ایران ۲۸ میدان نفت و گاز مشترک با کشورهای همسایه دارد که تقریبا در همه آنها از بقیه همسایهها عقب مانده است.
مهمترین مشکل ایران در عقبماندگی برداشت نفت و گاز از میادین مشترک، سرمایهگذاری و نبود تکنولوژی مدرن است.
مهمترین میادین مشترک ایران با عراق، قطر و عربستان است؛ کشورهایی که با کمک شرکتهای بینالمللی، خصوصا غربی، تولید نفت و گاز خود را به شدت بالا برده و کماکان بر رشد استخراج از این میادین تلاش میکنند.
در نقطه مقابل، وزارت نفت ایران در غیاب سرمایههای خارجی و ناتوانی بخش خصوصی، متکی به سهم ۱۴.۵ درصدی از درآمدهای نفتی برای سرمایهگذاری در حوزه انرژیهای فسیلی است؛ بطوری که بر اساس آمارهای مرکز پژوهشهای مجلس، سرمایهگذاری سالانه در کل میادین نفت و گاز کشور از حدود ۱۸ میلیارد دلار در دهه ۱۳۸۰ به حدود ۷ میلیارد دلار در نیمه ابتدایی دهه گذشته رسیده و از سال ۱۳۹۸ این رقم به ۳ میلیارد دلار سقوط کرده است.
میادین مشترک نفتی سهمی ۲۰ درصدی در ذخایر نفتی و ۳۰ درصدی در ذخایر گازی قابل برداشت ایران دارد. ایران با ۳۳ تریلیون متر مکعب ذخایر گازی و ۱۵۷ میلیارد بشکه ذخایر نفتی، جایگاه دوم و چهارم را در جهان از لحاظ ذخایر هیدروکربوری دارد.
ایران و عربستان
ایران چندین میدان نفت و گاز مشترک با عربستان دارد که تنها موفق به تولید روزانه ۳۵ هزار بشکه نفت از میدان “فروزان” (در عربستان مرجان گفته میشود) شده است؛ در حالی که عربستان ۱۴ برابر ایران تولید نفت از این میدان دارد و با قراردادی ۱۲ میلیارد دلاری با شرکتهای بینالمللی طی پنج سال گذشته، در نظر دارد تولید نفت این میدان را با رشدی ۶۰ درصدی به ۸۰۰ هزار بشکه در روز برساند و تولید روزانه گاز از آن را نیز ۷۰ میلیون متر مکعب افزایش دهد.
ایران یک میدان گازی بزرگ مشترک دیگر با عربستان در نزدیکی همین میدان با نام “فرزاد” (در عربستان حصبه نامیده میشود) را دارد که بیش از یک دهه است مذاکرات جمهوری اسلامی با شرکتهای هندی که کاشف این میدان بودهاند، به نتیجهای نرسیده و خود ایران نیز توان سرمایهگذاری ۵ میلیارد دلاری برای توسعه این میدان با ساختار بسیار پیچیده را ندارد.
این در حالی است که عربستان بلافاصله بعد از کشف این میدان توسط هندیها در سال ۲۰۰۸، آن را توسعه داد و از سال ۲۰۱۳ تولید گاز از این میدان مشترک را آغاز کرد. هماکنون عربستان روزانه بیش از ۳۰ میلیون متر مکعب گاز از این میدان تولید میکند و طرح توسعه شرکت ملی نفت عربستان، آرامکو، برای تولید روزانه ۷۵ میلیون متر مکعب نیز به سرعت ادامه دارد.
عربستان و کویت همچنین دو میدان مشترک نفت و گاز اسفندیار (لولو) و آرش (الدره) را با ایران دارند که اولی را سالهاست توسعه داده و دومی را قرار است با سرمایهگذاری ۱۰ میلیارد دلاری از اواخر امسال توسعه دهند و تا پنج سال آینده تولید روزانه ۳۰ میلیون متر مکعب گاز و ۸۴ هزار بشکه میعانات گازی از آن را آغاز کنند.
البته این دو کشور سهم ایران در میدان آرش را رد کرده و میگویند حق انحصاری برداشت از این میدان گازی را دارند؛ موضعی که ایران آن را قبول ندارد.
ایران هنوز توسعه این میادین را آغاز نکرده است.
میادین مشترک با عراق
بزرگترین میادین مشترک نفتی ایران با عراق است؛ همسایهای که چهار برابر ایران از این میادین برداشت نفت دارد و قراردادهای عظیمی با شرکتهای چینی، روسی و غربی برای افزایش برداشت از این میادین امضا کرده است.
ایران سال ۲۰۱۳ روزانه ۹۰ هزار بشکه تولید نفت از این میادین داشت و قرار بود با کمک شرکتهای چینی، تولید پنج میدان یادآوران، آزادگان شمالی و جنوبی، همچنین یاران شمالی و جنوبی تا سال ۱۴۰۰ به ۱.۲ میلیون بشکه در روز برسد.
شرکتهای چینی با تاخیر، تنها بخش کوچکی از تعهدات خود را اجرایی کردند و نهایتا “ظرفیت” تولید نفت ایران (نه تولید واقعی) از میادین مشترک غرب کارون با عراق به ۳۵۰ هزار بشکه در روز رسیده است.
این در حالی است که عراق از سال ۲۰۱۳ تاکنون با توسعه این میادین روزانه حدود ۱.۴ میلیون بشکه به تولید نفت خود اضافه کرده است.
ایران برای توسعه پنج میدان مشترک نفتی یاد شده تنها نیاز به ۱۱ میلیارد دلار سرمایهگذاری دارد که معادل تنها ۲ ماه درآمد نفتی کشور در دوران قبل از تحریمها است. البته ساختار این میادین بسیار پیچیده و نوع نفت آنها عمدتا سنگین است و با تکنولوژی فعلی شرکتهای ایرانی، تنها ۵ تا ۱۰ درصد از ذخایر ۶۴ میلیارد بشکهای این میادین قابل استخراج است. به عبارتی، حضور شرکتهای پیشرفته غربی در توسعه این میادین اجتنابناپذیر است.
همسایه‌های جنوبی دیگر
ایران دو میدان نفتی مشترک با امارات متحده عربی به نامهای “سلمان و نصرت” دارد. هر دو کشور روزانه بطور مساوی، ۵۰ هزار بشکه نفت از میدان سلمان استخراج میکنند. با این حال، ایران با چالشهایی به دلیل عدم نصب تأسیسات جمعآوری گاز مواجه است که منجر به سوزاندن روزانه ۱۱ میلیون مترمکعب گاز همراه نفت در همان مرحله استخراج و اتلاف آن میشود. در مقابل، امارات متحده عربی به طور کارآمدی گاز را از لایههای این میدان استخراج و مصرف میکند. علاوه بر این، امارات روزانه ۶۵ هزار بشکه نفت از میدان نصرت تولید میکند که ۲۰ برابر بیشتر از تولید ایران از همان میدان است.
ایران همچنین با عمان میدان نفتی مشترک “هنگام” را دارد که هر دو کشور روزانه ۱۰ هزار بشکه نفت تولید دارند.
بزرگترین میدان گازی ایران، پارس جنوبی است که با قطر مشترک است. قطر استخراج گاز را ده سال زودتر از ایران آغاز کرده و دو برابر گاز بیشتری تولید کرده است.
در حالی که بخش ایرانی میدان گازی پارس جنوبی در سال گذشته وارد نیمه عمر دوم خود شده و هر سال ۱۰ میلیارد متر مکعب، از تولید بخش ایرانی آن کاسته میشود، قطر طی دو سال گذشته قراردادهایی به ارزش ۲۹ میلیارد دلار با شرکتهای بینالمللی برای افزایش تولید به میزان ۴۰ درصد تا سال ۲۰۲۷ و ۶۰ درصد تا سال ۲۰۳۰ امضا کرده است. در حال حاضر، هر دو کشور ایران و قطر سالانه بصورت مساوی، حدود ۱۸۰ میلیارد مترمکعب از پارس جنوبی تولید میکنند.
ایران برای حفظ تولید از این میدان عظیم گازی نیاز به نصب سکوهای ۲۰ هزار تنی (۱۵ برابر سکوهای فعلی) و کمپرسورهای عظیم دارد؛ فناوری که تنها در انحصار شرکتهای غربی است.
قطر همچنین روزانه ۴۵۰ هزار بشکه نفت خام از لایه نفتی میدان گازی پارس جنوبی استخراج میکند که ۱۳ برابر بیشتر از تولید ایران از همان لایه است.
علاوه بر این، ایران و قطر میدان مشترک دیگری به نام “رشادت” را دارند که هر دو کشور روزانه بین ۱۰ تا ۱۵ هزار بشکه نفت از این میدان تولید میکند.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید