1. سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در حالی برگزار شد که ناراضیان از این انتخابات طیف وسیعی از جریان های سیاسی را در برگرفت. اگرچه جریان های سیاسی موجود در ساختار سیاسی مستقر در ایران را به هیچ عنوان نمی توان نماینده اقشار مختلف جامعه قلمداد کرد اما صورت بندی اعتراضات به تصمیم شورای نگهبان دست کم به روشنی یک نکته مهم را نشان می دهد که ساخت قدرت از حالت “شبه دموکراتیک و تمایل به نمایش دموکراسی” خارج شده و به سمت “یکه سالاری ” حرکت کرده است. رد صلاحیت افرادی که پایگاه اجتماعی هر چند محدودی در میان مردم و دستی بر قدرت در داخل ساختار سیاسی داشتند بدین معناست که “هسته سخت قدرت “، شامل رهبری و نهادهای نظامی و غیر نظامی تحت امر ایشان تصمیم به اخراج این جریان ها از ساختار حکومت به معنای قدرت اجرایی و سیاسی گرفته است.
2. جمهوری اسلامی از بدو تولد از تناقضات ساختاری در خصوص مساله جمهوریت و اسلامیت در رنج بوده است. نخستین رخداد تنش بین رهبری و رئیس جمهور در همان آغاز حکومت جدید میان ابوالحسن بنی صدر و آیت ا.. خمینی و هواداران ایشان شکل گرفت که به عزل بنی صدر، کاهش اختیارات رئیس جمهور، دخالت فزاینده شورای نگهبان در نحوه برگزاری انتخابات، و بازنگری قانون اساسی به سمت افزایش اختیارت رهبری و نهادهای تحت امر ایشان انجامید. در دوره جنگ و رخدادهای پس از آن “هسته سخت قدرت” بدین بهانه توانست رقبای جدی جمهوری اسلامی را از عرصه کنشگری سیاسی برای کسب قدرت حذف کند، حذفی که به شکل توامان فیزیکی و سیاسی رخ داد. از قدیم گفته اند دو درویش در یک گلیم بخسبند اما دو پادشاه دریک اقلیم نگنجند. به همین دلیل بعد از حذف نخست وزیری و منتقل شدن اختیارات به رئیس جمهور، هیچ رئیس جمهوری در ایران بدون تنش با رهبری نظام، ریاست جمهوری خود را به پایان نبرده است. تنها دوره کم تنش با رهبری و نهادهای تحت امر ایشان دوران ریاست جمهوری هاشمی بود که به نقش هاشمی در رهبری آیت ا.. خامنه ای و بازسازی ایران پس از جنگ بر می گشت و در عین حال امر سیاسی به معنای دقیق کلمه چندان مطرح نبود.
3. ریاست جمهوری محمد خاتمی محصول یک برآورد اشتباه از سوی “هسته سخت قدرت” برای برگزاری انتخاباتی نیمه رقابتی برای خلاصی از تنشهای رخ داده میان ایران و غرب در نیمه دهه هفتاد بود و چون جناح چپ خط امام که بعدها خود را اصلاح طلب خواند گزینه فتح “سنگر به سنگر” را در دستور کار قرارداد تئوری پردازش ترور و پیش از آنکه بتواند عِده و عُده مناسبی برای عملیاتی کردن این ایده مهیا کند توسط هسته سخت قدرت مهار شد و عافیت طلبی سران اصلاح طلب موجبات فرسایش و کاهش سرمایه اجتماعی آنان را طی دو دهه گذشته فراهم آورد. این سرمایه اجتماعی عظیم اگرچه در انتخابات ۸۸ به سبد میر حسین موسوی رفت و با ایستادگی او به کف خیابان نیز آمد اما رهبران جنبش سبز با تصور اینکه “نمایش قدرت” به “مثابه قدرت” عمل می کند از نگهداری مردم در خیابان خود داری کردند که نهایتا چیزی جز حصر خانگی برای آنان و سرخوردگی برای مردم حامی جنبش سبز به بار نیاورد.
4. در دوره ۹۲ و ۹۶ حسن روحانی با خوردن نان حصر،  برجام و حمایت رهبران جنبش سبز و دادن وعده وعیدهایی چند از جمله اینکه هر آنچه از مردانگی و زور دارد به میدان خواهد آورد مردم را مجدد به پای صندوق آورد اما در دیماه ۹۶ و پس از خلف وعده روحانی همه سرمایه اجتماعی اصلاح طلبان با شعار “اصلاح طلب اصول گرا دیگه تمومه ماجرا” دود شد و به هوا رفت و آبان ۹۸ نیز تیر خلاصی بر پیکر نیمه جان سرمایه اجتماعی اصلاح طلبان بود. نظام هم که متوجه شد هیچ سرمایه اجتماعی برای آنان باقی نمانده و هیچ اعتراضی صورت نمی گیرد دل از مشارکت پر شور شست و مشارکت کم اما با نتیجه مطمئن را جایگزین آن کرد. میر حسین موسوی بار دیگر نشان داد که از حصر به مراتب شم سیاسی قوی تر و دیدی نافذتر از محمد خاتمی،  کروبی و سایر اصلاح طلبان دارد یا به دیگر عبارت دلی در گرو قدرت به هر قیمت ندارد. در نتیجه نه روی خوشی به بازی با انتخابات نشان داد نه زیر میز زد بلکه کنار اکثریت مردم ایستاد.
5. مردم وقتی دریافتند میدان داران همه کاره اند میدان انتخابات را نیز برای آنان وانهادند. اما بازی تازه شروع شده است. سید ابراهیم رئیسی در آتشی از مشکلات سیاسی، اقتصادی،  اجتماعی و امنیتی انباشته قرار دارد که یا باید با هماهنگی با دیگر بالهای قدرتی که هم اکنون همراه و همگام او هستند دست به جراحی های بزرگ و تصمیمات افق گشا و به ویژه بهبود روابط با غرب و به ویژه امریکا بزند یا به هر حال دیر یا زود شاهد تقابل میان میدان داران با مردم در میدانی به وسعت کل کشور خواهد بود. تنش هایی که نمی توان با قطع اینترنت و “شلیک کمر به پائین یا به بالا” آنچنان که رحمانی فضلی وزیر کشور روحانی در مجلس در شرح مسائل آبان ماه گفت به آنها پایان داد. اگر ابراهیم رئیسی جان سالم از آتش به در ببرد معنایش این نیست که ایران را گلستان خواهد کرد اما این معنا را دارد که ایران از رفتن به سمت گورستان نجات پیدا کرده است.
6. پیش گویی در سیاست در حکم رمالی اما پیش بینی کاری است که براساس داده های موجود می تواند صورت گیرد. بزرگترین بازنده این انتخابات اصلاح طلبان و در راس آنها محمد خاتمی و رو شنفکران دینی چون سروش و ملکیان بودند که چشم بر فرسایش سرمایه اجتماعی و فرتوتی بدنه حامی خود در جامعه بستند و همراه با “استراتژی چوب خشک” خود در تنور انتخابات نظام سوختند. براندازان سرمست فراگیری تحریم اند اما مستی آنان ممکن است طولانی نباشد که چرایی آن را توضیح خواهم داد.
7. بدون تردید دستگاه های اطلاعاتی و امنیتی نظام از عمق نارضایتی جامعه از سیاست های موجود آگاهند و به خوبی می دانند که ادامه وضع موجود ناممکن و اصرار برآن فاجعه بار خواهد بود. بنابر این ابراهیم رئیسی ممکن است و پتانسیل آن را دارد برای آنکه قدرت را در دست هسته سخت قدرت نگاه دارد دست به اصلاحاتی بزند که توامان بدنه حامی اصلاح طلبان و چه بسا بر اندازان را راضی نگه دارد بی آنکه لزوما کیک قدرت را با آنها تقسیم کند. جمهوری اسلامی در این مقطع چاره ای ندارد تا یا به سبک سلطان قابوس پس از سر کوب شورش ظفار حکومت کند یا جا پای محمد رضا پهلوی بگذارد. شاه که سلطان قابوس را از سقوط حتمی در بلوای ظفار نجات داد چندی بعد با انقلاب ۵۷ از قدرت کنار رفت در حالی که سلطان قابوس با اصلاحاتی که انجام داد موجبات تداوم پادشاهی عمان را تا امروز فراهم آورد.

---

به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید