در این بین، برخی از فعالان رسانه‌ای و کاربران شبکه‌های اجتماعی، عامل گسترش برخی از بیماری‌هایی که ظاهرا قبلا کنترل شده بودند را ورود مهاجران، به‌ویژه از کشور افغانستان دانسته‌اند. در مقابل، برخی از کارشناسان نیز به‌طور کلی شایع شدن این بیماری‌ها را زیر سوال برده و ارتباط آن‌ها با مهاجران را رد کرده‌اند.

***

ابتلا به جذام کمتر شده یا بیشتر؟

بیماری جذام به‌دلیل تاثیر آن در چهره بیمار، جزو منفورترین بیماری‌هاست. در روزهای اخیر یکی از فعالان رسانه‌ای درباره شیوع بیماری جذام در ایران در پیامی در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت که مهاجران افغانستانی در حال شیوع بیماری جذام در ایران هستند. حال آنکه درباره شیوع این بیماری در ایران و اینکه آیا امکان دارد تنها دو سال پس از ورود مهاجران کشوری شیوع پیدا کند، تردید‌های جدی وجود دارد. 

«یاسر قریشی»، پزشک و عضو سازمان پزشکان بدون مرز، درباره برخی بیماری‌ها ازجمله جذام به «ایران‌وایر» گفت که بیماری‌هایی که اخیرا از آن‌ها یاد می‌شود، هیچ‌کدام در ایران به‌طوری که اثری از آن‌ها نماند، ریشه‌کن نشد.

تعریف سازمان بهداشت جهانی از ریشه‌کنی جذام این است که به ازای هر ۱۰ هزار تن، بیش از یک تن مبتلا به این بیماری نباشد. به گفته این پزشک، ایران حتی قبل از انقلاب به این عدد رسیده بود، ولی تعداد مبتلایان هیچ‌وقت صفر نشده بود.

نکته دیگر اینکه تعداد موارد جذام نسبت به ۱۰ سال پیش بسیار کمتر شده و معنای آن این است که به‌هیچ‌وجه موارد آن را نمی‌شود به مهاجران افغانستانی که چند سال است تعدادشان بالا رفته ربط داد. ضمن اینکه به گفته یاسر قریشی، جذام یک بیماری است که بین ۵ تا ۲۰ سال دوره نهفته دارد، یعنی ممکن است دوره نهفته آن تا آشکار شدن ۲۰ سال طول بکشد؛ به‌طوری‌که اگر کسی الان علائم جذام را پیدا کرده، احتمالا ۱۰ سال پیش به آن مبتلا شده است.

در این بین باید یادآوری کرد که باکتری عامل جذام، به‌راحتی از بیمار به فرد دیگر منتقل نمی‌شود و معمولا فرد باید زمان طولانی با بیمار در ارتباط باشد تا بیماری به او سرایت کند.

یاسر قریشی به کاهش مبتلایان سالانه به جذام هم اشاره کرد و گفت که براساس آمار در سال ۱۳۹۳، موارد کشف جذام ۲۶ تن بوده که شش تن از آنان غیرایرانی بودند. سال ۱۳۹۷،‌ موارد ابتلا ۱۸مورد بود که سه مورد آن غیرایرانی بودند. سال ۱۴۰۰، هفت مورد شناسایی شد که دو مورد غیرایرانی بودند. سال ۱۴۰۲ موارد شناسایی شده به ۹ مورد رسید که سه مورد غیرایرانی بودند. یعنی نسبت به ۱۰سال قبل، موارد کمتر شده است. 

موضوعی که «مهشید ناصحی»، رییس اداره سل و جذام وزارت بهداشت هم به آن را تایید کرد.

یاسر قرشی در مورد شیوه‌ها و نظام آمارگیری برای بیماریی‌هایی مثل وبا و جذام گفت که این شیوه‌ها از گذشته دور در نظام بهداشت ایران جا افتاده و آمار از سوی پرسنل به‌طور نظام‌مند پایش و گزارش می‌شود. بنابراین، تغییر دولت‌ها در کیفیت و دقت آمارها تاثیر نمی‌گذارد؛ ضمن اینکه چون مراکزی که به بیمارانی مثل مبتلایان به جذام رسیدگی می‌کنند محدود است، آمار آن به‌راحتی قابل دسترسی است.

وبا و مالاریا می‌آیند و می‌روند

دو بیماری دیگری که امکان تبدیل شدن به همه‌گیری را دارند و افزایش آن همیشه نگران‌کننده بوده است، وبا و مالاریا هستند. 

بیماری وبا به‌طور کلی از با مصرف آب و غذای آلوده و از طریق یک باکتری در بدن ایجاد می‌شود. در سال‌های گذشته، این بیماری باتوجه به کیفیت آب آشامیدنی در مناطق مختلف و مصرف سبزیجات، چند بار در ایران اوج گرفت. آخرین همه‌گیری وبا در ایران مربوط به سال ۱۳۷۷با هزار تن مبتلا بود و بعد از آن تا سال ۱۳۸۴، سالانه یکصد تن  به این بیماری مبتلا شدند.

 اگر چه تعداد ابتلا به وبا به حدود هفتاد مورد در سال رسیده است، اما وزارت بهداشت معمولا با رسیدن پاییز، فصل اوج ابتلا به وبا در ایران، به حالت آماده باش در می‌آید. احتمال ابتلا به این بیماری در مناطقی که دسترسی به آب آشامیدنی سالم محدود است، نظیر سیستان‌وبلوچستان بیشتر است، ضمن اینکه مصرف مواد غذایی از دستفروش‌ها و نشستن سبزیجات و نشستن مداوم دست‌ها،‌ احتمال ابتلا به وبا را بیشتر می‌کند.

در این بین مالاریا که از طریق نیش پشه آنوفل به افراد منتقل می‌شود، در استان‌های جنوب شرق و هم مرز با پاکستان و افغانستان بیشتر دیده شده و با افزایش تردد به این کشورها، موارد ابتلا به آن هم افزایش می‌یابد.

«پیام طبرسی»، رییس بخش عفونی بیمارستان «مسیح دانشوری»، اردیبهشت سال جاری گفت که شیوع و نبود کنترل مناسب مالاریا در کشورهای پاکستان و افغانستان و وجود مراودات با ایران، باعث انتقال مالاریا در استان‌های جنوب شرقی کشور شده است. به گفته او، این مساله موجب توقف ریشه‌کنی مالاریا در ایران شده است.

کودکان بدون شناسنامه هم باید واکسینه شوند

مالاریا تنها بیماری مسری نیست که شیوع آن موجب نگرانی شده است. بنا به اعلام وزارت بهداشت، سال گذشته ۶۱۲ تن به بیماری سرخک در ایران مبتلا شدند که ۵۶ مورد آن اتباع کشورهای افغانستان و پاکستان بودند. 

وزارت بهداشت هم اعلام کرد بیشترین موارد ابتلا در سال گذشته در استان‌های کرمان، سیستان‌وبلوچستان و خراسان رضوی بوده است. «شهنام عرشی»، رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت، اردیبهشت سال جاری اعلام کرد که شیوع بالای بیماری سرخک به‌دلیل ضعف برنامه واکسیناسیون در کشورهای همسایه، به‌ویژه در شرق کشور و تردد اتباع آن‌ها به‌شکل مجاز یا غیرمجاز صورت گرفته است. این موضوع موجب شده که وزارت بهداشت به فکر واکسیناسیون اتباع  غیرایرانی هم بیفتد؛ امری که به‌گفته یاشار قریشی به‌طور گسترده باید اجرایی شود.

این پزشک به ایران‌وایر گفت کودکانی در مناطق مرزی استان‌های شرقی زندگی می‌کنند که شناسنامه ندارند و به همین دلیل، واکسینه نمی‌شوند؛ به همین دلیل بیماری‌هایی که گفته می‌شود در کشور ریشه‌کن شده یا کنترل شده، احتمالا هنوز در سیستان‌وبلوچستان دیده می‌شود. 

او توضیح داد که ایران در مورد فلج اطفال هم به سمت ریشه‌کن شدن بیماری می‌رفت، ولی باتوجه به اینکه پوشش واکسیناسیون در کشورهای همسایه کامل نبود، همیشه مواردی از فلج اطفال در سیستان‌وبلوچستان دیده می‌شد. این پزشک توضیح داد: «هرقدر که جوامع اطراف ما کمتر واکسن فلج اطفال زده باشند، شیوع این بیماری بیشتر می‌شود.

به این ترتیب، اگر موارد ابتلا به آن افزایش داشته باشد، احتمال دارد که یک عامل آن ورود مهاجران واکسینه نشده باشد، اگر واکسیناسیون کامل نباشد، احتمال اینکه فلج اطفال دوباره بالا برود وجود دارد. راه‌حل مقابله با چنین مشکلی هم این است که خدمات حداقلی مثل واکسیناسیون را بدون در نظر گرفتن مدارک شناسایی افراد و اینکه مهاجر قانونی است یا غیرقانونی، به همه ارائه دهند و همه بچه‌هایی که هستند یا وارد می‌شوند را،‌ واکسیناسیون کنند.»