جمهوری اسلامی طی بیش از دو دهه برای بازگرداندن این میراث ایرانی اقدامی نکرده است
برگ دیگری از یک قرآن به خط کوفی، که میگویند دو دهه قبل از موزه پارس شیراز به سرقت رفته است، چهارشنبه پنجم اردیبهشت (۲۴ آوریل) در لندن به حراج گذاشته میشود. بهنوشته سایت حراجی مشهور ساتبیز، قیمت پایه این برگ از قرآن ۱۵ تا ۲۵ هزار پوند تعیین شده است.
مرتضی کریمینیا، پژوهشگر میراث فرهنگی، که طی دو دهه گذشته بهتناوب پیگیر وضعیت این قرآن کوفی بود و رد برگهای آن را در نقاط مختلف دنیا پیدا کرد، در کانال تلگرامی خود نوشت که برگی که در حراج ساتبیز لندن به فروش خواهد رسید شماره ۴۲ از مجموع ۱۷۲ برگ قرآن کوفی و حاوی آیات ۱۷ تا ۲۲ سوره حاقه است.
این قرآنپژوه از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی ایران خواست توضیح دهد که با توجه به گذشت چندین سال از سرقت قرآن کوفی از موزه پارس، و فروش برگهای آن در دنیا، برای بازگرداندن این میراث ملی دقیقا چه اقدام موثری انجام داده و به چه نتایجی رسیده است.
حدود یک سال قبل برگی از این قرآن کوفی مسروقه در حراج کریستی لندن با مبلغ پایه ۱۵ تا ۲۰ هزار پوند به فروش گذاشته شد. با تلاش کنشگران میراث فرهنگی ایران مسئولان این حراجی متوجه مسروقه بودن این قرآن شدند و آن را از فهرست آثار حراج خارج کردند.
کارشناسان پس از این واقعه تاکید کردند که حالا نوبت وزارت میراث فرهنگی است که برای بازگرداندن برگههای قرآن کوفی به کشور تلاش کند، اما در نتیجه اهمال و بیاعتنایی نسبت به این میراث فرهنگی، دوباره بناست برگههای قرآن کوفی به حراج گذاشته شوند.
روز ۲۷ فروردین ۱۳۸۲، چهار فرد با خرید بلیت وارد موزه پارس شیراز شدند، نقاب بر صورت کشیدند و پس از تهدید و ارعاب نگهبان، ویترین را شکستند و یک نسخه خطی قرآن را ربودند.
با وجود گذشت بیش از ۲۰ سال هنوز معلوم نیست چه کسانی این نسخه خطی را ربودهاند و پارههای آن را با قیمتهای هنگفت در نقاط مختلف جهان فروختهاند. مسئولان جمهوری اسلامی این ماجرا را نیز مانند سرقت دیگر آثار و گنجینههای تاریخی مشمول گذر زمان کردند تا بهتدریج فراموش شود.
شماری از کنشگران میراث فرهنگی در این سالها پیگیر وضعیت قرآن کوفی موزه پارس بودند. درنهایت نیز مرتضی کریمینیا، پژوهشگر نسخههای خطی، رد آن را در حراجیهای بزرگ و مشهور دنیا پیدا کرد و متوجه شد که سارقان این کتاب را پارهپاره کردهاند و برگههای آن را جداگانه میفروشند.
یافتههای این پژوهشگر نشان میداد که برگههای قرآن کوفی ربودهشده در فاصله سالهای ۲۰۰۴ تا ۲۰۲۰ میلادی در حراجیهای بزرگ ساتبیز، بنهامز و کریستی فروخته شدهاند. همچنین بخشهایی از آن نیز در موزههای متروپولیتن نیویورک، هنرهای اسلامی دوحه و موزههای لوور پاریس و ابوظبی نگهداری میشود.
سال ۲۰۱۲ نیز یکی از برگههای این قرآن ۱۷۲ صفحهای در حراج کریستی لندن فروخته شد و سپس به دست محمدباقر قالیباف، شهردار وقت تهران، رسید و از آن زمان در موزه خوشنویسی شهرداری تهران نگهداری میشود.
در موزه ملی ایران یک نسخه خطی قرآن با شناسه ۴۹۸۲ نگهداری میشود که کاتبان ایرانی در قرن سوم هجری آن را در ۱۴ پاره مجزا روی پوست نوشتهاند. پژوهشها نشان میدهد نسخه کوفی هفت سطری با شناسه ۵۴۸ که دو دهه پیش از موزه پارس شیراز سرقت شد، احتمالا پاره دیگری از همان قرآن است.
این قرآن کوفی، برخلاف تمام نمونههای قرآنهای حجازی و کوفی قرنهای نخست اسلامی، از سنت کتابت پیوسته یا پیوستهنگاری حروف و کلمات پیروی نکرده است؛ این ویژگی برآمده از سبک کاتبان ایرانی است که شکستن کلمات در انتهای سطر را زشت و ناپسند میدانستند و در کتابت قرآن نیز از سبک خاص «کوفی ـ ایرانی» بهره بردهاند.
کنشگران میراث فرهنگی طی سالهای متمادی تاکید کردهاند که سرقت از موزهها کار افراد عادی نیست و احتمال دست داشتن افرادی نزدیک و یا وابسته به حاکمیت در این سرقتها بسیار است.
ابعاد پنهان سرقت لوح زرین هخامنشی، کتیبه سنگی و تابلوهای نقاشی، سکه، جواهرات و قلمدانهای موزه ملی، اشیای کاخموزه نیاوران، بخشی از گنجینه موزه آبگینه و سفالینه، ربوده شدن اشیای کاخ صاحبقرانیه، ناپدید شدن تابلوهای قاجاری و صفوی موزه رضا عباسی و دزدی از موزههای شهرهای مختلف ایران در چهار دهه اخیر هیچگاه روشن نشده است.