آوینا شکوهی، شهروندخبرنگار 

خاموشی‌های گسترده و بی‌برنامه طی چندسال اخیر در ایران، زندگی را برای تمامی شهروندان در سراسر ایران مختل کرده است. خاموشی‌هایی که حالا با آلودگی‌ هوا تلاقی پیدا کرده، موجب تعطیلی مدارس شده و همین، به آنلاین‌شدن کلاس‌ها منجر شده است. خاموشی‌های منازل، کلاس‌های آنلاین مدارس را دچار اختلال شدید کرده است. با چند شهروند در چند محله تهران به گفت‌وگو نشستیم و از وضعیت این‌روزهای خاموشی برق در منازل مسکونی، هم‌زمان با آنلاین‌شدن کلاس‌های درس جویا شدیم.

***

خاموشی‌های سازمان‌یافته و گاه بدون برنامه‌ریزی قبلی در سطح کلانشهر تهران در دولت «مسعود پزشکیان»، به یکی از مشکلات زیست روزمره شهروندان تبدیل شده است. معمولا در فصل سرد و با آلوده‌شدن هوا، مدارس هم تعطیل می‌شود و کلاس‌ها به‌صورت آنلاین برگزار می‌شود. خاموشی‌های پی‌درپی و گاه بدون برنامه در ساعت کلاس‌های آنلاین اما، عملا کلاس‌های درس را به‌تعبیر یکی از والدین، بیشتر به یک شوخی تبدیل کرده است.

«اعظم»، مادر «سورن»، دانش‌آموز هفت‌ ساله‌ که ساکن محله انقلاب است، در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» با اشاره به اینکه خاموشی‌ها و آلودگی‌ها سیستم روحی‌ و عصبی پدران و مادران و فرزندان‌شان را به‌هم ریخته است، می‌گوید: «همین دو-سه هفته پیش، آلودگی هوا چنان شدید بود و مدرسه را هم تعطیل نکرده بودند، من و سورن در راه مدرسه چنان تحت‌تاثیر این آلودگی قرار گرفتیم که تا یک هفته در رختخواب افتاده بودیم. واقعا شانس آوردیم، اما حالا معضل فقط این نیست. مدرسه تعطیل شده و شما باید در خانه، بمانی تا بچه کلاس‌اولی‌ات را پای کلاس آنلاین بگذاری. در فصل سرد، آن‌ هم در تهران آلوده و خاکستری، عملا روز هم شب است. شما پای کلاس آنلاین هستی، آن‌ هم با این سرعت اسفناک، مسخره اینجاست که یک روزهایی پیش آمده که مثلا سورن پای کلاس آنلاین بوده، برق ما رفته. ما هم به وای‌فای وصل بودیم. بعد تا دوباره به گوشی وصل شوی، خودش یک مکافات دیگر است. تازه وصل هم شوی، در تاریکی چطور می‌خواهی درس آنلاین داشته باشی؟ حالا سمت دیگر ماجرا هم داشته باشید. یکی از روزها، برق معلم رفت. من و سورن مانده بودیم که بخندیم یا گریه کنیم؟»

اعظم که مترجم و نویسنده است، با اشاره به اینکه مساله آموزش آنلاین، فقر آموزشی در ایران را تشدید کرده و بار دیگر مساله عدالت آموزشی را پررنگ‌ترکرده است، تاکید می‌کند که این مهم‌ترین پیامد منفی این سیاست از منظر اقتصاد رفاه است؛ چرا‌که در برخی از نقاط تهران هستند کسانی که امکان تهیه گوشی هوشمند‌ ندارد، بماند در شهرستان‌ها و روستا‌ها، ازجمله سیستان‌وبلوچستان. 

براساس آمارهای اعلام‌شده دولتی، حدود سه میلیون دانش‌آموز به تلفن‌های همراه هوشمند و تبلت دسترسی ندارند، و همین موجب شدت افت تحصیلی شده است. اعظم می‌افزاید.

در همین راستا، سخنگو صنعت برق با تاکید بر اینکه هدف از خاموشی‌های مکرر فضاهای عمومی این است که بخش خانگی دچار خاموشی نشود، اما براساس مشاهدات ما در سطح تهران و پیامک‌های ارسالی روزانه به شهروندان، تقریبا نقطه‌ای  در تهران نیست که روزی دو ساعت خاموشی نداشته باشد.

«سایه» چهل‌‌وپنج ساله و ساکن محله یوسف‌آباد است. او هم تنها یک فرزند پسر دارد و با اشاره به ابربحران‌هایی که در کشور است، می‌گوید: «چشمم آب نمی‌خورد این مملکت درست شود. شما کجا را می‌خواهی درست کنی؟ محیط‌زیست؟ فرهنگ؟ سیاست؟ اقتصاد؟ زیرساخت‌های انرژی را ببینید، برای کشوری که بزرگ‌ترین منابع گازی و نفتی دنیا را دارد، واقعا شرم‌آور است که روزی دو ساعت برق و آب نداشته باشی، گاز نداشته باشی و هوا هم تقریبا هر روز آلوده است؛ سال به سال هم بدتر می‌شود. به نظر شما چیزی از روح و روان و جسم ما می‌ماند برای یک زندگی معمولی که آرزویش را داریم؟»

براساس آمارهای دولتی، تهران در سال جاری از ابتدای سال پنج روز هوای پاک، ۱۵۶ روز هوای قابل قبول و ۶۷ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و دو روز هوای ناسالم داشته است؛ این درحالی‌ست که تهران در مدت مشابه سال پیش، هشت روز هوای پاک، ۱۶۹ روز هوای قابل قبول و ۴۸ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه و پنج روز ناسالم برای همه افراد داشته است. 

در چنین شرایطی است که مدارس در هفته چند روز تعطیل می‌شود. سارا با اشاره به این موارد می‌گوید: «من الان کارمندم. طبق معمول، هر روز بچه‌ام با سرویس به مدرسه می‌رود، من و همسرم هم سرکار می‌رویم؛ اما وقتی مدرسه تعطیل می‌شود شما ناگزیری خانه بمانی. یعنی ما مجبوریم یک در میان، یکی‌مان خانه بماند تا به بچه در کلاس آنلاین کمک کند. یکی از روزها که ما ناگزیر شدیم هردو به سرکار برویم و بچه در خانه تنها بود، برق هم رفته بود. همین خاموشی بود که ما را مجبور کرد یکی‌مان در روزهای آنلاین، خانه بماند. در خانه‌ماندن برای این شرایط اقتصادی، آن‌ هم با این‌ همه کرایه و قسط و هزینه‌های سرسام‌آور دیگر، واقعا سخت است.»

زیرساخت نامناسب مانند اینترنت ناپایدار و استفاده از پلتفرم‌های برگزاری کلاس نه‌چندان قدرتمند، ازجمله مشکلات کلاس آنلاین است که در افت کیفیت کلاس‌های مجازی تاثیرگذار هستند. 

«حجب»، یکی از والدینی است که به این نکته اشاره می‌کند و می‌گوید در منزل آن‌ها هم آنتن موبایل ضعیف است، هم اینترنت گوشی. بنابراین شما باید به وای‌فای وصل شوید که وقتی برق می‌رود، عملا کلاس آنلاینی هم وجود ندارد. او که با دخترش «حنا» ساکن محله جیحون است، به ایران‌وایرمی‌گوید که کلاس‌های آنلاین با این وضعیت اینترنت و خاموشی، موجب شده که یکی مثل که او راننده اسنپ است و کارش وابسته به خیابان، دچار مشکل شود. او که کارشناسی هنر دارد، در این زمینه می‌افزاید: «وقتی زیرساخت قوی برای اینترنت نباشد، یعنی شما به کلاس آنلاین بخواهی وارد شوی، بارها باید تلاش کنی. وقتی وارد می‌شوی، تازه صدای معلم مشخص نیست، از بس قطع‌ووصل می‌شود. این مُعضلی است برای همه. اما برای کسی مثل من که تنها با دخترم زندگی می‌کنم، شرایط هنوز سخت‌تر است. وقتی مدرسه تعطیل می‌شود، شما باید در خانه بمانی و کلاس آنلاین دخترت را هدایت کنی. برق که می‌رود، شما درمی‌مانی چه کنی؟ شما یک روز دخترت را به‌طور مثال می‌گذاری خانه همسایه‌ات، فامیل، یا …؛ هر روز که نمی‌توانی این کار را کنی. تازه، بسیاری مثل من، از شهرستان آمده‌اند و فامیل یا خانواده درجه‌یکی در تهران ندارند؛ بنابراین آن‌ها با مشکلات بیشتری مواجه هستند در این روزها.»

«راضیه» یکی دیگر از مادرانی است که مثل دیگران مادران، با کلاس‌های آنلاین در طول هفته مواجه است. او ساکن باغ فردوس است و مادر دو بچه؛ یکی دبیرستان و یکی ابتدایی. 

راضیه کارمند بانک است. او در این زمینه به ایران‌وایر می‌گوید: «چون مدیسا خواهربزرگ‌تر خانه است، من این شانس را دارم که می‌توانم به بانک بروم و مدیسا در کلاس آنلاین به برادر کوچک‌ترش مهراد کمک کند. اما روزهایی هست که مدیسا باید برای برخی موارد کلاسی و درسی به خانه همکلاسی‌اش برورد. در این مواقع، من باید راهی برای آن روز پیدا کنم. یا باید مرخصی بگیرم، یا باید پسرم را بردارم و به خانه مادربزرگ و پدربزرگش ببرم. پدرش هم چون کارمند است، باید به سرکار برود.»

راضیه با اشاره به اینکه این وضعیت آلودگی و خاموشی و تعطیلی‌های مدارس روی رشد فکری و جسمی و و روحی بچه‌ها تاثیر منفی گذاشته است، می‌گوید: «چیزی که من در طول این سال‌ها که شاهد تعطیلی مدارس در فصل سرما بودم، این است که از یک‌سو آموزش‌وپرورش به‌دلایل مختلف در ایران از خیلی از تغییرات ناگزیری که مربوط به فناوری یا تحولات اجتماعی و فرهنگی و علمی است، عقب‌تر بوده است، از سوی دیگر اگرچه والدین و به‌ویژه مادرها همراه با فرزندان‌شان وارد چرخه آموزش شدند، اما در برابر همه این‌ها، تهدیدهایی هم شکل گرفت که مهم‌ترینش افت سطح آموزش و فراتر از آن، تضعیف یا تعطیل یا تعلیق روابط اجتماعی دانش‌آموزان و رابطه‌شان با محیط و معلم بود. 

یک مورد دیگ هم که به نظرم خیلی مهم است، موضوع مادران سرپرست است. آن‌ها که نمی‌توانند برای کلاس‌های آنلاین از کارشان بزنند. آن‌ها چه باید بکنند؟»