تشریفات مراسم تحلیف روسای جمهوری نمادی از اتفاقات پیش و پس از انتخابات و فضای سیاسی است. اگر مراسم تحلیف «محمد خاتمی» و «حسن روحانی» به دلیل شرایط پیش از انتخابات شاهد حضور گسترده سفرا و چهره‌های خارجی بود، مراسم تحلیف «مسعود پزشکیان» در عین حضور معاون مسوول سیاست خارجی اروپا، رییس دفتر سیاسی «حماس» نیز حضور داشت تا نمادی از وضعیت متفاوت فعلی و ادامه چالش گسترده در سیاست خارجی باشد.
در فضای داخلی نیز در مراسم تحلیف «محمود احمدی‌نژاد»، غیبت گسترده مقامات سابق و چهره‌های سیاسی به چشم می‌خورد و در مراسم تحلیف «ابراهیم رئیسی» هم «صادق لاریجانی» و «علی لاریجانی» غیبت داشتند. مراسم پزشکیان شاهد این غیبت‌ها نبود اما مانند مراسم تنفیذ، چهره‌هایی چون خاتمی و احمدی‌نژاد اجازه حضور نیافتند.
***
مراسم تحلیف یا «تخفیف»
مراسم تحلیف «ابوالحسن بنی‌صدر» خود نمادی از تنش‌های بعدی بود و بر اساس روایت «اکبر هاشمی رفسنجانی»، بنی‌صدر این مراسم را «تخفیف» خود می‌دانست.
هاشمی رفسنجانی گفته بود دعوت تلفنی و نه مکتوب او از رییسجمهوری، نه به‌دلیل برنامه‌ریزی برای تخفیف او بلکه تابع شرایط انقلابی وقت و احساس نزدیکی بین مقامات نظام بوده است.
او همچنین گفته بود: «در مراسم سوگند و تحلیف رییسجمهوری، بنی‌صدر انتظار داشت که هنگام ورود او به مجلس، رییس‌مجلس فرمان برپا بدهد و نمایندگان به احترام او برخیزند که چنین کاری نشد.»
مراسم تحلیف ابوالحسن بنی‌صدر در روز ۳۱ تیر ۱۳۵۹ در مجلس اول شورای اسلامی برگزار شد. در این مراسم بنی‌صدر سخنرانی نکرد و صرفا سوگند یاد کرد.
در آن روز، تغییر نام مجلس از «شورای ملی» به «شورای اسلامی» در دستور کار نمایندگان قرار داشت و هاشمی رفسنجانی گفته بود که این مراسم را متوقف و تحلیف را برگزار کرده است.
تنش در مراسم تحلیف خامنه‌ای
مراسم تحلیف «محمدعلی رجایی» در روز ۲۶ مرداد ۱۳۶۰ و پس از مراسم تنفیذ برگزار شد و این مراسم نیز مانند مراسم تنفیذ او، تحت‌تاثیر فضای بعد از برکناری بنی‌صدر قرار داشت.
مراسم تحلیف اولین دوره ریاست‌جمهوری «علی خامنه‌ای» هم در ۲۱ مهر ۱۳۶۰ برگزار شد.
دومین دوره تحلیف خامنه‌ای، نمادی از درگیری‌های بعدی بین جریان‌های چپ و حامیان او بود. در همان روز تحلیف، ماجرای اختلاف بر سر نخست‌وزیری دوباره «میرحسین موسوی» بروز کرد.
پیش از تحلیف، تنشی بین نمایندگان مجلس رخ داد و «صادق خلخالی» گفت: «آقای نیک‌روش از کسانی بودند که راه افتاده بود و می‌گفت باید امام حکم بکند که میرحسین موسوی نخست‌وزیر بشود. ولی حالا به دروغ می‌گوید ما نیت امام را هم تسلیم هستیم.»
اشاره خلخالی به «سید کمال‌الدین نیک‌روش» بود که در سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۰ شهرداری تهران را برعهده داشت و در سال ۱۳۶۰ به‌عنوان وزیر کشور دولت میرحسین موسوی انتخاب شد.
سخنان خامنه‌ای در مراسم تحلیف نیز دل‌خوری نزدیکان «روح‌الله خمینی» را به دنبال داشت.
خامنه‌ای در این مراسم گفت: «خود قانون اساسی ابزارهای لازم برای عمل به این سوگند را مشخص کرده که اگر آن ابزارها باشند، عمل به این سوگند امکان پذیر است.»
او در این میان به اصول ۱۲۴ و ۱۳۳ «قانون اساسی» اشاره کرد که مربوط به اختیارات رییس جمهوری است.
اصل ۱۲۴ قانون اساسی می‌گوید: «رییسجمهوری می‌تواند برای انجام وظایف قانونی خود معاونانی داشته باشد. معاون اول رییسجمهوری با موافقت وی اداره هیات وزیران و مسوولیت هماهنگی سایر معاونت‌ها را به‌عهده خواهد داشت.»
در اصل ۱۳۳ این قانون هم آمده است: «وزرا توسط رییسجمهوری تعیین و برای گرفتن رای اعتماد به مجلس معرفی می‌شوند. با تغییر مجلس، گرفتن رای اعتماد جدید برای وزرا لازم نیست. تعداد وزیران و حدود اختیارات هر یک از آنان را قانون معین می‌کند.»
هاشمی رفسنجانی در خاطرات خود نوشته که «محمدرضا توسلی»، از اعضای دفتر آیت‌الله خمینی، از این سخنان گلایه کرده و آن را اعلان تحمیل دولت (میرحسین موسوی) به خود دانسته است.
سیاست جدید در مراسم تحلیف
سخنان هاشمی رفسنجانی در مراسم تحلیف اولین دوره خود نشان از دوره‌ای جدید داشت و بازتاب گسترده‌ای یافت.
در این میان، «علی‌اکبر سعیدی سیرجانی»، نویسنده و پژوهش‌گر برجسته در تاریخ و ادبیات با انتشار یادداشتی در روزنامه «اطلاعات» با عنوان «آینده؛ تصمیمات مهم و بالاخره آن‌چه باید بدانیم»، از سخنان هاشمی رفسنجانی در مراسم تحلیفش استقبال کرد. این یادداشت با حمله نمایندگان مجلس چهارم مواجه شد.
دور دوم مراسم تنفیذ و تحلیف اکبر هاشمی رفسنجانی نیز با وجود روابط نزدیک ظاهری، نشان از بروز شکاف بین او و خامنه‌ای داشت.
هاشمی رفسنجانی در مراسم تحلیف خود در سال ۱۳۷۲ گفت: «می‌دانم که این قسم، قسم دشواری است و بدون کمک و یاری خداوند به‌طور جدی از عهده این قسم برنمی‌آییم. اجرای این قسم برای یک نفر به‌تنهایی مقدور نیست. در سیاست‌ها و قوانین و نظارت‌ها و گزینش‌ها، این مساله به‌تنهایی امکان‌پذیر نیست و شدیدا نیازمند راهبران انقلاب هستیم.»
حاشیه‌های میکونوس در تحلیف خاتمی
مراسم تحلیف محمد خاتمی شاهد حضور گسترده سفرای خارجی بود. درباره این حضور اما بحث‌های پشت پرده‌ای بین هاشمی رفسنجانی و خامنه‌ای جریان داشت.
هاشمی در خاطرات خود نوشته که خامنه‌ای دعوت از سفرا برای شرکت در مراسم تحلیف را قبول کرده اما گفته بود: «دعوت از سفیر آلمان پس از آمدن بقیه داده شود و تبلیغات مناسب پس از شروع مراجعت آن‌ها شود.»
تحلیف خاتمی در دومین دور نیز با حاشیه‌های عدم رای مجلس به حقوق‌دانان شورای نگهبان همراه بود.
در این میان، مجلس و قوه قضاییه بر سر انتخاب دو عضو حقوق‌دان شورای نگهبان اختلاف داشتند و کار به مجمع تشخیص مصلحت نظام و حکم خامنه‌ای رسید.
در این میان، خامنه‌ای دستور داد که به دلیل تکمیل نبودن اعضای حقوق‌دان شورای نگهبان و شبهات قانونی در این‌باره، مراسم تحلیف به تاخیر بیفتد.
غیبت گسترده در مراسم تحلیف
محمود احمدی‌نژاد به عنوان ششمین رییسجمهوری منتخب جمهوری اسلامی ایران (دوره نهم)، در روز ۱۵ مرداد ۱۳۸۴ در مجلس شورای اسلامی مراسم تحلیف را به‌جا آورد.
مراسم تحلیف او در سال ۱۳۸۸ را می‌توان پرحاشیه‌ترین مراسم تحلیف دانست. در این مراسم نیز مانند مراسم تنفیذش، چهره‌هایی چون هاشمی رفسنجانی، محمد خاتمی، «علی‌اکبر ناطق نوری» و «حسن خمینی» غایب بودند. همچنین تعدادی از نمایندگان در مراسم تحلیف شرکت نکردند، به گونه‌ای که تعدادی از همراهان وزرا که در جایگاه تماشاچیان حضور داشتند، به صحن علنی برده شدند تا صندلی‌ها خالی نباشند.
هم‌زمان با این مراسم، اعتراضاتی در خارج از مجلس در جریان بود و برخی از افراد، از جمله «هاله سحابی»، بازداشت شدند.
عدم پوشش زنده مراسم تحلیف از سوی صداوسیما حاشیه دیگر این مراسم بود.
حضور گسترده مقامات خارجی و تهدید به گوجه زدن به جک استراو
مراسم تحلیف حسن روحانی در سال ۱۳۹۲ شاهد گسترده‌ترین حضور مقامات خارجی بود. در این میان، «روح‌الله حسینیان» تهدید کرد در صورتی که «جک استراو»، وزیر امور خارجه پیشین بریتانیا برای مراسم تحلیف حسن روحانی در مجلس ایران حاضر شود، او را خواهد زد.
حسینیان سپس گفت: «بالاخره همان‌طور که گفتم به شوخی یا جدی، اگر ایشان بیاید، با یک چیزی او را می‌زنم؛ چه با تخم‌مرغ باشد، چه با گوجه.»
در مراسم تحلیف حسن روحانی در سال ۱۳۹۶ نیز تعدادی از مقامات خارجی حضور داشتند. در آن میان، سلفی نمایندگان با «فدریکا موگرینی»، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خبرساز شد، به گونه‌ای که تعدادی از آن‌ها مجبور به عذرخواهی شدند.
«محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران در واکنش به خبر سلفی گرفتن نمایندگان با فدریکا موگرینی گفت: «واقعیت … این است که نمی‌توانید مخاطب خود را انتخاب کنید. هر مطلبی به محض نشر آن، تمام دنیا متوجه خواهند شد و مخاطب خاصی نداریم.»
رسانه‌های اصول‌گرا نیز به این اقدام حمله گسترده کردند و از آن با عنوان «سلفی حقارت» نام بردند.
تحلیف رئیسی
مراسم تحلیف رئیسی هم تحت‌تاثیر سابقه او در «هیات مرگ» و همچنین رد صلاحیت‌های انتخابات قرار داشت.
«انریکه مورا»، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای شرکت در این مراسم به تهران سفر کرد. سفر او با انتقاد فعالان سیاسی و مدنی در داخل و خارج از ایران روبه‌رو شد.
در ادامه دل‌خوری‌ها درباره رد صلاحیت علی لاریجانی، خود او و صادق لاریجانی، رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام در این مراسم حضور نیافتند.
از: ایران وایر
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید