دکتر ریموند رخشانی
مقاله و فایل صوتی هفتاد و سوم
با سلام، من ریموند رخشانی هستم و حوزه کارشناسی من مهندسی سیستم هاست، و تخصص علمی من در بکارگیری اندیشه سیستمی برای انتقال فن آوری مدرن و اجرا و پیاده سازی تولید فراورده های نوین می باشد.
در این سلسله از مقالات و فایل های صوتی، کوشش می کنم که علم مدرن را (به زبان فارسی) از پایه به دوستانی که علاقمند هستند، در حد توان، ارائه کنم. از اساتید، پژوهشگران و اندیشمندان عزیز، خواهشمندم که لینک ها را به دوستان و بویژه به جوانان دانش پژوه ما (که اغلب دسترسی نظام مند برای آشنایی با علم مدرن – به زبان فارسی – ندارند) ارسال فرمایند.
لینک همه مقالات و فایلهای صوتی پیشین در پایان مقاله گذاشته شده است[۱].
دوستانی هم که در شبکه های اجتماعی حضور دارند، می توانند این مجموعه فایل های صوتی و مقالات “سرشت علم” را از ابتدا از طریق لینک تلگرام زیر با دوستان دیگر شریک شوند. با احترام، ر. رخشانی
(“https://t.me/natureofscience”)
نمونه ی کاربردی[۲] – فضا و زمان، فضازمان می شود
بَرای شناختِ مَنشأ بخش هایِ شکل دهنده ی هستی مُطالعه ی نُخُستین لحظاتِ شکل گیری گیتی[۳] با بکارگیریِ پیچیده ترین ابزارهای مدرن[۴] موضوعِ پژوهش[۵] دانشمندان بوده است[۶]. (پی نوشت ح)
- نور با سرعَت مشخص و محدودی سفر می کند یعنی به زمانی قابلِ محاسبه نیازمند است تا مسافتِ معینی را طی کند[۷].
- از آنجا که سرعتِ نور ۳۰۰۰۰۰ کیلومتر در ثانیه است حرکت نور در زندگی روزمَره بظاهر لحظه ای به نظر می رسد[۸].
- برای شناخت تفاوت سرعت نور و صدا به کودکان می آموزند که با محاسبه ی فاصله ی زمانی رعد و برق تفاوتِ سرعت بین برق و رعد را اندازه بگیرند[۹].
- نمونه ی دیگر در خطوطِ قدیمی تلفن های بین قاره ای بود که اختلافِ فاز چنددهم ثانیه ای را در رفت و برگشت صدا با خود داشت[۱۰].
هنگامیکه به حوزه ی ستارگان وارد می شویم این تاخیر و اختلافِ فاز زمانی[۱۱] عمده تر می شود[۱۲].
- دستورالعمل های به فضانوردانِ آپولو ۲.۶ ثانیه تاخیر داشته است[۱۳].
- مکالمه با دستگاهِ مریخ پیما بین ۱۰ تا ۴۰ دقیقه تاخیر دارد[۱۴].
- نزدیک ترین ستاره به ما ۴.۴ سال نوری فاصله دارد و بنابراین ما آن ستاره را آنگونه می بینیم که ۴.۴ سال پیش بود (نه آنگونه که امروز است[۱۵]. )
- بهمین صورت نگاهِ به زمین از ستارگانِ دیگر زمین را آنگونه می بیند که در گذشته بود و نه آنگونه که امروز هست[۱۶]. برای نمونه مرکزِ کهکشانِ راه شیری[۱۷] از ما ۲۵۰۰۰ سالِ نوری فاصله دارد[۱۸] و نتیجتاً از آنجا زمین بشکل ۲۵۰۰۰ سال پیش اش دیده می شود و نه آنگونه که امروز است[۱۹].
- اما در مقیاس های ستاره ای ۲۵۰۰۰ سال زمان بسیار کوتاهی است و تغییر بزرگی در خود ستاره از آن راهِ دور مشهود نیست.[۲۰]
اما هنگامیکه به حوزه ی کهکشان ها وارد می شویم مقیاس های زمانی به ابعادِ باورنکردنی طولانی می شوند[۲۱].
- نزدیک ترین کهکشان به ما آندرومدا[۲۲] نام دارد که ۲ میلیون سالِ نوری از ما فاصله دارد[۲۳]. اگر موجودی از آن کهکشان زمین را مطالعه کند برای او بر رویِ زمین موجودی بنام انسان وجود ندارد[۲۴].
- نزدیک ترین خوشه یا مجموعه ی کهکشانی به زمین هم ۱۰۰ میلیون سالِ نوری با ما فاصله دارد[۲۵] و بیننده ای از آنجا هم اکنون دایناسورها را بر رویِ زمین می بیند[۲۶].
- از فواصلِ ۲ تا ۳ میلیارد سالِ نوری گیتی[۲۷] کاملا متفاوت است[۲۸].
- دورترین جسمی که دانشمندان با استفاده از ابزارهای نوین ردیابی کرده اند ۱۲.۵ میلیارد سالِ نوری با ما فاصله دارد[۲۹] و اگر قدمت گیتی را چیزی حدود ۱۳.۷ میلیارد سال بدانیم بنابراین و نتیجتاً تنها حدود چیزی بیش از ۱ میلیارد ساله است[۳۰].
- البته اما در هرجای کهکشان ها و در هرجایِ این گیتی هم “امروز” است، اما آنچه ما از نظر زمانی تجربه می کنیم در ارتباط با فاصله ی فضایی آنها است[۳۱].
- بنابراین فضا و زمان به هم مرتبط اند[۳۲].
شاید هیچ چیز به اندازه ی مبحثِ زمان و فضا شگفت انگیز و مساله ساز نبوده نباشد[۳۳]. در واقع هرآنچه برای ما شگفت انگیز است مساله ساز هم هست.[۳۴]
- از زمان شناختِ ماکسول از پیوندِ بین نور و الکترومغناطیس در دهه ی ۱۸۶۰ به این طرف[۳۵] هر اندیشه ای پیرامونِ فضا و زمان مساله ساز بوده است[۳۶].
- در واقع فیتزجرالد، لورنتس و هرتز[۳۷] ناهمخوانی های الگویِ ماکسول را درک کرده و بدان پرداخته بودند[۳۸].
- شکست های آزمایشی میکلسون و مورلی[۳۹] برای یافتنِ “اثیر[۴۰]” یا آن آخشیجِ پنجمِ عهدِ باستان (که به باور آنها امواج نور ماکسول از آن می گذشت،) مباحثِ امواجِ الکترومغناطیس را مساله سازتر کرد[۴۱].
- تنها در سال ۱۹۰۵ بود که اینشتین[۴۲] در مقاله ی معروفِ خود بنامِ “پیرامون الکترودینامیسم اجسام در حرکت[۴۳]،” به مباحثِ فضا و زمان سامانی بخشید[۴۴].
در نظریه ی نسبیت اینشتین[۴۵]، دو مفهوم بظاهر جدا از هم فضا و زمان – از طریق عاملِ نور – در مقوله ی فضازمان[۴۶] بهم می پیوندند[۴۷].
اصل اولِ نسبیت[۴۸] مطرح می کند که (بمفهوم مطلق) حرکتی یکنواخت را نمی توان ردیابی کرد.[۴۹]
- اگر به قطاری در حالِ حرکت نگاه کنیم قطار در حرکت و ما ثابت هستیم.
- اگرچه در واقع زمینی را که بر آن ایستاده ایم با سرعتِ ۳۰ کیلومتر در ثانیه بدور خورشید در حرکت است و خورشید هم با سرعتِ ۲۳۰ کیلومتر در ثانیه در کهکشان در حرکت است و کهکشان هم با سرعتِ ۶۰۰ کیلومتر در ثانیه در فضازمانِ گیتی[۵۰] در حرکت است. پس چه چیز ثابت است[۵۱]؟
- حرکت همیشه در رابطه با چیزی دیگر تعریف می شود یعنی خودِ حرکت نسبی است و آزمونی را که در آن بتوان چیزی بنام حرکتی یکنواخت یا با سرعتی یکسان[۵۲] انجام داد، عملی نیست[۵۳].
اصل دومِ نسبیت[۵۴] مطرح می کند که سرعتِ نور در خلأ مستقل از بیننده، و از منشأ و منبع خود نور است. [۵۵]
- چیزهای دیگر، برای نمونه سنگ ها، چنین اصلی را تبعیت نمی کنند.
