مقاله و فایل صوتی هفتاد و ششم

با سلام، من ریموند رخشانی هستم و حوزه کارشناسی من مهندسی‌ سیستم‌ هاست، و تخصص علمی من در بکارگیری اندیشه سیستمی‌ برای انتقال فن آوری مدرن و اجرا و پیاده سازی تولید فراورده‌ های نوین می‌‌ باشد.
در این سلسله از مقالات و فایل‌ های صوتی، کوشش می کنم که علم مدرن را (به زبان فارسی) از پایه به دوستانی که علاقمند هستند، در حد توان، ارائه کنم. از اساتید، پژوهشگران و اندیشمندان عزیز، خواهشمندم که لینک‌ ها را به دوستان و بویژه به جوانان دانش پژوه ما (که اغلب دسترسی نظام مند برای آشنایی با علم مدرن – به زبان فارسی – ندارند) ارسال فرمایند.

لینک همه مقالات و فایل‌های صوتی پیشین در پایان مقاله گذاشته شده است[۱]. در پایان فایل صوتی هم به نکاتی پیرامون آگاهی انسان می پردازم[۲].

دوستانی هم که در شبکه‌ های اجتماعی حضور دارند، می توانند این مجموعه فایل‌ های صوتی و مقالات “سرشت علم” را از ابتدا از طریق لینک تلگرام زیر با دوستان دیگر شریک شوند. با احترام، ر. رخشانی

(“https://t.me/natureofscience”)

سوراخ اوزون[۳]، بارانِ اسیدی[۴] و تاثیرِ گلخانه ­ای^[۵]

این روزها مباحثِ مُحیطِ زیست[۶] هَمیشه در خبرهای رسانه ­ها هستند[۷] و در بسیاری موارد محتوایِ خبری سویه­ ی “سیاسی” دارد[۸] و بدلیلِ منافعِ اقتصادی[۹]، واقعیات نیز دگرگونه جلوه داده می ‌‌شوند[۱۰].

• همانطور که پیشتر گفته شد برخی‌ دانشمندانِ محیطِ زیست[۱۱]، تغییراتِ محیطِ زیست را بدشگون و نگران ­کننده می ‌‌پندارند[۱۲]. آنها محیطِ زیست را شکننده می ‌‌دانند[۱۳] که دراثر بی­ کفایتی ‌‌های دولتی و بی­ تفاوتی‌ های صنایع[۱۴] و هم نیز مساله­ ی ازدیادِ جمعیت[۱۵] هر روزه در خطرِ نابودی است[۱۶].
• برخی‌ دیگر بر این باور اند که محیطِ زیست خود پاسخ خود را خواهد یافت[۱۷] و اولویتِ امروزی مشکلاتِ انسانی ­ای‌ هستند که ربطی‌ به محیطِ زیست ندارند.^[۱۸]

از مهم‌ ترین پرسش‌ هایِ بی­ پاسخ مساله­ ی فعالیت‌ هایِ انسانی ­ای[۱۹] است[۲۰] که پیامد‌هایِ زیست ­محیطی‌ خود را داشته و دارد[۲۱].

• مساله­ ی ابعادِ فعالیت ‌ها[۲۲] و اجرایِ قوانینِ زیست ­محیطی‌[۲۳] بسیار مهم است[۲۴].
• در مورد مشکلاتِ کوتاه­ مدت و صدماتِ منطقه ­ای[۲۵] پاسخ ‌ها ساده ­تر و سریع ­تر هستند[۲۶]. تمیزکردن نَشتِ یک بشکه­ ی کوچکِ موادِ شیمیایی‌ چندان مشکل نیست[۲۷].
• با بزرگ­ ترشدن مشکلات[۲۸] و از ابعادِ منطقه ­ای به جهانی­ شدن آنها (برای نمونه چرنوبیل[۲۹] و حادثه­ ی اخیر نیروگاه هسته ­ای در ژاپن[۳۰]) پاسخ دادن کارِ ساده ­ای نیست[۳۱] و ارتباطِ علت و معلولی هم اغلب پیچیده و درهم می ‌‌شود[۳۲].

شاید برای نمونه پس از گذشت نیم قرن دیگر، به فعالیت‌ ها و به همکاری ‌های امروزیِ مشترکِ دولت ‌ها [۳۳]برایِ ترمیم سوراخِ اوزون^[۳۴] بعنوانِ پیروزیِ بزرگِ زیست­ محیطی[۳۵]‌ نگریسته شود. شاید[۳۶] .

• لایه­ یِ اوزون[۳۷] منطقه ­ای در پوش­ کره[۳۸] یا اِستراتوسفر^[۳۹] (حدود ۳۵ کیلومتر) است[۴۰] که میزانِ بالایی‌ از ملکولِ اوزون(O_۳)  دارد[۴۱].
• اوزون اشعه‌ هایِ فرا یا ماورایِ بنفشِ خورشیدی[۴۲] را جذب می‌‌ کند و از صدمه ­زدنِ آن اشعه به گیاهان و همچنین از ایجادِ سرطانِ پوست جلوگیری می ‌‌کند[۴۳]. بدین­ مفهوم لایه ­ی اوزون سپری  برایِ حفاظت از زندگی[۴۴]‌ بر روی زمین است[۴۵].

در سال‌ های دهه ­ی پنجاه میلادی تولیدِ گاز‌های فلوروکربن­ کلر (CFC) بعنوانِ موادِ شیمیایی­ ای ارزان قیمت[۴۶] برای یخچال، کولر و دیگر مصارفِ صنعتی افزایش گرفت[۴۷].

• تولیدِ فریئون^[۴۸] و (CFC) فلوروکربن ­کلر تبدیل به صنعتِ پُرسودی شده بود[۴۹].
• در سال‌ های ۱۹۷۰ خطراتِ آن گاز‌ها و تاثیرِ منفی‌ آنها بر روی لایه­ ی اوزون به اثبات رسید اما جدی گرفته نشد[۵۰].

در سال‌ های ۱۹۸۰ دانشمندان سوراخِ بزرگی‌ را در لایه­ یِ اوزون نزدیک به قطبِ جنوب کشف کردند[۵۱].

• آن منطقه ­ی صدمه­ دیده سوراخِ اوزون  خوانده شد[۵۲].
• از سال ۱۹۸۵ به بعد سوراخِ اوزون بتدریج بزرگ­ تر و عمیق ­تر می ‌‌شد[۵۳].
• بالاخره در سال ۲۰۰۰، ۷۰ کشورِ دنیا به توافق رسیدند تا تولیدِ فلوروکربن­ کلر CFC را کاملا از بین ببرند و اگرچه سوراخِ اوزون ترمیم نشده است اما از صدماتِ بیشتر آن جلوگیری شده است[۵۴].

عمل سوزاندن که واکنشِ شیمیاییِ‌ اکسیداسیون است مسلما ملکول‌ هایِ گاز را به جو یا آتمسفر می ‌‌فرستد[۵۵].

• بدلیل اینکه سوخت ‌هایِ سنگواره ­ای یا فسیلی[۵۶] عمدتاً ترکیباتِ کربنی و هیدروژنی هستند همواره در حینِ سوختن، بخارِ آب و دی ­اکسید کربن تولید می ‌‌کنند[۵۷].
• اما سوخت‌ های سنگواره­ ای یا فسیلی[۵۸] همواره مقداری گوگرد و نیتروژن هم دارند که این عناصر ترکیباتی اکسیدی می‌‌ سازند که به بوجودآمدنِ باران‌ هایِ اسیدی[۵۹] می ‌‌انجامند.[۶۰]

هنگامیکه هوا به بیش از ۵۰۰ درجه­ ی سانتیگراد حرارت داده­ می ‌‌شود؛ واکنشِ شیمیایی‌ نیتروژن (N_۲) و اکسیژن (O_۲)  ایجادِ اکسید‌های نیتروژن[۶۱] می‌‌ کنند[۶۲].

• چندین نوع ترکیباتِ اکسیدِ نیتروژن ( NO_۲) در آن فرآیند تولید می ‌‌شود؛ و  NO_۲  در جوّ یا آتمسفر با ملکول ‌های آب واکنش کرده و تولیدِ ملکول‌ های اسید نیتریک^[۶۳] می ‌‌کنند.
• بهمین صورت هم دی ­اکسید سولفور  SO_۲ که از فرآیندِ سوختنِ سوخت ‌های سنگواره ­ای یا فسیلی بوجود می ‌‌آید؛ در جوّ یا آتمسفر با ملکول ‌های آب ترکیب شده و ملکول‌ های اسید سولفوریک^[۶۴] را شکل می ‌‌دهند[۶۵].
• بیشتر آلودگی‌ های سولفوری و نیتروژنی از نیروگاه‌ ها و کارخانجاتی که سوختِ فسیلی ناپاک دارند و در بیشترِ مَوارد از خودرو‌ها متصاعد می ‌‌شوند[۶۶].

دانه‌ های باران ملکول‌ های اسیدی را در خود گرفته و ایجادِ باران‌ های اسیدی[۶۷] می ‌‌کنند.

• باران‌ های اسیدی[۶۸] باعثِ حل­ شدن سنگ ­آهک ‌ها و سنگ ‌های ساختمانی می ‌‌شوند[۶۹].
• با بارش باران‌ های اسیدی[۷۰] در کوهستان‌ ها، دریاچه­ ها و مخازنِ آب و آب ‌هایِ زیرزمینی بسیار اسیدی می‌‌ شوند[۷۱] و سیستم‌ هایِ زیست ­بومی را تغییر می ‌‌دهند^[۷۲].

مشکلِ سیاسیِ مهم اینست که باران‌ های اسیدی در بیشترِ مَوارد در مناطقی می ‌‌بارد[۷۳] که خود تولیدکننده­ ی گاز‌هایِ نیتروژنی و سولفوری نبوده ­اند[۷۴].

• راه­ حل ‌هایِ باران‌ های اسیدی ساده ولی‌ پرهزینه هستند[۷۵].
• با تغییراتِ لازم[۷۶]؛ مسلما صنایع و کارآفرینی و مصرف­ کنندگان تحتِ­ تاثیر قرار خواهند گرفت[۷۷].

چگال یا تراکمِ دی ­اکسید کربن و چندین گازِ دیگر در جوّ یا آتمسفر پدیده ­ی دیگری را باعث شده­ است که تاثیر گلخانه ­ای[۷۸] خوانده می ‌‌شود که خود موجبِ ازدیاد دما یا درجه­ ی حرارت زمین[۷۹] شده است[۸۰].

