«ایرانوایر»، هر هفته جمعه‌ها به صورت زنده در اینستاگرام به میزبانی «رقیه رضایی» و با حضور «فریبا بلوچ»، فعال حقوق‌بشر بلوچ و برنده جایزه بین‌المللی «زنان شجاع سال ۲۰۲۴»، اخبار مهم و موارد نقض حقوق‌بشر در بلوچستان را به زبان‌های فارسی و بلوچی پوشش می دهد.
کشته شدن «بلال نصرویی (ریگی)»،خواننده معترض بلوچ در یکی از امنیتی‌ترین نقاط زاهدان به ضرب چاقوی افراد ناشناس، نگرانی‌های عمومی را در بلوچستان افزایش داده است.
سازمان‌های حقوق‌بشری بلوچ نیز از حمله نیروهای امنیتی در روز شنبه ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۳ به مدرسه دینی مولوی «فضل‌الرحمن کوهی» در روستای «پشامگ» خبر داده‌اند.
۸ طلبه جوان در این حمله بدون حکم قضایی بازداشت شده‌اند و از سرنوشت آن‌ها خبری در دست نیست. فقر، محرومیت، اعدام و سوخت‌بری نیز در سایه سیاست‌های تبعیض‌آمیز حکومت کماکان در بلوچستان ادامه دارد.
از بلوچستان چه خبر؟
بلوچستان یکی از آخرین مناطقی است که در جریان اعتراضات «زن زندگی آزادی»، مقاومت را در قالب جمعه‌های اعتراضی ادامه می‌داد.
موقعیت خاص این بخش از خاک ایران، به دلیل زیست مردمانی با اقلیت قومی بلوچ که به زبان بلوچی صحبت می‌کنند و اهل سنت بودن اغلب آن‌ها، در کنار سیاست‌های مرکزگرایانه حکومت‌های معاصر ایران باعث شده که این استان نسبت به سایر استان‌های ایران، به ویژه استان‌های مرکز ایران، با وجود برخورداری از موقعیت استراتژیک و منابع طبیعی بسیار، از توسعه نیافتگی بیشتری رنج ببرد.
این توسعه‌نیافتگی هم در زمینه توسعه اقتصادی و هم در زمینه توسعه انسانی و پایدار بوده که مستقیما با زیست روزانه مردم، محیط زیست و آزادی‌ها و حقوق بشر آن‌ها مرتبط است.
رقیه رضایی، عضو تحریریه ایرانوایر در ابتدای این برنامه زنده اینستاگرام ضمن تاکید بر این‌که این برنامه مربوط به اخبار بلوچستان و نقض حقوق بشر در این منطقه است، از فریبا بلوچ، خواست که درباره آن‌چه در هفته گذشته در بلوچستان روی داده و توجه افکار عمومی را به خود جلب کرده، صحبت کند.
فریبا بلوچ، بحث خود را با خبر حمله نیروهای امنیتی در روز شنبه به یک مدرسه مذهبی که موسس آن مولوی «فضل‌الرحمن کوهی» است، روحانی اهل تسنن که پیش از این نیز بازداشت شده، آغاز کرد.
خانم بلوچ با تاکید بر این‌که در این حمله، ۸ طلبه جوان، بدون نشان دادن حکم قضایی بازداشت شدند، تاکید کرد که از سرنوشت آن‌ها و محل نگهداری و نهاد بازداشت‌کننده شان خبری در دست نیست.
این فعال حقوق بشر بلوچ همچنین به بازداشت یک شهروند معترض که در جریان اعتراضات جمعه خونین زاهدان در ۸مهر۱۴۰۱ مجروح شده بود اشاره کرد و گفت که این جوان با نام «مهدی آنشینی» به این بهانه که مدارک شناسایی نداشته بازداشت شده است.
فریبا بلوچ به بدون شناسنامه بودن او اشاره کرد و گفت: «البته ماه قبل با پیشنهاد دریافت دیه از سوی نهادهای امنیتی بابت جراحت‌هایی که برداشته بوده روبرو شده بود تا شکایت خود را پس بگیرد ولی حاضر به چنین موضوعی نشده و حالا بازداشت شده است.»
رقیه رضایی از تحریریه ایرانوایر ضمن اشاره به مشکل افراد فاقد شناسنامه از فریبا بلوچ خواست که درباره خبری که خبرگزاری حقوق بشری «حال‌وش» چند روز پیش مبنی بر سرگردانی خانواده‌های شهروندان فاقد شناسانامه در مقابل یک اردوگاه «اتباع خارجی» و مشکلاتی که این شهروندان با آن روبرو هستند برای مخاطبان توضیح دهد.
خانم بلوچ در پاسخ به این سوال به بازداشت جوانان فاقد شناسنامه در شهرهای مختلف بلوچستان و اخراج آن‌ها از مرز به سمت افغانستان، به این بهانه که از اتباع خارجی هستند اشاره کرد و گفت که مادران این جوانان در مقابل اردوگاه‌ها سرگردان هستند و آن‌ها اغلب سرپرست خانواده و نان‌آور خانواده خود هستند.
او تاکید کرد که بسیاری از آن‌ها بارها برای دریافت مدارک هویتی خود اقدام کرده‌اند ولی با وجود این‌که حتی بستگان خونی‌شان شهروند ایران هستند، دولت از تحویل دادن مدارک شناسایی به این افراد خودداری می‌کند.
جمهوری اسلامی اگرچه هرگز تعداد شهروندان فاقد شناسنامه را رسما اعلام نمی‌کند، اما رسانه‌های داخل ایران در آخرین برآوردها تعداد این افراد را حدود ۴۰۰ هزار نفر تخمین زده‌اند.
ناامن‌سازی بلوچستان با هدف تشدید جو نظامی و پلیسی
در ادامه این گفت‌وگوی زنده اینستاگرامی، رقیه رضایی نیز بر این که ایست‌های بازرسی متعدد در شهرهای مختلف استان سیستان و بلوچستان و جو پلیسی که حکومت در این مناطق به راه انداخته تا چه حد می‌تواند برای تردد، انجام کارهای روزمره و امنیت خاطر شهروندان آزاردهنده باشد، تاکید کرد.
او به سیاست ریاکارانه جمهوری اسلامی در حمایت از مردم فلسطین و شباهت شهرهای بلوچستان با وجود ایست‌های بازرسی متعدد به مناطق فلسطینی تحت کنترل نیروهای نظامی اسراییل اشاره کرد و گفت: «جمهوری اسلامی مدعی حمایت از مردم فلسطین است ولی شرایطی را برای مردم بلوچستان ایجاد کرده که مشابه شرایط سرزمین‌های فلسطینی است.»
او از فریبا بلوچ درباره کشته شدن یک خواننده جوان معترض به نام «بلال نصرویی» پرسید.
خانم بلوچ در پاسخ با تاکید بر این‌که این جوان حدود دو سال پیش ترانه‌ای اعتراضی خوانده و بابت آن مجبور به ترک محل زندگی خود و خروج از ایران شده بود، اما با پادرمیانی بزرگان طوایف توانسته بود اخیرا به ایران بازگردد، گفت که او در یکی از امنیتی‌ترین نقاط شهر زاهدان در مقابل مقر لشکر ۸۸ زرهی سپاه پاسداران در اثر اصابت چاقو به قلبش جان باخته است.
فریبا بلوچ از گمانه‌زنی‌ها و نگرانی‌های شهروندان درباره این‌که قتل این جوان و هنرمند معترض ممکن است مرتبط با حکومت باشد، صحبت کرد. او سپس به نگرانی‌ها و مباحث حول موضوع ناامنی در بلوچستان، به‌عنوان بهانه‌ای برای حضور بسیار گسترده نیروهای امنیتی و نظامی و امنیتی شدن شهرهای این استان پرداخت.
او توضیح داد که همزمان با این قتل و نگرانی‌ها، برخی رسانه‌های حکومتی سعی می‌کنند قتل این خواننده جوان را مرتبط با «درگیری‌های طایفه‌ای» نشان دهند ولی طایفه ریگی در بیانیه‌ای هرگونه اختلاف طایفه‌ای را رد کرده است.
این فعال حقوق‌بشر بلوچ همچنین تاکید کرد که بنا بر گفته دوستان بلال، این جوان پیش‌تر گفته بوده که با هیچ‌کس مشکل شخصی ندارد و اگر جان باخت، مرتبط با معترض بودن او است.
خانم بلوچ، سیاست ناامن‌سازی بلوچستان را یکی از ابزارهای حکومت برای تشدید جو نظامی و امنیتی در منطقه دانست.
رقیه رضایی نیز درباره سیاست ناامن جلوه دادن بلوچستان برای تشدید شرایط امنیتی و پلیسی در استان سیستان و بلوچستان تاکید کرد و گفت: «جمهوری اسلامی در ۴۵ سال گذشته هم در محصولات فرهنگی، مثل فیلم‌های سینمایی
و هم در رسانه‌هایی که حالا می‌دانیم خیلی از آن‌ها بخشی از دستگاه پروپاگاندای حکومت هستند، تلاش کرده بلوچستان را ناامن جلوه دهد و مساله درگیری‌های طایفه‌ای و قاچاق موادمخدر را برجسته نشان دهد تا این جو نظامی و پلیسی را توجیه و تشدید کند. این در حالیست که دست‌کم از بعد از اعتراضات زن، زندگی، آزادی مردم مناطق دیگر ایران می‌دانند که این‌گونه نیست.»
انتقاد مولوی عبدالحمید از فقر در بلوچستان
فریبا بلوچ درباره خطبه‌های مولوی عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت زاهدان و از رهبران مذهبی معترضان بلوچ درباره جنگ در غزه و رویکرد انسانی او به مساله جنگ و کشته شدن و آواره شدن انسان‌ها نیز صحبت کرد.
خانم بلوچ با تاکید بر این‌که مولوی عبدالحمید در خطبه‌های نماز جمعه روز ۲۱اردیبهشت۱۴۰۳ گفته که ساکنان غزه اگر مسلمان نبودند و یهودی بودند نیز رویکرد او همان بود، گفت: «مولوی عبدالحمید بر لزوم انسانی نگاه کردن مردم کشورهای دیگر بر این موضوع تاکید کردند.»
این فعال حقوق‌بشر درباره بخش دیگری از گفته‌های مولوی عبدالحمید که بر فقر و ناتوانی مالی مردم بلوچستان در تامین حداقل‌های زندگی خود تاکید کرده نیز گفت: «در هفته گذشته دو ویدیو در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که در یکی از آن‌ها عبدالرحیم دورزاده، قهرمان دومیدانی از بمپور ایران‌شهر را نشان می‌دهد که به‌دلیل فقر ناچار شده ورزش را کنار بگذارد و کارگری کند.»
او به تحمل سختی‌های بسیار امثال عبدالرحیم برای رسیدن به افتخاراتی چون قهرمانی ورزشی یا تحصیلات عالی در دانشگاه اشاره کرد و گفت که این بسیار دردناک است که سرمایه‌های کشور این‌گونه هدر می‌روند.
خانم بلوچ در ادامه نیز به ویدیوی دیگری که دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد سرباز منتشر کرده و در آن کلاس‌های خالی از میز و صندلی خود را نشان می‌دادند، اشاره کرد.
او با تاکید بر این‌که این دانشگاه، از دانشجویان شهریه‌های بالایی می‌گیرد ولی حداقل امکانات یک کلاس درس که میز و صندلی است را ندارد، از فقر تحمیل شده به مردم بلوچستان و محروم‌نگه‌داشتن آن‌ها گفت.
از هوتک تا اعدام؛ تداوم سیاست تبعیض
فریبا بلوچ به غرق شدن دست‌کم ۵ کودک خردسال در دو هفته اخیر در هوتک‌ها، اشاره کرده و گفت: «یک کودک همین دیروز در هوتک غرق شده. در سیل، بیش از ۴۰ نفر جان باخته‌اند و هوتک‌ها که مردم می‌دانند گودال‌های آبی هستند که آب باران در آن‌ها ذخیره می‌شود تا دام‌ها و حیوانات از آن بنوشند، به‌دلیل نبودن آب لوله‌کشی، در دو هفته اخیر جان ۵ کودک خردسال را گرفته است. این هوتک‌ها اغلب حصارکشی هم ندارند.»
خانم بلوچ همچنین به اعدام دو شهروند بلوچ در زندان کهنوج استان کرمان با اتهامات مربوط به مواد مخدر نیز اشاره کرد و گفت: «متاسفانه این دو جوان بدون حق ملاقات آخر با خانواده‌ها و بدون تماس تلفنی اعدام شده‌اند.»
مطابق قوانین ایران، فرد محکوم به اعدام دارای حقوقی است که یکی از آن‌ها، حق ملاقات آخر با خانواده است. با این وجود، در سال‌های گذشته گزارش‌های بسیاری از اعدام شهروندان با اتهامات متفاوت بدون رعایت تشریفات اعدام مندرج در قوانین، به ویژه در استان‌های سیستان و بلوچستان و کرمان که اغلب زندانیان محکوم به اعدام در آن بلوچ هستند، مخابره شده است.
در بخش پایانی این گفت‌وگوی زنده اینستاگرامی، فریبا بلوچ، چکیده‌ای از همین اخبار را به زبان بلوچی گفت. پیش از آن نیز رقیه رضایی توضیح داد که ایران کشور بزرگی است و متشکل از اتنیک‌ها، زبان‌ها، مردم و فرهنگ‌های مختلف. او گفت که در یک حکومت دموکراتیک این زبان‌ها و قومیت‌ها باید ارج نهاده شوند و به تکثر فرهنگ و زبان مردم، احترام گذاشته شود.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید