خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۸۱ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته ای که گذشت، بیش از ۲۹ شکارچی و صیاد غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. همچنین، چندین هکتار از منابع طبیعی کشور دچار آتش سوزی شدند و براساس گزارشات منتشر شده در حال حاضر، تنها ۱۰ درصد از دریاچه ارومیه باقی مانده است. شاخص کیفی هوا دستکم در ۲۸ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به تداوم خشکسالی و بحران پسماند و آلاینده ها در مناطق مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.
آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
حیات وحش
حیات وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین میکند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.
دراین رابطه، مدیرعامل صندوق ملی محیط زیست از وجود ۱۸۴ گونه حیات وحش در حال انقراض در کشور خبر داد.
از سوی دیگر فرمانده انتظامی شاهرود از کشف حیوانات تاکسیدرمی شده در یک منزل مسکونی در این شهرستان خبر داد و بیان کرد: یک نفر در این ارتباط دستگیر شده است.
در هفته گذشته لاشه دو قلاده فوک خزری تنها پستاندار دریای کاسپین در ساحل بابلسر کشف شد. از ابتدای سال ۱۴۰۳ ابتدای آبان لاشه ۲۲ فوک در سواحل دریای خزر کشف شده است که علت تلف شدن هیچ‌کدام از آنها مشخص نیست.
همچنین سه توله شیر و چهار قرقاول مونال که به صورت غیرقانونی در حال جا به جایی بودند، در شهرستان نایین کشف و تحویل اداره حفاظت محیط زیست این شهرستان شد.
علاوه بر این رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان آمل در خصوص فیلم منتشرشده از کشته شدن توله خرس و مادرش در جنگل‌های دهستان چلاو، اظهار کرد که این فیلم مربوط به فروردین امسال است.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۵۰ تن چوب قاچاق در شهرستان نهاوند، ساری، اردل، باشت و قزوین ضبط و در این راستا ۹ متهم بازداشت شدند. همچنین طی این مدت دستکم ۲۰ شکارچی غیرمجاز در شهرهای الیگودرز، کرج، گچساران، مارگون، زهک، دشتستان، مهریز، بندرلنگه، میاندوآب، کوهبنان، دشتی، آرادان و سرپل‌ذهاب بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
از سوی دیگر دادستان شهرستان بندرلنگه گفت: نیروهای انتظامی ایست و بازرسی برکه سفلین موفق شدند در حین بازرسی مسافرین متخلف، تعداد ۲۷ بهله شاهین را کشف و ضبط کنند.
حق تنفس و هوای پاک
براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.
طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در مشهد ۱۲۰، زنجان ۱۱۴، بجنورد ۱۰۹، اصفهان ۱۵۰، اهواز ۱۸۲، بهبهان ۱۶۴، خرمشهر ۱۵۸، دزفول ۱۵۳، شوشتر ۱۵۵، هویزه ۱۶۰، آبادان ۱۵۹، اندیمشک ۱۳۱، شادگان ۱۱۵، ماهشهر ۱۶۱، خمینی‌شهر ۱۲۸، قهجاورستان ۱۱۶، نجف آباد ۱۰۳، شیروان ۱۵۹، سرپل ذهاب ۱۶۲، پاوه ۱۱۲، کنگاور ۱۴۶، شوش ۱۳۵، رامشیر ۱۰۳، حمیدیه ۱۰۵، هندیجان ۱۲۰، بندرماهشهر ۳۳۹، سبزوار ۵۰۰ و رامهرمز ۵۰۰، ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای تمام گروه ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.
همچنین، مدیر کل حفاظت محیط زیست خوزستان گفت: ۵۰ مشعل نفتی در حریم شهر اهواز قرار دارد. در سال جاری در این شهر تعداد روزهای هوای قابل قبول ۱۱۱ روز بوده است و این در حالی است که هیچ روز پاکی در این کلان شهر ثبت نشده است.
از سوی دیگر عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، با اشاره عدم اجرای قانون هوای پاک، گفت: “در سال ۱۳۹۶، میانگین غلظت سالیانه ذرات معلق برابر با ۳۰ میکروگرم در متر مکعب بود. متأسفانه در طی سال‌های اجرای این قانون، نه تنها کاهش غلظت ذرات معلق را شاهد نبوده‌ایم، بلکه میانگین غلظت سالیانه PM ۲.۵ در سال ۱۴۰۱ به ۳۵ میکروگرم در متر مکعب افزایش یافته است، که نشان‌دهنده عدم اجرای صحیح قانون هوای پاک است”.
شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.
شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل میکند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.
به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.
در هفته ای که گذشت گزارشاتی از دستکم پنج آتش سوزی در جنگل ها و منابع طبیعی شهرهای پاوه، بوکان، کوهدشت، چگینی و چالدران منتشر شد.
از سوی دیگر، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان اعلام کرد که در تابستان امسال ۵۲۹۵ هکتار از جنگل‌های این استان دچار حریق شدند و ۴۰ مظنون در این رابطه شناسایی و یا بازداشت شدند. به گفته وی: یکی از عاملان حریق در جنگل‌های دلفان بالغ‌بر یک میلیارد تومان جریمه شده‌است.
معاون اداره‌کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری لرستان نیز از رشد ۴۰۰ درصدی آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع استان طی سال جاری خبر داد و گفت: امسال ۲۲۰ فقره آتش‌سوزی در عرصه طبیعی استان داشتیم.
همچنین چهار نفر از عاملان آتش‌سوزی بقایای اراضی کشاورزی در شهرستان بوکان به پرداخت جریمه نقدی و حبس محکوم شدند.
علاوه بر این مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان از ثبت ۱۶۲ مورد شکایت علیه عاملان آتش سوزی مراتع کشاورزی در این استان خبر داد.
فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و فرونشست
خشکسالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.
بر اساس آخرین آمار از وضعیت سد‌های کشور از ابتدای سال آبی تا یکم آبان‌ماه میانگین حجم آب موجود در مخازن تنها ۴۴ درصد بوده و میزان بارش‌ها نیز نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴۸ درصد کاهش یافته است.
در هفته گدشته ایلنا با انتشار گزارشی نوشت که “دریاچه ارومیه، یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های داخلی ایران و زیستگاهی مهم برای گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری، به دلیل ساخت ۲۳ سد و سوءمدیریت منابع آبی، در حال از دست دادن حیات خود است. در حال حاضر، تنها ۱۰ درصد از دریاچه ارومیه باقی مانده است”.
رئیس سازمان هواشناسی با بیان اینکه “از لحاظ پیش‌بینی‌ها آنچه که نقشه‌ها نشان می‌دهد در فصل پاییز امسال شرایط بارندگی خوب نیست”، گفت: وضعیت خشکسالی در کشور حاکم خواهد بود.
همچنین مدیر عامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور از تنش آبی در ۲۲ روستا در هشترود خبر داد و یک عضو شورای شهر سمنان با اشاره به افت فشار آب در شهر سمنان گفت: کمبود آب شرب شهروندان سمنانی دیگر از محل صرفه‌جویی قابل تامین نیست و هیچ راهی جز انتقال آب نمانده است.
علاوه بر این مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی با اشاره به وضعیت خشکسالی در یک دوره ۱۰ ساله منتهی به مردادماه سال جاری گفت: در این مدت ۹۹.۸۶ درصد استان تحت تاثیر خشکسالی و ۸۶.۸۲ درصد هم تحت تاثیر خشکسالی شدید قرار گرفته است.
در خصوص معضل فرونشست نیز مدیرعامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی گفت: برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی اصلی ترین عامل در کسری آب در آبخوان ها و فرونشست زمین است. فرونشست در شهر مرند به ۱۸.۹ سانتی متر رسیده است.
پسماند و آلاینده های محیط زیستی
براساس گزارشات منتشر شده، پسماند ناشی از فعالیت مرکز ذغالشویی البرز مرکزی به سمت رودخانه تالار جریان یافته که با محدود ساختن مسیر، موجب سیاه شدن آب رودخانه شده است. رودخانه تلار در مازندران نیز به تازگی دچار آلودگی شده و آب آن به رنگ تیره درآمده است. این تغییر وضعیت ابتدا توسط یک فعال محیط زیست شناسایی شد و پس از ۲۴ ساعت مشخص شد که عملیات معدن زغال سنگ احتمالاً عامل این آلودگی است.
از سوی دیگر مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل از تداوم آلودگی رودخانه «قره‌سو» خبر داد و گفت: نباید رودخانه قره‌سو با پسماند فاضلاب اعم از صنعتی و شهری آلوده شود و ضرورت دارد در این زمینه مسئولان شهرک صنعتی شماره دو اردبیل و همچنین مدیران آب و فاضلاب اردبیل اقدام به موقع و سریعی را انجام دهند.
احمد فاطمی، نماینده مردم بابل در مجلس در جلسه صحن مجلس در تذکری به وزیر کشور گفت: بارها گفته‌ایم و اعلام کرده‌ایم که موضوع پسماند در پهنه شمال کشور به یک معضل جدی تبدیل شده و یک ابرچالش برای آینده است.
همچنین واحد ذوب امیر تیکمه داش از مجموعه های فولادی تیکمه داش در شهرستان بستان آباد به دلیل ایجاد آلایندگی تعطیل و هفت دهنه کوره زغالگیری آلاینده و غیر مجاز در شهرستان اسلامشهر تخریب شد. همزمان یک واحد آلاینده زیست محیطی در زمینه تولید مواد غذایی در شهرستان نظرآباد پلمب شد.
علاوه بر این مدیرکل صنعت، معدن و تجارت کردستان از وجود ۲۷ هزار واحد صنفی و آلاینده در سطح استان خبر داد و افزود: ۹ هزار واحد از این تعداد در شهر سنندج فعالیت دارند.
امیر مسلمی بیدهندی فعال و کنشگر محیط زیست و راهنمای گردشگری با اشاره به تهدیدات سدسازی غیرمسئولانه گفت: با توجه به این که سد باباحیدر در شهرستان فارسان استان چهارمهال و بختیاری بر روی زمین‌هایی احداث شده که قبلاً به عنوان محل دفن زباله‌های شهری استفاده می‌شدند؛ از همین رو اثرات زیست‌محیطی فاجعه‌باری رقم زده است. علاوه بر تجزیه تدریجی و تولید شیرابه‌های سمی توسط زباله‌های دفن شده؛ نفوذ این شیرآبه‌ها به منابع آبی نیز از جمله مخاطرات زیست محیطی به شمار می‌آید.
از دیگر اخبار مرتبط با آلاینده ها میتوان به اظهارات مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر در خصوص آلودگی نفتی آب‌های ساحلی غرب جزیره خارگ اشاره کرد. عبدالرحمن مرادزاده در این خصوص توضیح داد: آلودگی‌های ناشی از خط لوله ۲۶ اینچ میدان نفتی ابوذر و وضعیت زیست محیطی خلیج‌فارس و آب‌های ساحلی جزیره خارگ نگران‌کننده است.
همچنین آلودگی کارخانه سیمان تهران سال‌هاست که موجب گلایه ساکنین روستاهای اطراف شده است. اهالی روستاهای مجاور کارخانه سیمان تهران از انتشار غبار سیمان به‌ویژه هنگام تاریکی هوا گلایه دارند.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید