ایران وایر
برای سومین دهه متوالی سرد شدن هوا در ایران، بهخصوص کلان شهرها، موجب آلودگی شدید هوا ازجمله در پایتخت شده است.
بهرغم ادعاهای مقامهای دولت «مسعود پزشکیان» در رابطه با کاهش استفاده از مازوت بهعنوان سوخت بهمنظور جلوگیری از آلودگی هوا در ایران، میزان آلودگی هوا در تهران و کرج، بار دیگر در شرایط «ناسالم برای همه گروهها» قرار گرفته است.
***
«عباس شاهسونی»، رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، ۱۷آذر۱۴۰۳ اعلام کرد که هوای شهر تهران در آستانه شرایط «بسیار ناسالم» قرار دارد و شاخص کیفیت هوا در بیش از ۹۰درصد ایستگاههای شهر تهران بالاتر از ۱۵۰ قرار دارد. براساس تعاریف شاخص کیفیت هوا، تا عدد ۵۰ بهعنوان هوای پاک و تا عدد ۱۰۰ به معنای هوای سالم است. از ۱۰۱ تا ۱۵۰ برای گروه های حساس ناسالم و از ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای همه گروههاست. از ۲۰۱ بالاتر هم، در رده خیلی ناسالم قرار میگیرد.
وضعیت «بسیار ناسالم»، خطرات جدی بهداشتی برای همه افراد در همه سنین در هر حالتی از وضعیت جسمی در پی دارد.
حذف مازوت از چرخه سوخت نیروگاهی به شرط قطع برق
امسال باوجود خاموشی نیروگاههای مازوتسوز در ابتدای پاییز، درست در نیمه آذر، آلودگی هوا بهحدی شدت یافت که مدارس تهران و چند استان را به تعطیلی کشاند.
نیمه آبان۱۴۰۳، مقامات دولت چهاردهم با مانور رسانهای فراوان خبر دادند که برای جلوگیری از آلودگی هوا، مصرف مازوت در سه نیروگاه برقی اصفهان، کرج و اراک را متوقف کردهاند.
همزمان با اعلام این تصمیم از سوی دولت پزشکیان، برنامههایی برای خاموشی منظم در تهران و دیگر شهرها از سوی شرکت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر) اعلام شد. شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ، ۱۹آبان۱۴۰۳ در اطلاعیهای، «شروع فصل سرما و افزایش مصرف گاز در بخش خانگی و محدودیت تامین سوخت گاز نیروگاهها و عدم مصرف مازوت در برخی از نیروگاهها» را، دلیل خاموشیها عنوان کرده بود.
پیشاز آن «محمدجعفر قائمپناه»، معاون اجرایی رییسجمهوری، گفته بود که بهعلت دستور توقف مصرف مازوت در سه نیروگاه و کمبود سوخت، مجبور به این خاموشیها هستند. همچنین «فاطمه مهاجرانی»، سخنگو دولت، با دفاع از این تصمیم در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشته بود: «شرط عدالت نیست برای تولید برق، بخشی از جامعه با جان خود هزینه آن را پرداخت کند.»
با تمامی این ادعاها و مانورهای خبری دولت چهاردهم، اما در همان روزهای قطع استفاده از مازوت بهعنوان سوخت نیروگاه و اعمال خاموشی در شهرهای بزرگ هم، هوای شهرهای پرشماری از ایران آلوده بود.
یک فرد آگاه در سازمان محیطزیست به «ایرانوایر» گفت: «قطع استفاده از مازوت در سه نیروگاه اصفهان، کرج و اراک منجر به رفع آلودگی هوا در کلانشهرهای ایران نشد، چراکه نمیتوان انتظار داشت در کرج مازوت سوزانده نشود و تودههای سیال هوای آلوده از آسمان تهران بهسمت کرج نروند.»
او همچنین تاکید کرد که در مقابل میزان مصرف مازوت بهعنوان سوخت در ایران و سطح آلودگی هوای کشور، خودداری از مصرف مازوت در سه شهر هیچ تغییری در سطح کلان ایجاد نمیکرد.
پشت پرده قطع مقطعی استفاده از مازوت
بهرغم ادعاهای مقامات دولت چهاردهم در خودداری از سوزاندن مازوت به ادعای رعایت حقوق شهروندی و جلوگیری از آلودگی هوا، مرکز پژوهشهای مجلس اعلام کرد که خاموشیهای سراسری و برنامهریزیشده در ایران، بهخاطر کسری گاز و سوختهای مایع برای مصرف نیروگاهها است.
ایران تا چند سال پیش تنها در زمستان با کسری فزاینده گاز مواجه بود و مازوتسوزی نیروگاهها از ۳.۵ میلیارد لیتر در سال ۱۳۹۶، به هشت میلیارد لیتر در سال گذشته رسید، اما ایران از سال گذشته در تمام فصول کسری گاز دارد و به همین خاطر، مصرف مازوت و گازوییل در نیروگاههای تولید برق در نیمه نخست ۱۴۰۳، به ترتیب ۱۰۰درصد و ۸۰درصد نسبت به دور مشابه پارسال افزایش یافت.
این اتفاق باعث شد که بهرغم افزایش ۵۰درصدی تخصیص مازوت و رشد ۲۶درصدی تخصیص گازوییل به نیروگاهها، ذخایر سوخت مایع آنها در مهر امسال نسبت به مدت مشابه پارسال بهشدت کاهش یابد و به ۴۲درصد سقوط کند.
در همین رابطه، «مرکز پژوهشهای مجلس»، آبان سال جاری تایید کرد که بهدلیل کسری همزمان گاز، گازوییل و مازوت، مشکل تامین برق در کشور ایجاد شده است.
شرکت توانیر هم از کسری شدید ذخایر مازوت و گازوییل در نیروگاهها خبر داده و گزارش شد که امسال بهدلیل کسری گاز در تمام فصول سال، مصرف مازوت و گازوییل در نیروگاهها در نیمه ابتدایی سال تقریبا دو برابر شده است.
از سرگیری استفاده از مازوت به عنوان سوخت نیروگاهها
افزایش میزان آلودگی هوای کلانشهرهای ایران در آذر سال جاری این شائبه را مطرح کرد که مصرف مازوت بهعنوان سوخت از سر گرفته شده است.
«زینب رحیمی»، خبرنگار محیطزیستی، در این رابطه در حساب شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «از معاون سازمان حفاظت محیطزیست سوال کردم، تایید کرد که مازوت سوزی در سه نیروگاه اراک، البرز و اصفهان از سرگرفته شده است. از ۲۰آبان امسال با دستور پزشکیان مازوت سوزی متوقف شده بود، اما با فشار وزارت نفت و نیرو مجددا این نیروگاهها در حال سوزاندن مازوت هستند.»
در نتیجه از سرگیری استفاده از مازوت بهعنوان سوخت در سه نیروگاه اصفهان، کرج و اراک و افزایش استفاده از این سوخت در دیگر نیروگاههای کشور، هوای استانهای تهران، البرز، قزوین، خراسان رضوی، اصفهان و آذربایجان غربی بنابر اعلام سازمان هواشناسی، آلوده و ناسالم اعلام شدند.
شاخصهای مربوط به آلودگی هوا درحالی هرساله در ایران افزایش مییابند، که رییس مرکز تحقیقات آلودگی هوا دانشگاه علوم پزشکی تهران ۳ آذر۱۴۰۳ تایید کرد که ۱۲درصد مرگ در ایران ناشی از آلودگی هوا است.
حقوق ما
«موسی برزین»، حقوقدان و مشاور ایرانوایر، در رابطه با حق سلامت شهروندان و نقض مکرر این حق توسط حاکمیت توضیح داده است.
به گفته او، «مطابق اصل ۵۰ قانون اساسی، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی میشود. ازاینرو فعالیتهای اقتصادی و غیر آنکه با آلودگی محیطزیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است.»
مشاور حقوقی ایرانوایر ادامه داد: «آلوده کردن محیطزیست در قانون مجازات اسلامی نیز جرمانگاری شده است. از سوی دیگر در سال ۱۳۹۶ قانونی به نام قانون هوای پاک به تصویب رسید. این مجموعه قوانین، استنشاق هوای پاک را از مجموعه حقوق شهروندان دانسته است. در قانون هوای پاک نیز دولت ملزم شده است به رعایت استانداردهایی در زمینه سوخت به منظور دستیابی به هوای پاک.»
این حقوقدان افزود: «متاسفانه اما این قوانین بهبهانههای مختلف مثل تحریم یا کمبود بودجه اجرایی نشده است. در نتیجه، حق سلامت شهروندان به خطر میافتد؛ در شرایطی که این حق هم در قوانین جمهوری اسلامی و هم اسناد بالادستی و کنوانسیونهای جهانی به رسمیت شناخته شده است.»
موسی برزین گفت «براساس قانون، دولت موظف است با اتخاذ تدابیری، حق سلامتی شهروندان و حفاظت از محیطزیست را رعایت کند، اما تاکنون دولت در مقابل قصورش در این زمینه پاسخگو نبوده است.»
این حقوقدان به سوال ایرانوایر در رابطه با امکان پیگیری قصور دولت یا حکومت توسط شهروندان، وکلا یا فعالان مدنی، پاسخ داد: «عدم رعایت مفاد قانون هوای پاک یا اصول قانون اساسی، تخلف است. باید توجه کرد که پیگیری مساله نقض حق سلامت یا قانون هوای پاک، نیاز به شاکی خصوصی نیز ندارد. یعنی ظرفیتی حداقلی برای پیگیری حقوقی این موضوع وجود دارد، اما متاسفانه تاکنون شاهد طرح چنین شکایتی نبودیم و باتوجه به سیستم قضایی ایران نیز، امید چندانی نمیرود که چنین دعواهایی به نتیجه برسد. البته باید تاکید کنم که از شخصیت حقوقی دولت نمیشود شکایت کرد، اما برای مثال کمکاری وزرا در این حوزه قابل پیگیری است.»
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید