پروفسور صادق مسرت ـ عضو فرهنگسان علوم پزشکی ایران

دوشنبه ۱۶ فروردین ۱۴۰۰

بیماری کرونا با سرعت‌های متغیر و بروز انواع جدید آن، بیش از یک سال است که بحران و معضل بزرگی را برای مردم کره زمین به‌وجود آورده است. در همان ماه‌های اول بیماری مشخص شد که ویروس کووید۱۹ در هوای بازدم بیماران به‌خصوص هنگام صحبت با صدای بلند و سرفه و عطسه ۵ تا ۷ روز بعد از یک دوره خاموشی و تا یک هفته بعد از شروع علایم بیماری ظاهر می‌شود که می‌تواند به‌وسیله تنفس هوای آلوده به افراد سالم که در فاصله کمتر از ۵ر۱ متر بیماران قرار دارند، سرایت کند که با استفاده از ماسک مطلوب در جلوی دهان و سوراخ‌های بینی می‌توان از ورود ذرات آلوده به ریه جلوگیری کرد، همچنین با شست و شوی سطح دست‌های آلوده به ویروس با صابون به مدت ۲۰ ثانیه و چند مرتبه در روز و فاصله گرفتن از دیگران و پرهیز از حضور در فضای بسته و یا تجمع با دیگران و از طرف دیگر با قرنطینه شدن حداقل یک هفته تا ۱۰ روز بیماران، می‌توان به‌طور چشمگیری از سرایت بیماری کرونا و مرگ و میر ناشی از آن پیشگیری کرد. با تحقیقات بیشتر معلوم شد که افراد به ظاهر سالم و حتی خردسالان هم بدون علامت می‌توانند حامل ویروس کرونا باشند و آن را به دیگران انتقال دهند. عدم شناخت و قرنطینه نکردن ناقلان ویروس کرونا مشکل اساسی پیشگیری از ابتلا به این بیماری است، به‌طوری که در این فضای نامطمئن امید همه فقط به داشتن واکسن و انجام واکسیناسیون عمومی لااقل در ۷۰ درصد از افراد جامعه است که تنها راه مقابله با این بیماری خانمانسوز محسوب می‌شود.

اکنون ۴ ماه است که واکسن ضد کرونا به وسیله ۴ کارخانه ساخته شده و تأثیر آن به دلیل ضرورت تزریق با شتاب اضطراری، مورد تأیید کمیسیون‌های نظارتی آمریکا و اروپا و همچنین سازمان ملل متحد قرار گرفته است. چند کشور ثروتمند با عجله و شتاب چشمگیر تولیدات واکسن تمامی این کارخانه‌ها را که تقریباً برای ۴۰۰ میلیون نفر در حال تولید است، پیش خرید کرده‌اند، به طوری که سازمان ملل متحد به زحمت توانسته است مقداری از آن را برای کشورهای غیراروپائی و آمریکا تهیه کند.

تا اوایل فروردین ماه ۱۴۰۰ در اروپا فقط انگلستان توانسته است با خرید زود هنگام، قبل از دیگر کشورهای اروپا حداکثر ۵۰ درصد و آمریکا و کشورهای دیگر اروپایی هم توانسته‌اند کمتر از ۱۶ درصد مردم خود را به‌طور کامل واکسینه کنند و به دلیل تولید بسیار محدود واکسن پیش‌بینی می‌شود که ماه ها طول خواهد کشید تا کشورهای ثروتمند قادر به واکسیناسیون عموم مردم خود شوند و بدین طریق میلیاردها نفر از مردم کشورهای فقیر هم برای مدت طولانی از واکسیناسیون محروم خواهند ماند و از این‌رو خطر سرایت بیماری برای همگان و با احتمال عدم تأثیر واکسن در بیماران مبتلا به ویروس‌های جهش یافته، همچنان ادامه خواهد داشت.

در چنین وضع و اوضاعی سیاستمداران و کمیسیون‌های ملی ضد کرونا مجبورند توجه خود را به شناسائی هر چه زودتر و بیشتر افراد حامل ویروس کووید ۱۹ که بدون علامت است، معطوف کنند تا با قرنطینه ناقلان، از سرایت و مرگ و میر این بیماران بکاهند. در راستای این هدف چندین کارخانه در اروپا و چین و کره‌جنوبی کیت تشخیص سریع بیماری کرونا را ساخته‌اند و به بازار آورده‌اند، در حالی که تست تشخیص دقیق بیماری کرونا (PCR) با گرفتن نمونه از مخاط بینی و حلق و انتقال و انجام آن در لابراتوارهای اختصاصی، که تعداد آن در همه جا معدود است، لااقل زمان بیشتر از ۶ تا ۱۰ ساعت را تا گرفتن جواب می‌طلبد، حال آن‌که با انجام تست سریع کرونا به‌وسیله خود متقاضیان و افراد علاقه‌مند در همه جا و گرفتن جواب آن حداکثر در ۱۵ دقیقه، شناسائی سریع ناقلان عملی خواهد بود. از آنجا که در این تست تعداد ویروس‌ها باید در نمونه گرفته شده زیاد باشد تا بتواند مثبت شود، نمونه‌گیری باید در سیر بیماری لااقل ۲ مرتبه در هر هفته در فرد حامل انجام گیرد تا امکان افزایش تعداد ویروس‌ها لااقل در یک نمونه به دست آید، حال آن‌که برخلاف آن در تست PCR تعداد کم ویروس‌ها هم برای تشخیص بیماری کافی خواهد بود.

براساس مطالعات انجام شده و مقایسه تست سریع کرونا با تست PCR در بیماران مبتلا به کرونا، حساسیت این تست بیش از ۸۲ درصد و اختصاصی بودن آن حدود ۹۹ درصد است و چنانچه تعداد ویروس‌ها زیاد باشد، حساسیت تست حتی به ۹۶ درصد هم خواهد رسید. با انجام این تست ۲ مرتبه در هفته هنگام ورود افراد به مجتمع‌هایی مانند کودکستان‌ها، مدرسه‌ها و واحدهای صنعتی می‌توان به سرعت افراد ناقل را شناسائی و قرنطینه کرد. مسئولان کشورهای اروپائی امیدوارند که با انجام پی در پی این تست به‌طور انبوه در فاصله کوتاه و قرنطینه افراد ناقل بتوانند از سرایت عفونت، پیشگیری به عمل آورند و بیماری را تا زمان واکسیناسیون کامل در جامعه، مهار کنند.

در حال حاضر کیت «تست تشخیصی سریع کرونا» به وسیله چندین شرکت در اروپا و چین و کره‌جنوبی تولید شده و با پرداخت ۶ تا ۸ یورو در داروخانه کشورهای اروپائی قابل خرید است.

از آنجا که ایران متأسفانه از آمادگی‌های کامل برای خرید واکسن از کارخانه‌های معتبر که مشتریان فراوان هم دارند، برخوردار نیست و بیشتر به تولید داخلی آن امید بسته است، تهیه آن در فاصله کوتاه برای اکثریت جمعیت ایران با مشکلات عدیده‌ای همراه خواهد بود و از این رو می‌توان حدس زد که با داشتن معدود واکسن‌های مؤثر داخلی، هم سرعت واکسیناسیون کُند خواهد بود و ایمن‌سازی کامل و همگانی هم زمان طولانی را لازم دارد، تولید و تهیه کیت تشخیص سریع کرونا و شناخت ناقلان ویروس و قرنطینه آنان می‌تواند راه‌حل منطقی برای مقابله با بیماری کرونا در کشورمان باشد.

برای انجام «تست سریع» از میله نمونه‌گیر که در یک طرف آن مواد پنبه مانند وجود دارد، استفاده می‌شود. این میله هنگامی که سر فرد به‌طرف عقب خم باشد، به موازات سقف حلق، داخل سوراخ بینی می‌شود و در برخورد آن با سطح مقاوم مخاط در عمق بیش از یک سانتیمتر ۴ مرتبه در فاصله ۱۵ ثانیه چرخش داده می‌شود. این میله را بلافاصله وارد سوراخ دیگر بینی می‌کنند و به همان طریق نمونه‌برداری انجام می‌گیرد.

سپس میله بلافاصله داخل یک تیوب حامل محلول شده و تکان داده می‌شود، بعد از آن ۴ قطره از این محلول، همان‌طور که در عکس شماره ۱ دیده می‌شود، داخل فضای گودی «لام» می‌شود و محتویات ویروس‌دار این محلول به‌طرف ناحیه دیگر پلاستیک استوانه شکل حرکت می‌کند و در فاصله ۱۵ دقیقه به ناحیه T مانند می‌رسد و در صورت وجود ویروس با آنتی‌بادی برخورد می‌کند و باند قرمز رنگی مانند ناحیه کنترول c نمودار می‌شود (عکس شماره ۲) و در غیر این صورت باندی ظاهر نخواهد شد.