• تاثیرِ گلخانه ­ای[۸۱] بدلیلِ دفعِ طول ­موج ‌هایِ فرا یا ماورا بنفش، و همچنین در نتیجه­ ی جذبِ طول­ موج ‌های فروسرخ یا مادونِ قرمز برخی‌ از گاز‌های جوّی یا آتمسفری، شبیه به پدیده ­ای است که در گلخانه‌ ها اتفاق می ‌‌افتد[۸۲].
• بنابراین گرمایِ خورشید بر رویِ زمین گیر می ‌‌کند و یا در تله­ می ‌‌افتد^[۸۳] .
• البته وجودِ متعادلِ حدودی تاثیرِ گلخانه ­ای برایِ بقا بر روی زمین حیاتی‌ است[۸۴] و اگر نمی‌‌ بود زمین مسلما یخ می ‌‌زد[۸۵].
• اما مساله­ ی زیست ­محیطی‌ امروزی، در شدت و ضعفِ آن تاثیر گلخانه ­ای است[۸۶]. با گیرکردن بیش از اندازه­ ی حرارت، کلاهک ‌های یخی و کوه‌ هایِ یخِ قطبی آب می‌‌ شوند[۸۷]، سطحِ اقیانوس‌ ها بالا می ‌‌آید و سیستمِ آب و هوایِ زمین تغییر می ‌‌کند^[۸۸]. در حالِ حاضر ما با چنین پدیده ­ای روبرو هستیم.[۸۹]

اندازه­ گیری ‌های درجه ­ی حرارت اقیانوس ‌ها و جوّ یا آتمسفر[۹۰] نشان از گرم ­شدنِ تدریجیِ‌ کره ­ی زمین^[۹۱] در سه دهه­ ی اخیر دارند.

• در گذشته اندازه­ گیری‌ های حرارتی اغلب در شهر‌ها بودند اما با بزرگ ­ترشدن شهر‌ها و بوجودآمدن کلان­ شهرها و ازدیاد خیابان ­ها، آن اندازه­ گیری‌ ها دیگر دقیق ارزیابی نمی‌‌ شوند[۹۲].
• اندازه ­گیری ‌ها در مناطقِ کمتر متراکم، در کوهستان‌ ها و در اقیانوس ‌ها دقیق ­تر هستند و در بیشترِ موارد از نظرِ آماری نشان از ازدیادِ دما یا درجه­ ی حرارت زمین  می ‌‌دهند[۹۳].
• ارزیابی امروزی (در مقایسه با سی‌ سال گذشته ) ازدیادِ بین نیم درجه تا یک درجه ­ی سانتیگراد دما یا درجه­ ی حرارتِ زمین است[۹۴].
• ماهواره‌ های میکروموجی^[۹۵] هم در دهه­ ی گذشته خبر از چنین ازدیادِ حرارتی می‌‌ دهند.
• هیأت چنددولتی سازمانِ ملل^[۹۶] پیرامونِ تغییراتِ آب و هوایی هم نگرانیِ‌ خود را در گزارشی بیان کرده است.^[۹۷]

آنسوی معادله­ ی علت و معلولی ازدیادِ دما یا درجه ­ی حرارتِ کره ­ی زمین[۹۸]،  مساله­ی گازِ دی­ اکسید کربن است[۹۹].

• دی ­اکسید کربن یکی‌ از گاز‌هایِ گلخانه ­ای و البته نه مهم‌ ترین آنهاست. بخارِ آب و گازِ متان (CH_۴) تاثیرِ گلخانه ­ای بیشتری دارند اما چگال یا تراکمِ گاز دی ­اکسید کربن از دیگر گاز‌ها بمراتب بیشتر است.
• تراکم این گاز تنها در چهل سال گذشته نزدیک به ۲۰ درصد افزایش داشته ­است و عمدتاً بدلیلِ سوزاندنِ سوخت ‌هایِ سنگواره­ ای یا فسیلی^[۱۰۰] است.

این دو واقعیت یعنی‌ افزایشِ تراکمِ گازِ دی ­اکسید کربن (CO_۲) و ازدیادِ دما یا درجه ­ی حرارتِ زمین  لزوما رابطه­ ی علت و معلولی ندارند اما بهم مرتبط اند[۱۰۱].

• دانشمندان افزایشی‌ را هم در دو دهه­ ی اخیر در انرژیِ خروجی خورشیدی^[۱۰۲] اندازه گرفته­ اند.
• اما مدل ‌های کامپیوتریِ دانشمندان بی­ هیچ­ تردیدی رابطه ­ای مستقیم ) و نه لزوما رابطه ­ای علت و معلولی (را میان افزایشِ دما یا درجه ­ی حرارتِ زمین و ازدیادِ گازِ دی­ اکسید کربن در آتمسفر نمایش داده ­است.

دانشمندان میزان از دست­ رفتنِ اوزون بدلیلِ فلوروکربن­ کلر CFC را دقیق نمی ‌‌دانند . همچنین میزانِ ازدیادِ دما یا درجه ­ی حرارتِ زمین را هم نمی‌‌ توان دقیق پیش ­بینی‌ کرد.

• اما همه­ ی مدل ‌های کامپیوتری دانشگاه‌ ها و الگوهای پژوهشگران بلااستثنا از افزایشِ درجه ­ی حرارتِ زمین در نیم قرن آینده خبرمی‌‌ دهند.
• پیامد‌های ازبین ­رفتنِ گونه­ ها و صدمات به سیستم‌ هایِ بوم ­زیستی[۱۰۳]  و به جنگل ‌ها^[۱۰۴] (که ریه‌ هایِ زمین ­اند) قابلِ پیش ­بینی‌ نیستند اما مسلما بازگشت­ ناپذیر هستند[۱۰۵].
• رشدِ بی‌ رویه ­ی جمعیتِ کره­ ی زمین نیز آتیه را برای نسل‌ هایِ بعدی چندان خوشآیند نمی ‌‌سازد.
• با توجه به میزانِ پژوهش­ ها و اسناد و شواهد که همه خبر از پیامد‌هایِ ناخوشآیند می ‌‌دهند منطقی‌ به نظر می ‌‌رسد که انسانِ امروز می ‌‌باید الگوی مصرفیِ خود را (بویژه در کشور‌های رشدیافته و درحالِ توسعه) تغییر دهد.
• برای پایستگی یا حفظِ محیطِ زیست چاره­ ای جز مصرفِ کمتر باقی‌ نمانده ­است و انسانِ امروز را چاره ­ای نیست تا بر پیامد‌هایِ ناخواسته­ ی اعمالِ مصرفی خود واقف گردد[۱۰۶].
• جهانِ امروز نیاز بسیاری به انسان‌ هایی‌ از نظرِ علمی‌ بسیار بسیار آگاه دارد.

در اینجا لازم می‌‌بینم که در موردِ آگاهیِ‌ انسان^[۱۰۷] هم نکاتی‌ بنویسم . [۱۰۸]همه ­پرسی‌ جهانیِ‌ اخیری از دانشمندانِ علمی[۱۰۹]، چهار حوزه­ ی عمده­ تر پژوهشیِ ناشناخته‌ ها را شناسایی کرده است که در آن دانشمندان علمی، تحقیقاتِ پیرامون مغز و سرشتِ آگاهی[۱۱۰]‌  را در راس اولویت ‌های علمی‌ قرار داده­ اند. اما برداشت ‌های امروزی ما[۱۱۱] از آگاهیِ‌ انسان[۱۱۲] پرسش ­آفرین بوده ­اند[۱۱۳].

• آگاهیِ‌ آدمی‌ مکانیسمِ غریبی ­ست. البته من بر این باورم که مکانیسم واژه­ ی درستی‌ برای تعریفِ آگاهی نیست اما در اینجا فعلا کفایت می ‌‌کند[۱۱۴].
• انسان به عنوانِ یکی‌ از گونه‌ ها  در نوعِ مشخصی‌ از آگاهی‌ تخصص پیدا کرده ­است که توجه آگاهانه^[۱۱۵]  نامیده می‌‌ شود.
• با چنین تخصصی، آدمی‌ در طول قرن­ ها، آموخته است تا تواناییِ‌ آزمونِ دقایق و ظرایفِ زندگی‌ را کسب کند. برای نمونه آدمی‌ می ‌‌تواند نگاهِ خود را آنچنان متمرکز کند که با حوزهٔ مرکزیِ بیناییِ^[۱۱۶] وی در چشمانِ­ او همخوانی داشته باشد.
• آدمی‌ هم تواناییِ‌ بیناییِ مرکزی و هم تواناییِ‌ بیناییِ جانبی^[۱۱۷] دارد . بیناییِ مرکزی ما تواناییِ‌ ما برای مثلا خواندن و نوشتن و بسیاری کارهایِ ظریف است و می‌‌ توان آن را مثلا به تمرکز نورِ چراغ قوه تشبیه کرد. در حالیکه بیناییِ جانبی ما را می ‌‌توان به پخش ­شدگی نورِ لامپ تشبیه کرد.
• تمدن‌ های بشری، در طولِ هزاره‌ ها[۱۱۸]، آموخته ­اند تا در توجهِ متمرکز خود متخصص شوند^[۱۱۹]. حتی اگر شخصی‌ انسانی‌ کم ­توجه باشد، باز به نظر می ‌‌رسد که وی چراغ قوه­ ی خود را بر سطوحِ متفاوتِ زندگی‌ می ­تاباند و آن را متمرکز می ‌‌کند.
• بهایی که آدمی‌ امروزه برای فوقِ تخصص و “خبره­ گرایی[۱۲۰]” خود در توجهی متمرکز می ‌‌پردازد، غفلت و نادیده ­اِنگاریِ^[۱۲۱] هر آن چیزی است که خارج از بینایی مرکزی و متمرکزِ اوست. چون هنگامیکه به هرچیزی در زندگی‌ خود تنها “متخصصانه” و “خبره ­گرایانه” بنگریم، بیناییِ جانبی­ مان را دست کم می ‌‌گیریم و از پس ­زمینه­ ی آن چیز غفلت می‌‌ کنیم و آن را نادیده می ‌‌اِنگاریم.
• در نتیجه اغلب دچارِ آن شبهه می ‌‌شویم که دنیایِ ما درهم ­نبسته و جداجداست. تصور می‌‌ کنیم که دنیایِ ما شقّه ­شقه و تکه ­تکه است. برای نمونه اغلب به نحوی جدی می ‌‌اِنگاریم که پدیده‌ ها و چیز‌ها و وقایع ازهم­ جدا هستند و موجودیتی جداگانه دارند.
• اما دنیای فیزیکی‌ ما، سیستمِ گوناگونی‌ هایی‌ جدایی ­ناپذیر[۱۲۲] و سیستم تفاوت ‌هایی تفکیک ­ناپذیر^[۱۲۳] است. هر موجودی و هر چیزی در دنیای فیزیکی‌ ما همراه با همه ­چیز دیگر موجودیت دارد. با از بین ­رفتن هر موجودی[۱۲۴]، موجودیت گونه‌ هایی‌ دیگر تاثیر می ‌‌پذیرد[۱۲۵]، به خطر می ‌‌افتد و دنیای فیزیکی‌ ما نیز به خطر می ‌‌افتد[۱۲۶].

همه­ ی دانشمندان، پژوهشگران و انسان ‌هایی از نظرِ عِلمی‌ آگاه[۱۲۷]، این واقعیت را درک کرده­ اند[۱۲۸] و همه ­ی آنها علیرغمِ تخصص در حوزه ­ای مشخص[۱۲۹]، هرگز به بیناییِ جانبیِ خود و به تمامیتِ هستی ‌بی ­توجه نبوده ­اند[۱۳۰].

تفاوتِ آگاهیِ‌ آدمی‌ و خِرَد امروزی او، با دانش و تَخَصصِ امروزی وی در همین واقعیت نَهفته است. متأسفانه امروزه ما هنوز با برخی‌ انسان‌ های بسیار دانشمند و متخصص روبرو هستیم که به آگاهی‌ و خِرَد نرسیده ­اند و کماکان گرفتار عُجبِ دانش خویش ­اند، و متاسفانه می بایست اذعان کنم که اکثر ما ایرانی‌ های تحصیلکرده، دانشمند و متخصص از چنین تفرعن و تکبری رنج می بریم و آگاه و خردمند نشده ایم و همانگونه که بارها نوشته[۱۳۱] و گفته ‌ام ریشه در مشکلات فرهنگی ما دارد که بندرت آموخته ایم تا تعامل و همکاری جمعی داشته باشیم  .

———————————–

[۱]

https://www.linkedin.com/in/raymond-rakhshani-16628a5/detail/recent-activity/shares/

[۲]

برای بحثی مفصل تر پیرامون مغز و سرشت آگاهی، لطفا رجوع کنید به سخنرانی من:

https://drive.google.com/file/d/0Bw7EFXWJCSimYXoxenNZVm1TX00/view?ts=5844936e

[۳]

چاپ و انتشار این مقالات و فایل‌ های صوتی بدون ذکر نام نویسنده (ر. رخشانی)  و مرجع، و هرگونه استفاده برای مقاصد خصوصی و اهداف انتفاعی بدون گرفتن مجوز از نویسنده اکیدا غیر قانونی است. 

[۴]

Acid Rains

[۵]

Greenhouse Effect

[۶]

Starr, Cecie, and Taggart, Ralph, and Evert, Christine. Biology: The Unity and Diversity of Life. Cengage Learning, 2015.

[۷]

Collard, Sneed, B. and Needham, James. M. Many Biomes, One Earth. Charlesbridge, 2009.

[۸]

Oreskes, Naomi, and Conway, Erik, M. Merchants of Doubt: How a Handful of Scientists Obscured the Truth on Issues from Tobacco Smoke to Global Warming. Bloomsbury Publishing, 2011.

[۹]

Verburg, Rudy. Greed, Self-Interest and Shaping of Economics. Routledge, 2018.

[۱۰]

Rakhshani, Raymond. Origins of Modernity. Even Development in the Evolution of Science and Technology. South Carolina: CreateSpace, A Division of Amazon Publishing, 2011.

[۱۱]

Warde, Paul, and Robin, Libby, and Soerlin, Sverker. The Environment: The History of the Idea. Johns Hopkins University Press, 2018.

[۱۲]

Gorman, Carolyn, and Gorman, William, D. Our Fragile World: An Introduction to Environmental Illness. Celeta Press, 2013.

[۱۳]

Gorman, Carolyn, and Gorman, William, D. Our Fragile World – An Introduction to Environmental Illness. Celeta Press, 2013.

[۱۴]

McKibben, Bill, and Gore, Al. American Earth: Environmental Writing since Thoreau. Library of America, 2008.

[۱۵]

Payne, Percy, A. World Population, Energy, and Climate Change. Independently Published, 2019.

[۱۶]

Journeyman Pictures. Saving the Great Barrier Reef. Prime Video, 2018.

[۱۷]

Henson, Robert. The Thinking Person’s Guide to Climate Change. American Meteorological Society, Revised Edition, 2015.

[۱۸]

Michaels, P. The Sound and the Fury: The Science and Politics of Global Warming. Washington, DC: Cato Institute, 1992.

[۱۹]

Shikazono, Naotatsu. Environmental and Resource Geochemistry of Earth Systems: Mass Transfer Mechanism, Geochemical Cycle and the Influence of Human Activity. Springer, 2015.

[۲۰]

Cull, Jane. Living Systems: An Introductory Guide to the Theories of Humberto Maturana and Francisco Varela. Createspace Independent Publishing Company, 2013.

[۲۱]

Cull, Jane. Living Systems: An Introductory Guide to the Theories of Humberto Maturana and Francisco Varela. Createspace Independent Publishing Company, 2013.

[۲۲]

Berner, Elizabeth Kay, and Berner, Robert, A. Global Environment: Water, Air and Geochemical Cycles. Princeton University Press, 2012.

[۲۳]

Farber, Daniel, and Carlarne, Cinnamon. Climate Change Law (Concepts and Insight.) Foundation Press, 2017.

[۲۴]

Davies, Nicola. Many: The Diversity of Life on Earth. Candlewick, 2017.

[۲۵]

Maysilles, Duncan. Ducktown Smoke: The Fight ove One of the South’s Greatest Environmental Disasters. The University of North Carolina Press, 2011.

[۲۶]

Coll, Steve. Private Empire: Exxon Mobil and American Power. Penguin Books, 2013.

[۲۷]

Claes, Joachim. The Field Paradigm: 20 Experiments that Can Change the World. CreateSpace Independent Publishing Platform, 2017.

[۲۸]

Dasgupta, Susmita, and Zaman, Asif, and Roy, Subhendu, and Jahan, Sarwar, and Huq, Mainul, and Nishat, Ainun. Urban Flooding of Greater Dhaka in a Changing Climate: Building Local Resilience to Disaster Risk. World Bank Publications, 2015.

[۲۹]

Plokhy, Serhii. Chernobyl: History of a Tragedy. Allen Lane Publishers, 2018.

[۳۰]

Lochbaum, David, and Lyman, Edwin. Fukushima: The Story of a Nuclear Disaster. The New Press, 2015.

[۳۱]

Archer, David. The Global Carbon Cycle (Princeton Primer in Climate.) Princeton University Press, 2010.

[۳۲]

Nikiforuk, Andrew. Tar Sands: Dirty Oil and the Future of a Continent. Greystone Books, 2010.

[۳۳]

Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC.)

[۳۴]

ozone hole

[۳۵]

Lochhead, Jamie. Ozone Hole: How We Saved the Planet. Prime Video, 2019.

[۳۶]

Thomas, Susan. Geo-engineering Peril: Ozone Layer is Ripping Open. Independently Published, 2018.

[۳۷]

Wallace, John, M. and Hobbs, Peter, V. Atmospheric Science: An Introductory Survey. Academic Press, 2006.

[۳۸]

Mohanakumar, K. Stratosphere Troposphere Interactions: An Introduction. Springer, 2008.

[۳۹]

Stratosphere

[۴۰]

Pathak, Hemant. Ozone Layer Depletion. CreateSpace Independent Publishing Platform, 2018.

[۴۱]

Lu, Qing-Bin. Ozone Hole and Climate Change. World Scientific publishing Company Inc., 2015.

[۴۲]

Solar Ultraviolet Radiations

[۴۳]

Seinfeld, John, H. and Pandis, Spyros, N. Atmospheric Chemistry and Physics: From Air Pollution to Climate Change. Wiley, 2016.

[۴۴]

Ignotofsky, Rachel. The Wondrous Workings of Planet Earth: Understanding Our World and its Ecosystems. The Speed Press, 2018.

[۴۵]

Christie, Maureen. The Ozone Layer: The Philosophy of Science Perspective. Cambridge University Press, 2001.

[۴۶]

Ahrens, Donald, C. and Henson, Robert. Meteorology Today: An Introduction to Weather, Climate and the Environment. Brooks Cole, 2018.

[۴۷]

US Government Accountability Office. EPA’s Safety Assessment of Substitutes for Ozone- Depleting Chemicals, and Legal Issues Relating to CFCs and Halon Production Rights. Amazon Digital Services, LLC., 2019.

[۴۸]

freon

[۴۹]

Revkin, Andrew, and Mechaley, Lisa. Weather: An Illustrated History from Cloud Atlases to Climate Change. Sterling, 2018.

[۵۰]

Barry, Dr. Roger, G. and Hall-McKim, Dr. Eileen, A. Essentials of the Earth’s Climate System. Cambridge University Press, 2014.

[۵۱]

Lutgens, Fredrick, K. and Tarbuck, Edward, J. and Tasa, Dennis, G. Foundations of Earth Science. Pearson, 2016.

[۵۲]

Hov, Oystein. Tropospheric Ozone Research: Tropospheric Ozone in the Regional and Sub-regional Context (Transport and Chemical Transportation of Pollutants in the Troposphere.) Springer, 2012.

[۵۳]

Cole, Milton, W. and Lueking, Angela, D. and Goodstein, David, L. Science of the Earth, Climate and Energy. World Scientific Publishing Company, 2018.

[۵۴]

Fabian, Peter, and Singh, Onkar, N. Reactive Halogen Compounds in the Atmosphere. Springer, 1999.

[۵۵]

Jiao, Ning, and Stahl, Shannon, S. Green Oxidation in Organic Synthesis. Wiley, 2019.

[۵۶]

Rifkin, Jeremy. The Green New Deal: Why the Fossil Fuel Civilization Will Collapse by 2028, and the Bold Economic Plan to Save Life on Earth. St. Martin’s Press, 2019.

[۵۷]

Denecke, Jr. Edward, J. Let’s Review Earth Science: The physical Setting. Barrons Educational Series, 2017.

[۵۸]

Hertz, Ruth. Earth Science Boosters. Regents Boosters, 2018.

[۵۹]

Jakubiak, David. J. What Can We Do about Acid Rain? Power Kids press, 2011.

[۶۰]

Davies, Nicola. Many: The Diversity of Life on Earth. Candlewick, 2017.

[۶۱]

Emanuel, Kerry, A. and Inglis, Bob. What We Know about Climate Change. The MIT Press, 2018.

[۶۲]

Sivaramanan, Sivakumaran. Acid Rain, Causes, Effects, and Control Strategies. Independently Published, 2018.

[۶۳]

HNO_۳

[۶۴]

H_۲SO_۴

[۶۵]

Rothschild, Rachel Emma. Poisonous Skies: Acid Rains and the Globalization of Pollution. University of Chicago Press, 2019.

[۶۶]

Wallace-Wells, David. The Uninhabitable Earth. Allen-Lane, 2019.

[۶۷]

Henderson, David. E. and Henderson, Susan. K.  Environmental Science and International Politics: Acid Rain in Europe, 1979-1989, and Climate Change in Copenhagen, 2009. Reacting Consortium Press, 2018.

[۶۸]

United States Environmental Protection Agency. Learning about Acid Rain. 2013.

[۶۹]

Smithsonian DK Nature Guide. Rocks and Minerals. DK, 2012.

[۷۰]

Sivaramanan, Sivakumaran. Acid Rain, Causes, Effects and Control Strategies. Amazon Digital Services, LLC, 2016.

[۷۱]

Berner, Elizabeth Kay, and Berner, Robert, A. Global Environment: Water, Air, and Geochemical Cycles. Princeton University Press, 2012.

[۷۲]

Ward, P. The End of Evolution: On Mass Extinctions and the Preservation of Biodiversity. New York: Bantam, 1994.

[۷۳]

Fagan, Brian. Elixir: A History of Water and Humankind. New York: Bloomsbury Press, 2011.

[۷۴]

US Environmental Protection Agency. Acid Rain: A Student’s First Sourcebook – Scholar’s Choice Edition, 2015.

[۷۵]

Chambers, Catherine. Are Humans Damaging the Atmosphere? Heinemann, 2015.

[۷۶]

Beever, Erik, A. and Belant, Jerrold, L. Ecological Consequences of Climate Change: Mechanisms, Conservation, and Management. CRC Press, 2016.

[۷۷]

Michaels, P. The Sound and the Fury: The Science and Politics of Global Warming. Washington, DC: Cato Institute, 1992.

[۷۸]

Solnes, Edvard Julius. The Greenhouse Effect and Global Warming: Cause and Effect. Amazon Digital Services LLC, 2018.

[۷۹]

Jamail, Dahr. The End of Ice: Bearing Witness and Finding Meaning in the Path of Climate Disruption. The New Press, 2019.

[۸۰]

Henderson, David. E. and Henderson, Susan. K.  Environmental Science and International Politics: Acid Rain in Europe, 1979-1989, and Climate Change in Copenhagen, 2009. Reacting Consortium Press, 2018.

[۸۱]

Manera, Tony. The Greenhouse Effect. Amazon Digital Services LLC, 2014.

[۸۲]

Solnes, Edvard Julius. The Greenhouse Effect and Global Warming: Causes and Effects. Amazon Digital services, LLC., 2018.

[۸۳]

trap

[۸۴]

Wright, Richard, T. and Boorse, Dorothy, F. Environmental Science: Toward a Sustainable Future. Pearson, 2016.

[۸۵]

Enger, Eldon, and Smith, Bradley. Environmental Science. McGraw-Hill Education, 2018.

[۸۶]

Stille, Darlene, R. The Greenhouse Effect: Warming the Earth. Compass Point Books, 2006.

[۸۷]

Stuhl, Andrew. Unfreezing the Arctic: Science, Colonialism, and the Transformation of Inuit Lands. University of Chicago Press, 2016.

[۸۸]

climate change

[۸۹]

Collard, Sneed, B. and Needham, James. M. Many Biomes, One Earth. Charlesbridge, 2009.

[۹۰]

Misha, Wu. Climate Change:  ۴۰ Ways to Win a Pro Global Warming Argument. Cladd Publishing Inc., 2017.

[۹۱]

global warming

[۹۲]

Withgott, Jay. Environmental Science: Your World, Your Turn. Pearson, 2010.

[۹۳]

Ignotofsky, Rachel. The Wondrous Workings of Planet Earth: Understanding Our World and its Ecosystems. Ten Speed Press, 2018.

[۹۴]

Cunningham, William, P. and Cunningham, Mary Ann. Environmental Science: A Global Concern. McGraw-Hill Education, 2017.

[۹۵]

microwave satellites

[۹۶]

Intergovernmental Panel on Climate Change

[۹۷]

Benedick, R, Ozone Diplomacy. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2001.

[۹۸]

Wallace-Wells, David. The Uninhabitable Earth: Life after Warming. Tim Duggan Books, 2019.

[۹۹]

Rifkin, Jeremy. The Green New Deal: Why the Fossil Fuel Civilization Will Collapse by 2028, and the Bold Economic Plan to Save Life on Earth. St. Martin’s Press, 2019.

[۱۰۰]

fossil fuels

[۱۰۱]

Friedland, Andrew, and Relyea, Rick. Environmental Science for the AP Course. W. H. Freeman, 2018.

[۱۰۲]

solar energy output

[۱۰۳]

US Global Change Research Program. Impacts of Climate Change on Human Health in the United States: A Scientific Assessment. Skyhorse, 2018.

[۱۰۴]

rain forests

[۱۰۵]

Bennardo, Giovanni. Cultural Models of Nature: Primary Food Producers and Climate Change. Routledge, 2019.

[۱۰۶]

Hawken, Paul. Drawdown: The Most Comprehensive plan Ever Proposed to Reverse Global Warming. Penguin Books, 2017.

[۱۰۷]

human consciousness

[۱۰۸]

برای بحثی مفصل تر پیرامون مغز و سرشت آگاهی، لطفا رجوع کنید به سخنرانی من:

https://drive.google.com/file/d/0Bw7EFXWJCSimYXoxenNZVm1TX00/view?ts=5844936e

[۱۰۹]

Cormick, Craig. The Science of Communicating Science. CSIRO Publishing, 2020.

[۱۱۰]

Spira, Rupert. The Nature of Consciousness: Essays on the Unity of Mind and Matter. Sahaja, 2017.

[۱۱۱]

Ryan, Christopher, and Jetha, Cacilda, and Johnson, Allyson. Sex at Dawn: How We mate, Why We Stray, and What It Means for Modern Relationships. Audible Studios, 2010.

[۱۱۲]

Milov, Alex. The Nature of Consciousness, the Universe and Everything: An Inquiry into Emergent Consciousness from Microbes to Humans and Beyond. Florida Gold Coast publishing, 2017.

[۱۱۳]

Dawkins, Richard. Science in the Soul. Penguin Random House Publishers, 2017.

[۱۱۴]

Ryan, Christopher. Civilized to Death: The Price of Progress. Simon & Schuster Audio Book, 2019.

[۱۱۵]

conscious attention

[۱۱۶]

central vision

[۱۱۷]

peripheral vision

[۱۱۸]

Feinberg, Todd, E. and Mallatt, Jon, M. The Ancient Origins of Consciousness: How the Brain Created the Experience. The MIT Press, 2017.

[۱۱۹]

Specialized in conscious attention

[۱۲۰]

Post, Robert, C. Democracy, Expertise, and Academic Freedom: A First Amendment Jurisprudence for the Modern State. Yale University Press, 2013.

[۱۲۱]

Ignorance. Perhaps better to say: ignore-ance

[۱۲۲]

System of inseparable varieties (diversity)

[۱۲۳]

system of inseparable differences

[۱۲۴]

White, Wayne, A. Biosequestration and Ecological Diversity: Mitigating and Adapting to Climate Change and Environmental Degradation. CRC Press, 2012.

[۱۲۵]

McDougal, Holt. Holt McDougal Environmental Science: Student Edition 2013. Holt McDougal, 2012.

[۱۲۶]

Garvey, James. E. and Whiles, Matt. Trophic Ecology. CRC Press, 2016.

[۱۲۷]

Dehaene, Stanislas. Consciousness and the Brain. Penguin Books, 2014.

[۱۲۸]

Ghosh, Asish. Dynamic Systems for Everyone: Understanding How Our World Works. Springer, 2017.

[۱۲۹]

Stroh, David Peter. Systems Thinking for Social Change: A Practical Guide to Solving Complex Problems, Avoiding Unintended Consequences, and Achieving Lasting Results. Chelsea Green Publishing, 2015.

[۱۳۰]

Karr, Susan, and Houtmann, Anne, and Interlandl, Jeneen. Scientific American Environmental Science for a Changing World. W. H. Freeman, 2018.

[۱۳۱]

Rakhshani, Raymond. Confoundedness: The Struggles of a Civil Movement. CreateSpace Independent Publishing, A Division of Amazon. South Carolina, 2009.

———————————————–

­به یاد اینشتین، مصدق، گاندی، مارتین لوتر کینگ، مالکولم اکس، سزار چاوز و ماندلا

ر. رخشانی^[۱]

 

«رَهگذارانِ دروازه­ های روشنی»

ما رَهگذارانِ دروازه­ هایِ روشنی ­ایم.

آشکار می­ کنیم آنسویِ شام­ ها

یادِ خورشید و آسمانی بلند را.

آواز می ­دهیم

فرداهایِ شاد را

در چَندین تَرانه­ ی دلنشین.

بیرون می ­کشیم

لایه­ لایه ، سایه­ روشن را

از نَفیرِ پنهانِ تیرگی،

و آواز می ­دهیم

تلفظِ ساده­ ی نور را

در گلبارانِ یاد.

دانه­ های نسیم را

قرن ­هاست

کنارِ پنجره­ ها کاشته ­ایم،

و خوب می ­دانیم

که هر بامداد

دانه­ دانه گل­ های­ مان به اوج می ­روند

تا هر شامگاه

چشم ­روشنیِ یاد را

رَدیف­ رَدیف با شکوفه ­هایِ نور

ستاره ­باران سازند.

ما رَهگذارانِ دروازه­ هایِ روشنی ­ایم.

—————————

[۱]

Rakhshani, R. Selected Poems. Craetespace, An Amazon.com Company, 2014.

——————————————

بخش ۷۵ این نوشته

---

به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید