شکرخدایی رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق بازرگانی نیز در پاسخ به سوالات آفتاب‌نیوز در این خصوص اظهار کرد: باید توجه کرد که تخصیص ارز به ظرفیت شرکت هم بستگی دارد، ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم، هزاران نفر یک محصول را وارد کنند در حالی که خود تولیدکننده نیستند، برخی واردکنندگان از اعتبار خارجی قابل توجهی برخوردار هستند و به عنوان تجار قدیمی توان خرید انبوه برخی کالا‌های استراتژیک مثل شکر، گندم و نظایر آن را دارند. در این صورت این کالا نیز برای کشور ممکن است ارزان‌تر تمام شود، چون به صورت یکجا و انبوه خریداری شده است.

وی افزود:  این ۱۰۰ شرکت اول دریافت‌کننده اول اغلب جزء برند‌ها هستند. با توجه به محدودیت ارز چاره‌ای جزء تخصیص نیست، وقتی گروه میهن مثلاً ۳۰۰ میلیون دلار سرمایه گذاری کرده، طبیعتاً انتظار دارد که ارز هم دریافت کند. البته بنده منظورم شرکت‌هاتی تولیدکننده است و در مورد شرکت‌های بازرگانی کامنت زیادی ندارم.