- سنگی که بسوی شما از اتومبیلی که بسوی شما می آید پرتاب می شود از سنگی که شخصی ساکن از همان نقطه پرتاب می کند سرعتِ بیشتری دارد.
- صدا که موجی شبیهِ نور است هم تنها در یک موردِ مشخص اصلِ دوم را تبعیت می کند، تنها در چارچوبِ استنادیِ[۵۶] هوایی که در آن است.
- در اصلِ دومِ نسبیت، نور در همه ی چارچوب های استنادی سرعتی یکسان دارد[۵۷].
- پیامدِ منطقیِ دو اصلِ نسبیتِ اینشتین به پیوندِ فضا و زمان در فضازمان می انجامد و دانشمندانِ حوزه ی علم در آزمون های متفاوت آن دو اصل را بارها به اثبات رسانده اند.[۵۸]
دانشمندان با مطالعه ی اشعه های کهکشانی[۵۹] بهترین شواهد و گواه ها را در تاییدِ نظریه ی نسبیتِ اینشتین فراهم آورده اند[۶۰].
- اشعه های کهکشانی ذرّاتی با انرژی بسیار بالایی هستند که در برخوردِ به جوّ یا آتمسفر تولیدِ کربن – ۱۴ میکنند (که قبلا بدان اشاره شد.)
- آن اشعه ها با سرعتی بسیار نزدیک به سرعتِ نور حرکت می کنند و نتیجتاً تاثیر نسبیت در آنها باید مشهود باشد.
- هنگامیکه آنها با قسمتِ بالای جوّ یا آتمسفر برخورد می کنند هسته ی اتمیِ نیتروژن و یا اکسیژن را می شکنند و مجموعهای از ذرّاتِ کوچک تر یا زیراتمی تولید می کنند.
- یکی از ذرات (همانگونه که پیشتر گفته شد) موئون[۶۱] است. موئون ها (نزدیک به سرعتِ نور) نیم عمری نزدیک به یک میکروثانیه (۱۰-۶) دارند قبل از آنکه دچارِ واپاشی یا فروکاهی شوند.
برای اهمیتِ نظریه ی نسبیت[۶۲] و اثباتِ اصل چارچوبِ استنادی موئون ها بهترین شواهدند. [۶۳]
- هر روزه با ابزارهای پیچیده ی مدرن[۶۴] برخوردِ میلیاردها موئون به زمین ردیابی می شود[۶۵].
- موئون ها در جوّ یا آتمسفر یعنی در حدودِ ۳۰ کیلومتر بالاتر از سطحِ زمین از برخوردِ اشعه های کهکشانی تولید می شوند[۶۶].
- اگر فرض را بر آن بگذاریم که با سرعتِ نور (۳ x 10۸ m/s) در حرکت اند و نیمعمری یک میکرو ثانیه (۱ x 10-۶ s)دارند، بنابراین آنها می باید حداکثر ۳۰۰ متر سفر کرده و دچار واپاشی یا فروکاهی شوند.
- (۳ x 10۸ m/s x 1 x 10-۶ s = 300 m)
- اما هر روزه برخوردِ میلیاردها موئون به زمین ردیابی می شود.
- چنین چیزی چگونه ممکن است[۶۷]؟
اهمیتِ چارچوب استنادی [۶۸]موردِ نظرِ اینشتین در هَمین جا به اثبات می رسد[۶۹]. اگر در خاطر داشته باشید در مَبحثِ نسبیت گفته شد که اگر سرعتِ نسبی هر جسمی به سرعتِ نور (۱۸۶۰۰۰ مایل یا ۳۰۰۰۰۰ کیلومتر در ثانیه) برسد فاکتورِ لورنتس صفر شده و زمان برایِ آن جسم چنین به نظر می رسد که ایستاده است.[۷۰]
- از دیدگاهِ ما (از چارچوبِ استنادی ما) که موئون ها را با سرعتی در حدود ۰.۹۹۹۹۹۵ سرعتِ نور می بینیم، مطابق با فاکتورِ لورنتس، ساعتِ حرکتی آنها نزدیک به ۱۰۰ برابر آهسته تر است.
- پس نیم عمر واپاشی[۷۱] آنها (از منظرِ ما) نه یک میکروثانیه ( ۱ x 10-۶ s) که یک دهمِ میلی ثانیه (۱ x 10-۴ s)است و صدبار سریع تر در حرکت است.
- البته با چنین سرعتی هم مسافتی صد برابر بیشتر یعنی (۳۰۰ m x 100 = 30 Km)را سفر کرده به زمین برخورد می کند.
اما از چارچوبِ استنادی موئون، این پدیده چگونه دیده می شود[۷۲].
- البته موئون “فکر” می کند (اگر می توانست فکر کند) که تنها یک میکروثانیه موجودیت دارد. اما فاصله ی خود تا زمین را صد برابر کوتاه تر می بیند. بخاطر دارید که مسافتِ حرکتی هم در سرعت های نزدیک به نور مطابق با فاکتور لورنتس فشرده می شود.
- از “دیدگاه” موئون او ساکن است و زمین بسوی او در حرکت است.
- چون زمان هم (در آن سرعت) صدبار آهسته تر شده است موئون “می داند” که زمین با او برخورد خواهد داشت.
از دیدگاهِ ما (تماشگر) و از چارچوبِ استنادی موئون، توافق در موردِ برخوردِ موئون به زمین (پیامد آن) وجود دارد اما توافقی در موردِ اینکه چگونه چنین چیزی بوقوع می پیوندد نیست.[۷۳]
- در واقع مبحثِ هم زمانی[۷۴]، قربانیِ مبحثِ چارچوبِ استنادی نظریه ی نسبیت اینشتین است[۷۵].
- ممکن است دو صاعقه در چپ و راست ما به زمین برخورد کند و ما آنها را همزمان ببینیم.
- تماشاگری که بسویِ ما در حرکت است، احتمالا دو صاعقه را در زمان های مختلف می بیند و تماشاگری دیگر که در جهتِ مخالف ما در حرکت است، حتی ترتیبِ برخوردِ دو صاعقه را می تواند متفاوت ببیند.
پژوهش و تحلیل دقیقِ پیامدهای نزدیکی به سرعتِ نور امروزه دانشمندان را بیشتر و بیشتر به نظریه ی نسبیت سوق داده است و آنها توانسته اند که ثابت کنند که مقیاس ها و اندازه هایی را که ما ثابت می پنداشته ایم[۷۶] خود نسبی هستند. دیگر اینکه دو مفهومِ فضا و زمان در مقوله و مفهوم فضازمان پیوند خورده و با یکدیگر مرتبط اند.[۷۷]
———————————————–
https://www.linkedin.com/in/raymond-rakhshani-16628a5/detail/recent-activity/shares/
چاپ و انتشار این مقالات و فایل های صوتی بدون ذکر نام نویسنده (ر. رخشانی) و مرجع، و هرگونه استفاده برای مقاصد خصوصی و اهداف انتفاعی بدون گرفتن مجوز از نویسنده اکیدا غیر قانونی است.
Kelly, Erin Entrada, and Roxas, Isabel. Hello, Universe. Greenwillow press, 2017.
Gribbin, John, and Devereaux, Sam. The Quest to Find the True Age of the Universe and the Theory of Everything. University Press Audiobooks, 2018.
Poettgen, Ruth. Search for Dark Matter with ATLAS. Springer, 2016.
Rakhshani, Raymond. Origins of Modernity. Even Development in the Evolution of Science and Technology. South Carolina: CreateSpace, A Division of Amazon Publishing, 2011.
Gribbin, John, and Devereaux, Sam. The Quest to Find the True Age of the Universe and the Theory of Everything. University Press Audiobooks, 2018.
Mermin, David, N. It’s About Time: Understanding Einstein’s Relativity. Princeton University Press, 2009.
Bundschuh, Bernhard, and Wadjounnie, Eric Christian Nana. The Doppler Effect in Terms of System Theory: Relativistic and Non-Relativistic Effect. Suedwestdeutscher Verlag fuer Hochschulschriften, 2009.
Cohen-Tannoudji, Claude, et Diu, Bernard, et Lalou’, Franck. Mecanique Quantique: Tome 3, Fermions, Bosons, Photons, Correlations et Intrication. Coe’dition CNRS, 2017.
Schilling, Govert. Ripples in Spacetime: Einstein, Gravitational Waves, and the Future of Astronomy. Belknap Press: An Imprint of Harvard University Press, 2017.
Adams, Fred, c. and Laughlin, Greg. The Five Ages of the Universe: Inside the Physics of Eternity. Free Press, 2000.
Dufay, Jean. Introduction to Astrophysics: The Stars. Dover Publications, 2012.
Edwards, Owen, and Levay, Zoltan. Expanding Universe: Photographs from the Hubble Space Telescope. Taschen, 2015.
Rajarethinam, Emmanuel. Roots of Evolution: Big Bang, Abiogenesis, Self-Intelligibility and Social Set-up: Underlying Links and Patterns. Independently Published, 2017.
Egdall, Ira Mark. Einstein Relativity Simple: Our Universe Revealed in Everyday Language. World Scientific Publishing Company, 2014.
Aguilar, David, A. The Seven Wonders of the Milky Way. Vikings Books for Young Readers, 2018.
Russel, Henry Norris. The Solar System and Its Origin. Nabu Press, 2011.
Randall, L. Warped Passages: Unraveling the Mysteries of the Universe’s Hidden Dimensions. New York: Ecco, 2005.
MacDonald, James. Structure and Evolution of Single Stars: An Introduction. Morgan & Claypool Publishers, 2015.
Friedmann, Alexander, A. and Petkov, Vasselin. Papers on Curved Spaces and Cosmology. Minkowski Institute Press, 2014.
امرا المسلسله Andromeda
Hodge, Paul, W. An Atlas of the Andromeda Galaxy. University of Washington Press, 1981.
Finlay, Warren H. Concise Catalog of Deep-Sky Objects: Astrophysical Information for 550 Galaxies, Clusters and Nebulae. Springer, 2014.
Finlay, Warren, H. Concise Catalog of Deep-Sky Objects: Astrophysical Information for 550 Galaxies, Clusters and Nebulae. Springer, 2014.
Randall, Lisa. Dark Matter and the Dinosaurs. Ecco, 2016.
Mulchaey, John, S. and Dressler, Alan, and Oemler, Augustus. Clusters of Galaxies: Volume 3, Carnegie Observatories Astrophysics Series: Probes of Cosmological Structures and Galaxy. Cambridge University Press, 2004.
Friedmann, Alexander, A. and Petkov, Vasselin. The World as Space and Time. Minkowski Institute Press, 2016.
Riley, Christopher. NASA Voyagers 1 & 2 Owners Workshop Manual: An Insight into the History, Technology, … Sent to Study the Outer Planets and Beyond. Haynes Publishing UK, 2015.
Singh, Simon. Big Bang: The Origin of the Universe. Harper Perennial, 2005.
Dartnell, Lewis: Origins: How Earth’s History Shaped Human History. Basic Books, 2019.
Morris, Dennis, and Lacson, Sophie. An Essay on the Nature of Space-Time: Including the Universe and Dark Energy. CreateSpace Independent Publishing Platform, 2016.
Carroll, Sean. An Introduction to General Relativity: Spacetime and Geometry. Pearson, 2016.
Bias, S. Very Special Relativity. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2007.
Waldyr, A. Rodrigues, Jr. and de Oliveira, Capelas Edmundo. The Many Faces of Maxwell, Dirac and Einstein Equations: A Clifford Bundle Approach. Springer, 2016.
Wolfson, A. Einstein’s Relativity and the Quantum Revolution. Chantilly, VA: The Teaching Company, 2005.
Fitzgerald, Lorentz and Hertz understood the inconsistencies of the Maxwell model
Trefil, J.S. and Hazen, R.M. The Sciences, An Integrated Approach, 2nd Edition. Chapter 8. New York: Wiley, 1997.
Michelson and Morley
aether
Sheriff, Payman. Michelson-Morley Experiment. CreateSpace Independent publishing platform, 2015.
Lightman, A. Einstein’s Dreams. New York: Pantheon, 1993.
On the Electrodynamism of Moving Bodies
Guidry, Mike. Modern General Relativity: Black Holes, Gravitational Waves, and Cosmology. Cambridge University Press, 2019.
Pais, A. Subtle is the Lord: The Science and Life of Albert Einstein. New York: Oxford University Press, 1982.
spacetime
از نتیجه گیری های مسخره ی برخی روشنفکران ما این است که اگر خیام برای نمونه بیش از هزار سال پیش نوشت که
“پرسشی داریم زین راه نهان از برای درک اسرار جهان
مشی خود را از فضا آغاز کن در جوار ماجراهای زمان”
گویا از بهم پیوستگی فضازمان مطلع بوده (!) که هیچ سندی و گواهی در آن ادعا نیست، و گویی مثلا هزار سال بعد اینشتین تازه آن را فهمیده است (!) واقعا مسخره است.
خیام مسلما فردی خردمند بوده اما دانش علمی او در حد و کمی بالاتر از زمان خود بیشتر نبوده است.
first postulate of relativity
Taylor, E. and Wheeler, J.A. Spacetime Physics. 2nd Edition. New York: W.H. Freeman, 1992.
Harrison, E. Cosmology: The Science of the Universe, 2nd Edition. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.
Harrison, E. Cosmology: The Science of the Universe, 2nd Edition. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.
constant-velocity motion not feasible
Bundschuh, Bernhard, and Wadjounnie, Eric Christian Nana. The Doppler Effect in Terms of System Theory: Relativistic and Non-Relativistic Effect. Suedwestdeutscher Verlag fuer Hochschulschriften, 2009.
second postulate of relativity
Einstein, A. Relativity: The Special and General Theory. New York: H. Holt and Company, 1920.
frame of reference
Wolfson, A. Einstein’s Relativity and the Quantum Revolution. Chantilly, VA: The Teaching Company, 2005.
Rees, L. M. Our Cosmic Habitat. Princeton, NJ: Princeton University Press, 2001.
cosmic rays
Boehmer, Christian. Introduction to General Relativity and Cosmology. WSPC (Europe,) 2016
muons
Walecka, John Dirk. Introduction to General Relativity: Solutions to Problems. World Scientific publishing Company, 2017.
Rucker, R. The Fourth Dimension. New York: Houghton Mifflin, 1984.
برای دریافت نیازهای ابزاری و شناخت ابعاد و مقیاسهایی که در این کتاب بدانها پرداخته شده، نگاه کنید به:
http://htwins.net
Hawking, S, A Brief History of Time. New York: Bantam, 1988.
Zhao, Bingcheng. Why It’s Difficult to Understand “A Brief History of Time.” Amazon Digital Services, LLC, 2016.
Landes, D.S. Revolution in Time. Cambridge, MA: Belknap Press, 1983.
frames of reference
Smith, James, H. Introduction to Special Relativity (Dover Books on Physics.) Dover Publications, 2015.
Abbott, E.A. Flatland: A Romance of Many Dimensions. London: Seely & Co. 1984.
half-life before decay
Piacquadio, Umberto, and Carcaterra, Giulia. The Marvelous Theory of Special and General Relativity. Independently Published, 2019.
Stewart, I. Flatterland: Like Flatland Only More So. Cambridge, MA: Perseus Publishing, 2001.
Simultaneity
Rahil, Preetinder. Special & General Relativity: A Beginner’s Introduction to Basic & Advanced Concepts. Independently Published, 2019.
Collier, Peter. A Most Incomprehensible Thing: Notes Towards a Very Gentle Introduction to the Mathematics of Relativity. Incomprehensible Books, 2017.
Carroll, Sean, M. Spacetime and Geometry: An Introduction to General Relativity. Cambridge University Press, 2019.
فاکتور لورنتس
جدول زیر که تاثیرِ سرعت بر فاکتور لورنتس را نشان می دهد می تواند گویایِ نظریه ی نسبیت باشد.
| مایل در ثانیه | فاکتور لورنتس |
| ۰ | ۱ |
| ۱ | ۰٫۹۹۹۹۹۹۹۹۹۹۷۰ |
| ۱۰ | ۰٫۹۹۹۹۹۹۹۹۷۰۰۰ |
| ۱۰۰ | ۰٫۹۹۹۹۹۹۷۰۰۰۰۰ |
| ۱۰۰۰ | ۰٫۹۹۹۹۷۰۰۰۰۰۰۰ |
| ۱۰۰۰۰ | ۰٫۹۹۷۰۰۰۰۰۰۰۰۰ |
| ۱۰۰۰۰۰ | ۰٫۷۱۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰ |
| ۱۵۰۰۰۰ | ۰٫۳۵۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰ |
| ۱۸۰۰۰۰ | ۰٫۰۶۳۰۰۰۰۰۰۰۰۰ |
| ۱۸۶۰۰۰ | ۰٫۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰ |
۱۸۶۰۰۰ مایل در ثانیه برابر با سرعتِ نور یعنی ۳۰۰۰۰۰ کیلومتر در ثانیه است.
———————————————–
ر. رخشانی[۱]
«چکامه ی روشن آشیانه»
هر دم که دلم به فکر در کار آید
هر ذرّه دل منبع اسرار آید
هر قطره که از بحر دلم بردارم
بحری دگر از میان پدیدار آید
مختارنامه عطار
همگان گفتند:
“شاید که مرا
درَنگِ این سروده
به آشیانه یِ اشتیاق ام
مَگر نشانه یِ روشنی گردد،”
من هم رفتم
از پیِ آن چَکامه یِ شاد و
آن دگر، هَمزادِ آینه.
آنجا،
در فُصولِ باد و باژگونیِ دنیا،
دریغا،
که آوایِ مردی غریب را
گوش و سامان و گوشه ای نبود،
و در ترَددِ بلندِ دیوارهایِ پندار،
ردیفِ گسسته یِ شانه هایی نیم چرخیده
در گُذار بادهای عادت،
به گمان ام
سایه روشنی
بر ترانه یِ خیال می پاشید.
پس دیگر با من مگویید
از ودیعه یِ پندار
و از تولدِ پیامبری گمنام،
یا از چکامه یِ آشیانه ای
بی نام.
———————————————–
Rakhshani, R. Selected Poems. Craetespace, An Amazon.com Company, 2014.
————————–
پی نوشت ح
وقایع از ازل (بدو گیتی (تاکنون – روش و ابزارهای علمی شناخت
| TECHNIQUES and TOOLS
(How the Scientists Know) |
EVENTS | TIME |
|
Hubble’s Law, Cosmic Microwave Background (CMB) fluctuations |
Quarks fuse into protons and neutrons; Quark era ends and Hadron era begins. | ۱۰-۶ seconds |
| CMB photon ration | Nearly all protons and neutrons annihilate with their antiparticles; Lepton era begins. | ۱۰-۴ seconds |
| Baryon/CMB photon ratio | Nearly all electrons and positrons annihilate each other. | ۱ seconds |
| Quasar absorption lines | ۲H forms. | ۳ minutes |
| Abundances in oldest stars | ۳He, ۴He, and ۷Li form. | ۳ minutes |
| Details of CMB radiation | Atoms form, CMB breaks free, and matter rules. | ۳۸۰۰۰۰ years |
وقایع از ازل (بدو گیتی (تاکنون – روش و ابزارهای علمی شناخت
| TECHNIQUES and TOOLS
(How the Scientists Know) |
EVENTS | TIME |
| Ages of oldest stars | Milky Way galaxy forms. | ۱ billion years |
| ۲۶Al → ۲۶Mg in Meteorites | Nearby supernova triggers a gas-cloud collapse to form our solar system. | ۴٫۵۶۵ x 10۹ years ago (ya) |
| ۸۷Sr/۸۷Rb clock | First meteorite material forms; our solar system is born. | ۴٫۵۶ x 10۹ ya |
| ۱۲۸I + ۱۲۹I → ۱۲۸Xe + ۱۲۹Xe | Meteorites and pantesimals condense. | ۴٫۵۵ x 10۹ ya |
| ۱۴۷Sm → ۱۴۳Nd decay | Moon formed by the collision of a giant plantesimal with Earth. | ۴٫۵۰ x 10۹ ya |
| U and Th decay sequences | Oldest crystal rocks form. | ۳٫۸۵ x 10۹ ya |
| ۱۳C/ ۱۲C ratios in zircons | Life emerges on Earth. | ۳٫۸ x 10۹ ya |
| Banded iron deposits of Fe+O۲ | Atmospheric O۲ begins rising and fluctuating. | ۳٫۸ to 1.8 x 10۹ ya |
وقایع از ازل (بدو گیتی (تاکنون – روش و ابزارهای علمی شناخت
| TECHNIQUES and TOOLS
(How the Scientists Know) |
EVENTS | TIME |
| Steranes (derived from steroids) present in Australian shales | First cells with nuclei emerge. | ۲٫۵ x 10۹ ya |
| Zircon U → Pb dating of carbon and boron isotope-ratio anomalies and anomalous sedimentation patterns (e.g. cap-carbonates) | Last “snowball” Earth. | ۶۰۰ x 10۶ ya |
| Fossil records | Cambrian explosion. | ۵۲۵ x 10۶ ya |
| Fossil records | Greatest mass extinction in Earth’s history; 90% of all species disappear. | ۲۵۱ x 10۶ ya |
| Iridium layer; ۲۳۵U and ۲۳۸U decay | Chixulub meteor wipes out the dinosaurs. | ۶۴٫۵ x 10۶ ya |
| Sea floor cores | Isthmus of Panama closes off Pacific and Atlantic Oceans. | ۳٫۵ x 10۶ ya |
| Sea floor cores | Large-scale glaciers appear | ۲٫۸ x 10۶ ya |
وقایع از ازل (بدو گیتی (تاکنون – روش و ابزارهای علمی شناخت
| TECHNIQUES and TOOLS
(How the Scientists Know) |
EVENTS | TIME |
| ۴۰Ar/۳۹Ar and۱۸O/۱۶O ratios | Orbit variations trigger monsoon cycles. | ۱۵۵۰۰۰ ya |
| Coral growth record | Sudden sea-level rise as previous ice age ends. | ۱۲۵۰۰۰ ya |
| ۱۴C dating of pollen mudwasp nests | Australian cave paintings created. | ۱۷۰۰۰ ya |
| Tree rings | End of last ice age. | ۱۰۹۰۰ ya |
| ۱۴C dating and isotope ratios | Oetzi the Iceman lived and died in the European Alps. | ۵۳۰۰ ya |
| Tree rings | Today’s oldest bristlecone pines sprouted. | ۴۹۰۰ ya |
| ۱۴C dating | Stonehenge built. | ۴۸۰۰ ya |
| ۱۴C dating | Egyptian pyramids built. | ۴۵۱۰ ya |
| ۱۴C dating | Oldest alphabet created by Phoenicians as in King Sesostris of Egypt Calendar. | ۳۸۸۱ ya |
وقایع از ازل (بدو گیتی (تاکنون – روش و ابزارهای علمی شناخت
| TECHNIQUES and TOOLS
(How the Scientists Know) |
EVENTS | TIME |
|
۱۴C dating of organic materials in paint |
Pecos Cave paintings created. | ۳۸۶۵ ya |
| ۱۴C dating of plaster | Roman amphitheater in Merida, Spain built. | ۱۹۰۰ ya |
| ۱۳C/۱۲C ratios | Orinoco Indians cultivate beans and maize. | ۱۶۰۰ ya |
| ۱۴C in plaster | Elaborate Portuguese villas built in Roman style. | ۱۴۳۰ ya |
| Tree rings | Medieval Warm period; Vikings in Greenland. | ۱۴۰۰ to 600 ya |
| ۱۴C dating and ۱۳C/۱۲C ratios | Native Americans in Midwest USA learn to plant corn. | ۹۰۰ ya |
| ۱۴C in plaster and tree rings | Cathedrals in Aland Islands, Finland, built. | ۷۳۰ ya |
| Tree rings and carbon isotope ratios | Anasazi civilization in Chaco Canyon collapses. | ۷۱۰ ya |
| Tree Rings | Little Ice Age. | ۶۰۰ to 200 ya |
وقایع از ازل (بدو گیتی (تاکنون – روش و ابزارهای علمی شناخت
| TECHNIQUES and TOOLS
(How the Scientists Know) |
EVENTS | TIME |
| ۱۴C in plaster | Tower in Newport, Rhode Island, built. | ۳۲۰ ya |
| Neutron activation |
Spanish forger illustrates medieval manuscripts. |
۱۲۵ ya |
——————————————
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید