رسانه‌های وابسته به حکومت، چند ساعت پس از انتشار تصاویر «دختر علوم تحقیقات»، مدعی شدند که او از صحت و سلامت روان برخوردار نیست. این اولین بار نیست که چنین ادعایی از سوی پروپاگاندای جمهوری اسلامی درباره زنان معترض، به‌ویژه معترضان به حجاب اجباری مطرح می‌شود.

***

تنها چند ساعت از انتشار تصاویر «#دختر_علوم_تحقیقات» گذشته بود که روزنامه وابسته به این دانشگاه٬ «فرهیختگان»٬ خبر از ضمن انتشار ادعای «عدم برخورداری او از سلامت روان» خبر داد که او در «بیمارستان روان» بستری شده است.

دختر علوم تحقیقات، یا براساس آنچه برخی منابع دانشجویی نوشتند «آهو دریایی» یا «مهلا دریایی»٬ در پی آنکه حراست دانشگاه به او به‌دلیل پوشش توهین کردند و با او درگیر شدند٬ لباس خود را از تن درآورد. تصاویر مربوط به این حادثه، اولین بار توسط خبرنامه «امیرکبیر» منتشر شد.

ساعتی پس از انتشار این خبر، مدیر روابط عمومی دانشگاه آزاد و روزنامه فرهیختگان، مدعی شدند که این زن جوان مبتلا به بیماری روانی بوده است و پس از ساعتی بازداشت در کلانتری، در بیمارستان روان بستری شده است.

این ادعا بدون ارائه هیچ سندی از سابقه بیماری این دختر درحالی مطرح می‌شد که بنا بر اخبار منتشر شده توسط منابع خبری مستقل، او دانشجو ترم هفت زبان فرانسه بوده و از حداقل سلامت روان برای تحصیل تا این مقطع پیش از برخورد خشونت‌آمیز حراست دانشگاه در ۱۲آبان۱۴۰۲ برخوردار بوده است.

دختر علوم تحقیقات البته اولین زنی معترض و عصیانگری نیست که از سوی نهادهای حکومتی متهم به جنون شده است. 

مجنون انگاری مخالفان و معترضان

مجنون‌انگاری مخالفان، معترضان و زندانیان سیاسی، روشی است که جمهوری اسلامی در طی بیش از چهل دهه حکومت خود، بارها در پیش گرفته است. در سال‌های اخیر، چندین زندانی سیاسی و عقیدتی در ایران به‌صورت اجباری در بیمارستان‌های روانی بستری شده‌اند. آن‌ها گفته‌اند در این مدت داروهایی به آن‌ها تزریق شده که گاه باعث اختلال در حرکت یا حرف زدن آن‌ها شده و بعضی از آن‌ها تحت درمان با شوک الکتریکی قرار گرفته‌اند.

 «ویدا موحد»، اولین «دختر انقلاب»، ازجمله زنانی بود که با اتهام ابتلا به بیماری روانی مواجه شد. ویدا موحد دی۱۳۹۶ با روسری سر چوب به بالای یک پست برق در خیابان انقلاب رفت و به حجاب اجباری اعتراض کرد. او بلافاصله بازداشت شد. اولین دختر خیابان انقلاب در آبان۱۳۹۶، برای دومین بار به حجاب اجباری اعتراض کرد و به حبس محکوم شد. در جریان برگزاری دادگاه‌ او، سخنگو وقت قوه‌قضاییه ادعا کرده بود که ویدا موحد از بیماری افسردگی در رنج است.

«سحر خدایاری»، «دختر آبی»، پس از آنکه فهمید با اتهام «تلاش برای برای ورود به ورزشگاه و تماشای مسابقات فوتبال تیم استقلال ایران» ممکن است به زندان محکوم شود٬ در شهریور۱۳۹۸، خود را به آتش کشید. پس از انتشار خبر خودسوزی سحر خدایاری، مقامات قضایی ادعا کردند که او مبتلا به بیماری دو قطبی بوده است.

مجنون‌انگاری مخالفان و معترضان سیاسی اما روشی است که پیش از تشکیل جمهوری اسلامی در شوروی نیز سابقه داشت. در شوروی سابق، فرستادن به آسایشگاه روانی به‌شکل سیستماتیک علیه کسانی که مخالف حکومت کمونیستی شوروی بودند اجرا می‌شد. «نیکیتا خروشچف»، داشتن «عقاید ضد شوروی» را بیماری روانی اعلام کرد، به این معنا که اگر شما علیه نظام باشید، دیوانه هستید. جمهوری اسلامی اما این روش را به‌صورت گسترده پس از اعتراضات «زن٬زندگی٬آزادی» در پیش گرفت. 

انتخاب پوشش اختیاری بیماری‌ست

در پی جان‌باختن «مهسا (ژینا) امینی» در بازداشتگاه گشت ارشاد و شروع اعتراضات «زن٬ زندگی ٬آزادی»، زنان پرشماری از تن دادن به قوانین مربوط به پوشش اجباری سرباز زدند. در مواجهه با این اعتراض گسترده زنان و سرباز زدنشان از تن دادن به قوانین جمهوری اسلامی در رابطه با پوشش، برخی از مقامات حکومت، مخالفان حجاب اجباری را «بیمار روانی» توصیف کردند. دستگاه قضایی نیز با استفاده از اختیار قضات برای اعمال مجازات تکمیلی، برخی از هواداران پوشش اختیاری را به مراجعه به روان‌پزشک محکوم کردند.

«افسانه بایگان»، بازیگر مطرح سینمای ایران، محکوم شد تا هفته‌ای یک بار برای «درمان بیماری روحی شخصیت ضد خانواده» به مرکز مشاوره و روانشناسی برود و گواهی سلامت بگیرد. «آزاده صمدی»، دیگر بازیگر زن معترض به حجاب اجباری هم، محکوم شد تا برای درمان «شخصیت ضد اجتماعی» و «نیاز به دیده‌شدن از طریق عدم رعایت مقررات عمومی و رفتارهای نابهنجار و ضداجتماعی»، دو هفته یک بار به مرکز روان‌شناسی و مشاوره برود. «لیلا بلوکات»، هنرمند نیز، به مجازاتی مشابه محکوم شد.

هم‌زمان تعداد قابل توجهی از زنان بازداشت شده در جریان اعتراضات نیز به بیمارستان‌های تخصصی بیماری‌های روان فرستاده شدند. 

«ملیکا قراگوزلو»، فعال دانشجویی، ازجمله فعالانی بود که در آبان۱۴۰۱ بازداشت و به بیمارستان روانپزشکی منتقل شد. همچنین «رویا ذاکری»، یا همان «دختر تبریز» که بعد از انتشار ویدیو شعار دادن علیه «علی خامنه‌ای» بازداشت شد، در بخش زنان «بیمارستان رازی» تبریز بستری شد. 

همچنین «غزل قاسمی»، نامزد «بهنام لایق‌پور»، از جان‌باختگان اعتراضات ۱۴۰۱، پس از بازداشت بر سر مزار نامزدش، به بیمارستان اعصاب و روان شفا در شهر رشت منتقل شد. در هفته‌های اخیر نیز، «بیدارزنی» خبر از اعمال فشار بر «سارینا جهانی»، زن ۲۰ ساله‌ای که مشغول گذراندن حکم دو ساله خود در زندان اوین است٬ به‌منظور انتقال او به بیمارستان روانپزشکی رازی (امین آباد) داده بود. 

در کیفرخواست صادره برای «زینب موسوی»، کمدین نیز، ادعا شده بود که او «مشکلات روحی و روانی» دارد.

سوی دستگاه‌های امنیتی، «انتقال به بیمارستان روان‌پزشکی» به‌عنوان یکی از اهرم‌های فشار به زنان بازداشتی استفاده می‌کنند. «سها مرتضایی»، دانشجو ستاره دار دانشگاه تهران و دبیر شورای صنفی مرکزی دانشجویان دانشگاه تهران٬ در جریان بازداشت تهدید شده بود که به بیمارستان روانپزشکی منتقل می‌شود.

دستگاه پروپاگاندای جمهوری اسلامی در تلاش است تا با وارد کردن اتهام «بیماری روانی» به زنان معترض، اعتراضات آنان را بلاموضوع جلوه دهد.