زیتون-محمدرضا سرداری: شانزدهم آذر است؛ روز دانشجو و سالگرد جان باختن سه دانشجوی معترض در دانشگاه تهران با شلیک گلوله های ارتش. دانشجویانی که به سفر ریچارد نیکسون معاون وقت رئیس جمهوری آمریکا  معترض بودند چون این کشور را مسبب کودتای ۲۸ مرداد و بازگشت استبداد می دانستند.

اکنون قریب به هفتاد سال بعد، میراث خواران انقلاب ضد آمریکایی سال ۵۷، دانشگاه های کشور را قرق کرده اند. ابراهیم رئیسی به دانشگاه تهران رفته است و حسین طائب رئیس معزول سازمان اطلاعات سپاه به دانشگاه زنجان. روز قبلش نیز علیرضا زاکانی شهردار تهران به دانشگاه شریف، محمد باقر قالیباف رئیس مجلس به دانشگاه تربیت مدرس و علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت به دانشگاه علم و صنعت رفته بودند.

از سوی دیگر درخواست انجمن‌های دانشجویی برای برگزاری مراسم رد شد اما  دانشجویان در محوطه دانشگاه یا پشت درهای بسته علیه جمهوری اسلامی شعار می‌دادند. هم‌زمان گزارش های رسیده از درگیری میان دانشجویان  با نیروهای امنیتی، حراست و لباس شخصی  و بازداشت شماری دیگری از آنان حکایت دارد.

در تاریک‌خانه «حداد» چه گذشت

لشکرکشی مقامات سیاسی و امنیتی جمهوری اسلامی به دانشگاه‌های سراسر کشور نتیجه مصوبه‌ای بود که در شورای هماهنگی نیروهای هم‌سوی حداد عادل (موسوم به نیروهای انقلاب) صادر شد. بر اساس فایل صوتی که در پی هک شدن خبرگزاری فارس به دست همگان رسیده است، نیروهای ارزشی به خاطر کم‌تحرکی و غیبت در شرایط ملتهب کنونی مورد شماتت «علی خامنه‌ای» قرار گرفته‌اند. از این رو در این جلسه هم‌اندیشی شد تا عناصر منفعل حکومت توجیه شوند و به اصطلاح برای «تبیین شرایط فتنه» خود را به سد توده‌های خشمگین بکوبند. گزارش‌های رسیده از فضای دانشگاه ‌های کشور به خوبی نشان می‌دهد که تلاش گسترده‌ای از سوی نیروهای امنیتی صورت گرفته تا فضایی مناسب و گزینش شده در سالن دانشگاه‌ها فراهم سازند تا مقامات با کمترین تعریض و انتقاد از سوی  دانشجویان یک‌سویه  پشت تریبون رفته و رجز خوانی کنند؛ تدابیری که البته در بسیاری موارد ناموفق بوده است.

دیدین به خاطر یک «شکلات» چه کردند؟

ابراهیم رئیسی که هر چه از دوره ریاست‌جمهوری‌اش می‌گذرد، شیرین‌کاربهایش نیز بیشتر می‌شود؛ در دانشگاه تهران دست به تظلم‌خواهی زد. به لطف پروپاگاندای نظام، فضایی برای رئیسی فراهم شد تا بدون معارض حرافی کند و برای هر سخنش عده‌ای کف بزنند. در همین فضا بود که یک‌باره نتوانست برآشفتگی خویش را از واکنش افکار عمومی نسبت به پذیرایی کاسب سنندجی پنهان کند. او برای گریز از این تحقیر تلاش کرد تا موفقیت اعتصابات را در روزهای اخیر را به ترس و تهدید شدن کسبه تخفیف دهد. وی در جای دیگر به محدودیت‌های اینترنت اشاره کرد و در حالی که حاضرین برایش کف می‌زدند، علت محدودیت‌ها را سوء استفاده دشمن  از این فضا خواند و وعده داد اگر اوضاع آرام شود، محدودیت نیز مرتفع خواهد شد.

این در حالی است فضا در دانشگاه تهران به شدت ملتهب گزارش شده است. به نوشته کانال شوراهای صنفی دانشجویان، در دانشگاه تهران دانشجویان چندین بار تلاش کردند تا با برپایی تجمع، اعتراض خود را نشان دهند، اما هر بار به سرعت «با یورش نیروهای حراست به سرکردگی حسین ایزدیار، معاون حراست دانشگاه، و در حضور علیرضا وجهی، معاون دانشجویی دانشگاه» روبه‌رو شدند.

ابرهیم رئیسی رئیس‌جمهوری ایران امروز ۱۶ آذر به مناسبت روز دانشجو با حضور در دانشگاه تهران به دانشجویان گفت: “من به دنبال گشایش هستم.” او همچنین از دانشجویان خواست تا ببینند “چه کسی دیکتاتور است؟” pic.twitter.com/CvhqbvObC5

— DW فارسی (@dw_persian) December 7, 2022

زاکانی در دانشگاه یا میدان تره‌بار

با وجود تلاش‌های صورت گرفته برای پاستوریزه‌کردن محیط سخنرانی برای یارانِ حداد، فضا در دانشگاه شریف باز هم بر وفق مراد نظام نبود. جایی که یکی از افراطی‌ترین نیروهای ارزشی که کلید شهرداری تهران به او سپرده شده، تلاش کرد تا به گفته یکی از استادان این دانشگاه با «ادبیات چاله‌میدانی» پاسخ پرسش‌ها و کامنت‌هایی را بدهد که بر خلاف انتظار او در محل سخنرانی طرح می‌شد و او را به شدت عصبانی کرده بود.

در بخشی از این مراسم دختر دانشجویی با برداشتن روسری خویش در جایگاه حاضر شد و  صریح‌ترین نقدها را به بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، اعدام‌های اول انقلاب، حمایت جمهوری اسلامی از طالبان و حزب‌الله لبنان و… بر زبان آورد. هر چند پرسش‌های این دانشجو  هر از گاهی با هیاهوی عده‌ای از هواداران زاکانی روبرو شد اما هیچ یک نتوانستند او را به خاطر برداشتن روسری از سر به چالش بکشند و زاکانی هم  به کنایه او را داعشی خواند و   به او بی‌حرمتی کرد و گفت نمی‌داند که اگر داعش این‌جا بود چه بر سر او می‌آمد.

اوج حضور زاکانی در دانشگاه شریف جایی بود که او فاسد خطاب شد اما او از این اتهام نیز شانه خالی کرد و گفت این حرف دشمن است.

هم‌زمان با حضور زاکانی در دانشگاه شریف، فضای این دانشگاه نیز ملتهب بود. به گزارش انجمن دانشگاه شریف پس از عدم صدور مجوز تجمع و راهپیمایی  و لغو تمامی برنامه­‌های رسمی انجمن، دانشجویان در هم­کف ساختمان ابن سینا گرد هم جمع اما با یورش ناگهانی نیروهای حراست  روبرو شدند. پس از بازداشت دو تن از دانشجویان هنگامی که دکتر رحیمی، عضو هیئت علمی و استاد ادبیات دانشگاه شریف به قصد میانجیگری و آرام کردن فضا وارد همکف ساختمان ابن سینا شدند، نیروهای انتظامات به او حمله‌ور شده و او را  مورد ضرب و شتم شدید، فحاشی و هتاکی قرار دادند. متعاقبا درگیری‌ها به دانشکده ریاضی کشیده شد و تعدادی از دانشجویان مورد هجوم و فحاشی نیروهای حراست قرار گرفتند. 

زاکانی کم بود، طائب هم به دانشگاه رفت

حضور حسین طائب که اخیرا از ریاست سازمان اطلاعات سپاه (ساس) کنار گذاشته شده در دانشگاه زنجان و بدون حضور دانشجویان معترض، بخش دیگری از تلاش اتاق فکر حداد عادل برای به‌دست گرفتن فضای علمی و فرهنگی کشور بود. طائب از این فرصت استفاده کرد تا از اتهامات خویش و هم‌قطارانش به فساد دفاع کند. او اختلاس در فولاد مبارکه را یک دروغ سیاسی بزرگ خواند و بر سوء استفاده‌های قالیباف و خانواده‌اش از بیت المال ماله کشید و در عین حال توهمات جریان ارزشی را از موقعیت آمریکا در آینده و روابط ایران و آمریکا تکرار کرد. در همین حال طی دو روز گذشته دانشجویان دانشگاه زنجان با اجرای پرفورمنسی، اعتراض خویش را به وضعیت موجود به نمایش گذاشتند در حالی که چسب بر دهان زده بودند.

دانشگاه، چراغی که خاموش نمی شود

سیاسی شدن دانشگاه‌ها پس از حدود یک دهه رخوت،  کشور را وارد فاز تازه‌ای از مبارزات آزادی‌خواهانه  کرده است. پس از آغاز جنبش انقلابی ژینا یا «زن، زندگی، آزادی» دانشگاه‌های سراسر کشور نقش محوری را در این اعتراضات سراسری ایفا کرده‌اند و جمهوری اسلامی نه تنها با بسیج تمام نیروی خویش نتوانسته تا صدای اعتراض دانشجویان را خاموش کند، بلکه این تلاش‌ها حتی به باور برخی فعالان رسانه‌ای داخل کشور به ضرر حاکمیت نیز تمام شده و بیشتر باعث تحریک احساسات ضد حکومتی دانشجویان می‌شود.

علیرغم تلاش‌های گسترده اتاق‌های فکر جمهوری اسلامی برای مهار اعتراضات دانشجویی، گزارش های رسیده از سراسر کشور نشان داده است که حاکمیت در ساکت‌کردن صدای دانشجویان عاجز است. دانشگاه از ابتدای تاسیس در ایران همواره صدای آزادی‌خواهی و پیشرفت بوده است. با وجود سرکوب و محدودیت‌های فراوان از جمله  انقلاب فرهنگی و تسویه استادان و دانشجویان در دهه ۶۰، سرکوب فعالان دانشجویی در دهه‌های هفتاد و هشتاد در قالب سهمیه‌فروشی، ستاره‌دار کردن دانشجویان، محرومیت از حق تحصیل، بازداشت فعالان دانشجویی و منحل‌کردن انجمن های دانشجویی و تاسیس نهادهای امنیتی درون محیط‌های آموزشی با عنوان بسیج دانشجویی، دانشگاه در نسل‌های مختلف ظرفیت خویش را برای پیش‌برد جنبش‌های تحول‌گرایانه نشان داده است. خیزش انقلابی پس از مرگ  ژینا و جنبش فراگیر زن، زندگی، آزادی نیز ثابت کرد که نهاد دانشگاه همچنان مرکز ثقل تحولات سیاسی کشور است و محرک اصلی هر جنبش تحول‌خواهانه‌ای  دانشجویان و استادان پیشرو هستند. دانشگاه تا امروز ثابت کرده با وجود هزینه‌های زیادی که تا امروز پرداخته است، همچنان در مقابل استبداد دینی ایستاده و کمر خم نکرده است. با این وجود این باور نیز وجود دارد که نهاد دانشگاه می‌تواند تولید‌کننده محتوای این انقلاب باشد؛ از تولید شعارهای ایجابی تا ارائه راهکارهای عملی برای به ثمر رسیدن این جنبش.