تصاویری از منزل دکتر مصدق – پلاک ۱۰۹- خیابان کاخ، چهارراه حشمت الدوله

پنجشنبه, 8ام بهمن, 1394

اندازه قلم متن

منزل دکتر مصدق – خیابان کاخ، چهارراه حشمت الدوله
ساخت بنا: اواخر دوره قاجار
تخریب: ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲

خیلی ها سراغ خانه دکتر مصدق در خیابان کاخ را میگیرند، ولی این مکان متاسفانه در همان سالهای ۱۳۳۲ پس از کودتا تخریب شد. آنچه از آن باقی مانده بود هم در سال ۱۳۶۶ توسط مالکان خصوصی باغ فروخته شد و به جای آن آپارتمانها جدید ساختند.
دکتر مصدق سالهای نخست‌ وزیریش را تا سال ۱۳۳۲ در خانه خود واقع در خیابان کاخ نزدیک تقاطع حشمت الدوله (پاستور) گذرانید. هم مقر نخست‌ وزیریش بود هم محل کار و زندگی. خانه‌ای حدوداً ۲۵۰۰ متری و متشکل از دو ساختمان مجزا. چنانکه نوه‌اش دکتر محمود مصدق می‌گوید:

“ایشان دو ساختمان داشتند که یک قسمت اندرونی بود و بیرون آن به سبک قدیم ساخته شده بود که اطاق ایشان حد فاصل این دو ساختمان به هم متصل می‌شد، یک در به طرف بیرون و یک در هم به طرف داخل.

ایشان تمام دوران نخست‌وزیری را همانجا بودند. بعداً هم در ۲۸ مرداد آنجا تخریب شد و آتشش زدند که اکنون چنین ساختمانی وجود ندارد. چند بار هم بعد از انقلاب آمدند و گفتند که ما ساختمان را پیدا کردیم در صورتی که چنین ساختمانی وجود ندارد. تخریب شده بود و به جایش یک ساختمان چند طبقه آپارتمانی ساخته شده است با آجرهای سه سانتی واقع در خیابان کاخ، خیابان فلسطین.

پلاکش هست. اما آن ساختمان نیست، آن منزل دیگر تخریب شده، ۲۸ مرداد که آنجا را آتش زدند و خراب کردند، مرحوم عموی من مهندس احمد مصدق آنجا را تعمیر کرد. پدربزرگم نیز آنجا را به ایشان داد که او نیز پس از تعمیر و بازسازی آنجا را به هنرستان موسیقی اجاره داد. چند سال آنجا هنرستان موسیقی بود که بعداز فوت عموی من، از آنجا که ایشان فرزندی نداشت به مرحوم برادر من فروخته شد و ساختمان جدیدی جایش ساختند که اکنون وجود ندارد ولی پلاکش فکر کنم همان ۱۰۹ باشد. البته دو تا ساختمان کنار هم بود. من ۲ سال در آن ساختمانها زندگی کردم. مرحوم مادر من، خانم زهرا امامی دختر امام‌ جمعه بودند که آنجا زندگی می‌کردند.”

این خانه ساده که محل پذیرایی دکتر مصدق بود همه ویژگیهای یک دفتر را داشت: تلفنخانه، اطاق‌ پذیرایی، آبدارخانه، اطاق ‌نگهبانی. اطاق ‌خواب دکتر مصدق هم در همان‌جا بود که وی در حال بیماری معمولاَ با همان لباس خانه و روی تخت از مدعوین در هر رتبه‌ای که بودند پذیرایی می‌کرد. عکسهای زیادی از این حالت، یعنی حالت پذیرایی بر روی تخت منتشر شده است. اثاث‌البیت این خانه چندان چشمگیر نبود. چنانکه دکتر نصرالله خازنی رئیس ‌دفتر مصدق می‌گوید:

“تمام اثاثیه منزل دکتر مصدق سی هزار تومان نمی‌ارزید! فرشهای خیلی معمولی داشت که آن هم یکی در اتاقش و یکی در اتاق کارش بود که در ‌آن تاریخ حدود ۱۵۰۰ تومان نمی‌ارزید. فرش هم در اتاق هئیت دولت بود که اتاق پذیرایی آقای دکتر مصدق هم بود که خیلی معمولی بود. حتی اتاق ملک اسماعیلی که معاون پارلمانی بود فرش نداشت. زندگی او واقعاَ ساده بود:

مبلهای او عبارت بود از چوبهای معمولی که همیشه دیده‌اید، فقط دو تا دستگیره داشت، دو تا هم تشک داشت که باز می‌کردند و می‌نشستند و سرجایش می‌گذاشتند. نه خیال کنید ساخت هانس بود، ابداَ. منزل آقای دکتر مصدق، چه اندرون و چه بیرون ساده‌ترین خانه‌ها بود، یک دانه آنتیک که قیمت حسابی داشته باشد، اصلاَ نبود، خیلی ساده زندگی می‌کرد.”
از ماهنامه بهارستان

منزل دکتر مصدق در چهارراه حشمت الدوله، خیابان کاخ
این عکس مربوط به ۳۰ مرداد ۱۳۳۲، چند روز پس از حمله طرفداران شاه به خانه دکتر مصدق گرفته شده.

خانه پدری دکتر مصدق در محوطه ای بزرگ، میان چهارراه حشمت الدوله و خیابان پهلوی قرار داشت. باغ بزرگی نیز در کنار آن بود که بعدها تکه تکه شد و ساختمانهای جدیدی بر روی آن ساختند. از ان عمارت بزرگ جز چند درخت کاج قدیمی، چیزی باقی نمانده است.

تیراندازی سربازان ارتش به ساختمان منزل دکتر مصدق – ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲

خانه دکتر مصدق یک محوطه اندرونی داشت و یک محوطه بیرونی. دفتر ایشان در عمارت بیرونی قرار داشت

حیاط پشتی منزل دکتر مصدق

ساختمان مستطیل دو طبقه بود که اتاق دکتر مصدق در طبقه دوم بنا قرار داشت؛ این اتاق داری ایوانی محصور با حصیر بوده که در اصل اتاق ملاقات دکتر مصدق به شمار می‌رفته است.

آنچه پس از حمله ارتش ازمحوطه بیرونی منزل دکتر مصدق باقی مانده بود. این همان اتاقی ست که در آن کلی از ملاقاتهای سیاسی آن زمان انجام میشد.

تیراندازی سربازان ارتش به ساختمان منزل دکتر مصدق – ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲

بسیاری از شخصیت‌های مهم تاریخی و سیاسی ایران و کشورهای مهم آن دوران در این اتاق با دکتر مصدق ملاقات داشته‌اند و شاید به جرات بتوان گفت که این اتاق شاهد بسیاری از مذاکرات سیاسی بوده که شاید بسیاری از بازی‌های سیاسی آن دوران را رقم زده است.

محافظان منزل دکتر مصدق در حال بررسی برگ عبور مراجعه کنندگان پیش از حمله

کارمندان دفتر نخست وزیری در منزل دکتر مصدق در زمان نخست وزیری ایشان

محافظان منزل دکتر مصدق پیش از حمله

نردبانی که دکتر مصدق توسط آن به بالای پشت بام خانه رفت و از محل حادثه گریخت

نوه دکتر «محمد مصدق» از خاطرات شب کودتا می‌گوید: «با به آتش کشیده شدن بیرونی و اندرونی خانه دکتر و ماشین وی، پدربزرگم از طریق پشت بام به یکی از خانه‌های کوچه نویدی رفتند و اواخر شب به خانه مهندس معزی، وزیر پست و تلگراف وقت که در ضلع غربی باغ قرار داشت، رفته و صبح روز بعد از کودتا خودشان را به دربار معرفی کردند.