به گزارش تجارت‌نیوز، جواد اوجی، وزیر نفت، ۱۱ اریبهشت ۱۴۰۳ در جمع خبرنگاران عنوان کرد که بخشی از تولید متانول کشور قرار است به سمت تولید بنزین که ارزش افزوده بیشتری دارد، سوق داده شود.

او در توجیه این اقدام گفت که امروز در بسیاری از کشورها ازجمله چین، از خوراک متانول برای تولید بنزین استفاده می‌شود. در ایران نیز دانش فنی و ظرفیت انجام این کار وجود دارد.

اوجی تأکید کرده است که این ریل‌گذاری انجام شده و با توجه به افت قیمتی که در سال‌های گذشته در محصولات متانول وجود داشته و از طرفی به منظور حل ناترازی بنزین، استفاده از خوراک متانول برای تولید بنزین استفاده خواهد شد.

این اظهارات وزیر نفت در حالی مطرح می‌شود که حمیدرضا حاجی‌بابایی، رئیس کمیسیون تلفیق بودجه مجلس یازدهم، شانزدهم اردیبهشت سال جاری به تسنیم اعلام کرد که به منظور تامین منابع هدفمندی یارانه و جبران کسری انرژی، دولت با پتروشیمی‌ها برای تامین بنزین کشور در سال جاری قرارداد دو میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلاری منعقد کرده است.

در پی این اظهارات، بحث‌هایی در مورد تفاوت بنزین پتروشیمی که پیشینه آن به طرح ضربتی افزایش تولید بنزین در زمان دولت احمدی‌نژاد برمی‌گردد، با تولید بنزین از متانول در گرفته است. در ادامه ضمن بررسی تفاوت متانول و دیگر هیدروکربن‌هایی که در تولید بنزین از آن‌ها استفاده می‌شود، به استانداردهای این طرح و جزئیات آن پرداخته خواهد شد.

تفاوت متانول و اتانول با سایر فرآورده‌ها

پس از سال‌های ۱۹۸۰ به دنبال تاثیرات مخرب سوخت سرب‌دار، افزودنی‌های مختلفی مانند هیدروکربن‌های آروماتیک(مانند بنزن) و الکل (معمولاً اتانول یا متانول)، جایگزین ترکیبات سرب شده‌اند. بنزین تولیدی هم می‌تواند سلامت افراد را به دلیل استنشاق آن به خطر بیندازد و هم موتور خودرو را با مشکلات فراوانی رو‌به‌رو کند.

از این رو، بنزین تولیدشده در کشورها باید از استانداردهای بالا برخوردار باشد تا هم به سلامت شهروندان و محیط‌زیست آسیب کمتری وارد کند و هم موجب افزایش روند استهلاک موتور خودروها نشود.

گفته می‌شود که سوخت متانول یک سوخت زیستی جایگزین برای احتراق است که هم در ترکیب با بنزین و هم به طور مستقل به عنوان سوخت می‌تواند استفاده شود. متانول نسبت به بنزین برای محیط‌زیست اثرات مخرب کمتری را به دنبال دارد و در عین حال اکتان بالاتری نسبت به بنزین مصرف می‌کند.

در مورد تفاوت‌های اتانول و متانول، اظهارات متناقضی به چشم می‌خورد. گفته می‌شود که سوخت متانول نسبت به اتانول هزینه کمتری را به بار می‌آورد، اما در عین حال مواد سمی بیشتری تولید می‌کند. در عین حال متانول و اتانول هر دو در دماهای پایین‌تری نسبت به بنزین می‌سوزند و باعث می‌شود موتور خودرو در هوای سرد روشن شود. استفاده از متانول به عنوان سوخت، به دلیل میزان اکتان بالای آن، بازده موتور را افزایش می‌دهد، اما گفته می‌شود که مصرف سوخت در این شرایط، بیشتر از سوخت‌های هیدروکربنی خواهد بود.

از طرف دیگر برخلاف سوخت‌های هیدروکربن‌های آروماتیک مانند بنزن، متانول آسیب کمتری به محیط‌زیست خواهد زد و روند تجزیه سریع‌تری را دارد که در رابطه با سوخت اتانول نیز این موضوع صدق می‌کند. در چنین شرایطی می‌توان گفت استفاده از سوخت متانول می‌تواند آسیب کمتری به محیط‌زیست زده و آلایندگی کمتری را به همراه داشته باشد.

تفاوت اکتان سوخت‌های مختلف

در هنگام تصفیه نفت خام در پالایشگاه‌ها، هیدروکربن‌های متفاوت تولید می‌شود که هر کدام می‌تواند سوخت‌های متفاوت با ترکیب‌های متفاوت را تولید کند. کیفیت بنزین تولیدشده در پالایشگاه را عمدتا با میزان اکتان آن می‌سنجند.

اگر بنزینی دارای مقادیر بالای اکتان باشد، بنزینی با کیفیت به جهت مقاومت در برابر خودسوزی به حساب می‌آید. از سوی دیگر بنزین با اکتان پایین روند استهلاک موتور را سریع‌تر کرده و نحوه سوخت‌رسانی را با مشکلات زیست‌محیطی روبه‌رو می‌کند.

برای مثال در ایران به طور کلی دو نوع بنزین سوپر و معمولی در جایگاه‌ها وجود دارد که تفاوت اصلی آن‌ها در عدد اکتان بالاتر بنزین سوپر است. گفته می‌شود اکتان بنزین معمولی، ۸۷ و اکتان بنزین سوپر، ۹۵ است. نکته مهم در این زمینه تاثیرپذیری عدد اکتان از عواملی چون دما، رطوبت و … است. این اثرپذیری باعث می‌شود که عدد اکتان اعلام‌شده در تمامی جایگاه‌های سراسر کشور یکی نباشد.

حال این سوال مطرح می‌شود که تولید بنزین توسط پتروشیمی‌ها، چه از طریق متانول و چه از طریق هیدروکربن‌های آروماتیک، نسبت به پالایشگاه‌ها مزیت اقتصادی دارد؟

در زمینه ارزیابی تولید بنزین از متانول پتروشیمی‌ها، حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی، در گفت‌وگو با ایلنا اظهار داشت که یکی از علت‌های فعلی آلودگی هوای کشور اکتان پایین بنزین تولیدی است و هم اینکه بعضا استانداردهای یورو ۴ را ندارند.

در حالی که با استفاده از متانول می‌توان اکتان همه بنزین تولیدی کشور را در حد ۹۵ افزایش داد و به این ترتیب حتما باعث کاهش آلودگی می‌شود چون بنزن و آروماتیک افزایش پیدا نمی‌کند و سولفور کم می‌شود نتیجه اینکه به کاهش آلودگی و بهبود سوخت خودروهای کشور کمک می‌کند.

به گفته او شاید بتوان متانول را به صورت مستقیم به عنوان سوخت در نیروگاه‌ها نیز به مصرف رساند یا با ترتیباتی به بنزین اضافه کرد اما قطعا استفاده از ترکیب بنزین متانول و ادتیو کمک زیادی به کاهش کسری تراز بنزین خواهد کرد.

همچنین فرزین سوادکوهی، کارشناس حوزه انرژی، به فرارو گفته است: رسانه‌ها و کارشناسان می‌گویند نمونه‌ای از تولید این نوع بنزین را مشخص کنید و پاسخ این است که در کشور چین، این نوع بنزین به شکل آزمایشی استفاده شده است، اما این نوع بنزین چندان همه‌گیر نشده است. ما باید این نکته را در ذهن داشته باشیم که این که متانول ارزان‌تر است، دلیل مناسبی برای این نیست که روی به این حرکت بیاوریم. به هر حال بدبینی موجود به علت همین بی اطلاعی از این موضوع است که بنزینی که قرار است با روش جدید تولید شود، آیا واقعا مراحل استانداردی را طی می‌کند یا خیر. من از مسئولان مختلفی در این باره پرسیده ام، اما پاسخ روشنی نگرفته ام، فقط آقای شاهمیرزایی، معاون وزیر نفت در حوزه پتروشیمی، در پاسخ به پرسش من که گفتم آیا تضمین می‌دهید که این بنزین، بنزین استاندارد است گفتند که بله شما شک نداشته باشید که این بنزین، استاندارد‌های لازم را پوشش می‌دهد.»

 با این اوصاف به نظر می‌رسد همچنان از جزئیات قرارداد ۲٫۷ میلیارد دلاری با پتروشیمی‌ها برای تولید بنزین خبری نیست اما تاکید بسیاری بر تفاوت آن با تولید بنزین از متانول می‌شود. اگر قرار است روند تولید بنزین پتروشیمی‌ها همانند سال‌های ۸۸ و ۸۹ باشد، یعنی درصد ترکیبات بنزن و تلوئین در آن بسیار بالاتر از حد استاندارد باشد، همچنان بنزین تولیدی، میزان آلایندگی بالایی را خواهد داشت. اما اگر قرار است که این بنزین از طریق متانول تولید شود، با توجه به میزان آلایندگی کمتر آن نسبت به هیدروکربن‌های آروماتیک، باید گفت همچنان موانع جدی در این مسیر وجود دارد.

هدف عنوان‌شده به نظر نمی‌رسد کاهش آلایندگی یا افزایش کیفیت سوخت مصرفی باشد. چرا که گفته می‌شود متانول تولیدی هم‌اکنون در کشور صادر می‌شود و قرار است به جای صادرات این محصول، آن را تبدیل به محصول با ارزش افزوده بالاتری مانند بنزین کنند. از سوی دیگر ارزان‌بودن این فرآورده نمی‌تواند توجیه مناسبی برای روی آوردن به این طرح باشد. شاید بتوان گفت این بنزین نسبت به بنزین تولیدشده توسط هیدروکربن‌های آروماتیک، آلایندگی کمتری تولید می‌کند اما همچنان نسبت به تولید بنزین در پالایشگاه‌ها مزیت کمتری دارد. به نظر می‌رسد مسئولان در شرایط تحریم، به انواع راه‌کارها برای تولید بنزین روی آورده است که به نظر نمی‌رسد این نوع بنزین‌ها، استاندارد جهانی زیست‌محیطی را داشته باشد.