خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۷۵ واقعه محیط زیستی ایران است که در دو هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در دو هفته ای که گذشت، دستکم ۳۷ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا در هفت شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. به علاوه، بخش‌هایی از منابع طبیعی کشور طعمه حریق شدند. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به بحران فرونشست، خشکسالی و آلاینده های محیط زیستی اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.
آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
حیات وحش
حیات وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین میکند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیات وحش را در معرض انقراض قرار داده است.
معاون سازمان محیط زیست کشور گفت: انقراض یوزپلنگ آسیایی در صورت تامین نشدن اعتبار حفاظت قطعی است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر با اشاره به انتشار فیلمی در فضای مجازی که نشان‌دهنده آزار یک حیوان بود، گفت: برای این فرد حیوان‌آزار در شهرستان گناوه پرونده قضایی تشکیل شده و موضوع از سوی مراجع قضایی در حال بررسی است.
از سوی دیگر، یک قلاده پلنگ در روستای قانقلی چای علیا شهرستان طارم استان زنجان توسط اهالی این روستا رؤیت شد. همچنین، مدیرکل محیط‌زیست استان هرمزگان از مشاهده پلنگ ایرانی و گزارش حضور خرس در منطقه «گنو» خبر داد. رئیس حفاظت محیط زیست سروآباد در کردستان نیز گفت: یکی از اهالی بومی توانسته خرس قهوه‌ای از گونه‌های مورد حمایت و در خطر انقراض سازمان محیط زیست را در منطقه حفاظت شده کوسالان مشاهده کند.
افزون بر این، مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد اعلام کرد که پرونده انتشار دهنده فیلم شکار چندین راس کل و بز وحشی در مناطق حفاظت شده از رشته کوه دنا با همکاری پلیس فتا برای شناسایی متخلفان در حال پیگیری است.
شهردار مشهد گفت: فردی که در فرآیند جمع‌آوری سگ های ولگرد در مشهد، با اقدام نامناسب حیوان آزاری کرده بود، از کار تعلیق و برای تصمیم‌گیری نهایی به مراجع ذیربط معرفی شد.
لازم به ذکر است؛ با نزدیک شدن به نوروز، فروش غیرقانونی حیات وحش افزایش یافت و سازمان محیط زیست با جمع‌آوری و رهاسازی آنها با این تخلف مقابله کرد.
یک مرغ حق مصدوم که توسط دوستداران طبیعت تحویل حفاظت محیط زیست شهرستان نائین شده بود؛ پس از انجام مراحل تیمارداری و درمان و اطمینان از سلامت، در زیستگاه‌های آزاد شهرستان نائین رها سازی شد. همچنین، صیادان بندر درگهان یک لاکپشت پوزه‌عقابی که در تورهای صیادی گرفتار شده بود را پس‌از پاک‌سازی لاک، در آبهای خلیج فارس رها کردند.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی دو هفته گذشته، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۳۷ تن چوب و زغال قاچاق در شهرستان های اردبیل، آزادشهر، علی آباد کتول، کمیجان، فلاورجان، نور، دامغان و تاکستان ضبط و در این راستا دستکم شش متهم بازداشت شدند. همچنین طی این مدت بیش از ۳۱ شکارچی غیرمجاز در جیرفت، قشم، اردبیل، خلخال، دماوند، اشنویه، اردل، راز و جرگلان، ارومیه، خرم آباد و شاهرود بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
معصومه رضایی، از مسئولان منابع طبیعی ورامین، از قطع غیرمجاز ۳۸ درخت کاج ۵۰ ساله خبر داد و گفت این اقدام آسیب جدی به منابع طبیعی وارد کرده و برخورد قانونی با متخلفان در حال پیگیری است.
جانشین فرمانده یگان های انتظامی و حفاظتی فراجا گفت: مأموران یگان حفاظت محیط زیست در سال گذشته موفق به دستگیری بیش از ۱۵ هزار نفر متخلف در حوزه محیط زیست شدند که در این راستا ۱۲هزار و ۷۰۰ فقره پرونده قضایی تشکیل شد.
همچنین، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری اعلام کرد که در سال گذشته با تلاش محیط‌بانان استان ۴۳۷ متخلف زیست‌محیطی در استان شناسایی و دستگیر شدند.
سرپرست اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان دامغان از کشف شش تن چوب تاغ قاچاق در این شهرستان طی سال ۱۴۰۳ خبر داد.
فرمانده هنگ مرزی درگز از کشف ۳۰۰ کیلوگرم ماهی صیدشده غیرمجاز و دستگیری پنج متهم توسط مرزبانان این هنگ خبر داد.
چندی پیش، حسین رضوی‌نژاد، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری بویراحمد اعلام کرد که پس از انتشار ویدئویی از قطع درختان، مأموران یگان حفاظت به محل اعزام شدند و مشخص شد ۶۰ اصله درخت بلوط به‌طور غیرقانونی قطع شده‌اند؛ متخلف شناسایی و پرونده او با برآورد جریمه‌ای حدود ۱۰ میلیارد ریال به مراجع قضایی ارجاع شده است.
حق تنفس و هوای پاک
بر اساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.
طی دو هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای اصفهان ۱۳۲، سوسنگرد ۱۸۳، هویزه ۱۷۷، اهواز ۱۲۰، رامهرمز ۱۰۷، هندیجان ۱۲۱ و مسجدسلیمان ۵۰۰ ناسالم برای گروه های حساس و یا ناسالم برای تمام گروه ها اعلام شد.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: بر اساس قانون هوای پاک تمام دستگاه‌های اجرایی موظف شده‌اند در تدوین فهرست انتشار آلودگی هوا با سازمان محیط زیست همکاری کنند. همچنین اهواز به دلیل ثبت شاخص آلودگی بالاتر از ۱۰۰ طی سه سال گذشته، آلوده‌ترین شهر کشور محسوب می‌شود.
طی دو هفته گذشته، آتش‌سوزی در انبار تفاله نیشکر باعث آلودگی هوا در اهواز و کارون شد. معاون محیط زیست انسانی خوزستان در این خصوص، بر لزوم مدیریت پسماندهای صنعتی تأکید کرد.
شاخص کیفیت هوا (Air Quality Index = AQI) معیاری برای تعیین روزانه کیفیت هوا و میزان ارتباط آن با سطوح سلامتی افراد است که جزئیات آن در پی می آید:
از صفر تا ۵۰ در شرایط پاک (سبز)، ۵۱ تا ۱۰۰ در شرایط سالم (زرد و حدمجاز استاندارد یا حد سلامت)، ۱۰۱ تا ۱۵۰ در شرایط ناسالم برای گروه حساس (نارنجی)، ۱۵۱ تا ۲۰۰ در شرایط ناسالم برای همه (قرمز)، ۲۰۱ تا ۳۰۰ در شرایط بسیار ناسالم (بنفش) و ۳۰۱ تا ۵۰۰ در شرایط خطرناک (ارغوانی) تعیین شده‌است.
آتش سوزی
به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.
رئیس اداره محیط زیست میاندوآب از آتش‌سوزی گسترده در روزهای پایانی اسفند در تالاب نوروزلو خبر داد که ۳۵ هکتار را سوزاند و ۵۰ میلیارد ریال خسارت به جا گذاشت؛ علت حادثه در دست بررسی است.
افزون بر این، سرپرست منابع طبیعی گیلان از مهار کامل آتش‌سوزی در اراضی جنگلی کسمه جان تالش خبر داد که در آن پنج هزار مترمربع به‌صورت سطحی سوخت؛ علت حادثه وزش باد گرم اعلام شد.
سرپرست منابع طبیعی گیلان از مهار آتش‌سوزی سطحی در ۱۲ هزار مترمربع از اراضی جنگلی تالش، لنگرود و لاهیجان در روزهای ۱۱ فروردین و ۱۲ فروردین خبر داد؛ وی علت حادثه را وزش باد و حضور گردشگران اعلام کرده است.
روز سه شنبه ۱۲ فروردین ماه، رئیس اداره محیط زیست شهرستان ورزقان از مهار آتش در ارتفاعات خاروانا با تلاش محیط بانان خبر داد.
همچنین، رئیس اداره حفاظت محیط زیست سقز از آتش سوزی تعدادی از درختان بومی منطقه حفاظت شده عبدالرزاق از نوع «بید» و مهار آتش خبر داد. از سوی دیگر، رئیس اداره محیط زیست ورزقان از مهار آتش سوزی در ارتفاعات خاروانا این شهرستان با حضور محیط بانان خبر داد.
همزمان با روز طبیعت، حدود سه هکتار از عرصه های جنگلی، مزارع و باغ ها در شهرستان نور به دلیل آتش سوزی از بین رفت. همچنین، بخش محدودی نیز از تالاب میانگران در شهرستان ایذه دچار حریق شد.
افزون بر این، فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان از اطفای حریق در چهار هزار مترمربع از اراضی جنگلی سوزنی برگ دست کاشت منابع طبیعی در شهرستان لاهیجان خبر داد.
همچنین، رییس پارک ملی کرخه گفت: ۴۷ فقره آتش سوزی، طی سال گذشته در این پارک به وقوع پیوست که متاسفانه منجر به سوختن ۳۰۵ هکتار از جنگل های پارک ملی کرخه در آتش شد.
فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی
خشکسالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آبهای سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.
براساس آخرین آمار دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور، وضعیت سدهای کشور در آستانه ورود به روزهای گرمتر سال آبی به گونه‌ای است که ۱۱ سد مهم و بزرگ کشور کمتر از ۱۵ درصد پرشدگی دارند.
افزون بر این، مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور اعلام کرده است که ورودی آب به سدها در سال آبی جاری نسبت به سال قبل ۳۱ درصد و نسبت به متوسط پنج ساله ۴۴ درصد کاهش یافته است. این کاهش منجر به افت حجم ذخایر آب در مخازن سدها به سطح ۴۶ درصد شده که در برخی از استان‌ها شرایط بحرانی منابع آبی را تشدید کرده است. وضعیت سدهایی نظیر تهران، اصفهان، خراسان رضوی و هرمزگان از جمله موارد نگران‌کننده در کشور است.
مدیرکل هواشناسی استان اردبیل اعلام کرد که با حاکم شدن اقلیم خشک و کاهش ۴۰ درصدی بارندگی، تعداد روزهای یخبندان کاهش یافته و بیش از ۹۵ درصد جغرافیای استان با خشکسالی مواجه است.
رئیس اداره مرتع منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری اعلام کرد که با کاهش ۲۶۴ میلی‌متری بارش‌ها، مراتع استان با بحران خشکسالی و کاهش شدید تولید علوفه مواجه شده و این وضعیت معیشت دامداران را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است.
از سوی دیگر، مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان با اشاره به خشکسالی شدید در این استان گفت بیش از ۹۸ درصد مساحت اصفهان تحت تأثیر خشکسالی است و به‌رغم خشکی زاینده‌رود و کم‌بارشی زمستان، تاکنون بارش مؤثری نداشته‌ایم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد اعلام کرد که بارندگی‌ها نسبت به بلندمدت ۴۰.۴ درصد کاهش یافته و با وجود افزایش جزئی ذخایر سدها، شرایط آبی استان همچنان نامطلوب است. همچنین، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی گفت: متاسفانه بارندگی مناسبی در سال آبی جاری در این استان رخ نداده و به طور میانگین ۷۵ درصد ظرفیت مخازن سدهای استان خالی است. مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی نیز گفت: از ابتدای سال آبی جاری تاکنون میانگین بارندگی‌های در مراکز شهرستان‌های استان به ۶۴.۳ میلیمتر رسیده که نسبت به بلندمدت ۲۸ درصد کاهش دارد.
استاندار مازندران با اشاره به خشکی ۱۵ هزار هکتار از تالاب میانکاله، بر لزوم احیای فوری این تالاب تأکید کرد و از پیگیری راهکارهای کارشناسی برای جلوگیری از خشکی بیشتر خبر داد.
افزون بر این، رئیس اداره بهره برداری از سد ساوه گفت: حجم ذخیره آب در مخزن سد هم اکنون ۹ درصد از حجم کل سد بوده که این کاهش چشمگیر ناشی از خشکسالی های چند سال اخیر و کاهش شدید بارندگی بوده که باعث شده ذخیره آب این سد هم اکنون به ۲۵ میلیون مترمکعب برسد. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان با تشریح آخرین وضعیت ذخیره آب پشت سد هاله کوهدشت، از کاهش چهار درصدی حجم آب این سد نسبت به سال گذشته خبر داد.
به گزارش ایلنا، انوش نوری اسفندیاری، کارشناس حوزه آب، با اشاره به برداشت اضافه ۱۴۰ تا ۱۵۰ میلیارد متر مکعب از ذخایر زیرزمینی کشور، گفت این موضوع باعث فرونشست در بیش از ۳۰۰ دشت شده و بخش بزرگی از مخازن آب زیرزمینی ایران از بین رفته است.
همچنین، با وجود منابع آبی مناسب، استان کردستان به‌دلیل خشکسالی‌های اخیر و سوء‌مدیریت گذشته، دچار بحران در تأمین آب کشاورزی شده و اکنون در رتبه آخر کشت آبی کشور قرار دارد. کارشناس اداره کل هواشناسی قزوین از کاهش ۲۵ درصدی بارش های بلند مدت در این استان خبر داد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای سمنان با اشاره به تشدید بحران کم‌آبی به دلیل خشکسالی‌های پیاپی، اعلام کرد از میان بیش از ۴ هزار حلقه چاه موجود در استان، تنها ۳۷۵ حلقه به تأمین آب آشامیدنی اختصاص دارد و برای مقابله با این وضعیت، قراردادهایی به ارزش ۱۰ هزار میلیارد ریال در سال ۱۴۰۳ منعقد شده است.
بحران فرونشست زمین در ایران
یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود.
رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، میزان فرونشست زمین در ایران سالانه به ۱۸ سانتی‌متر رسیده، در حالی که حد بحران جهانی تنها ۴ میلیمتر است و اکنون ۳۰ استان کشور با این پدیده مواجه‌اند؛ تنها استان گیلان از آن در امان مانده است.
به گزارش خبرگزاری برنا، کارشناسان هشدار می‌دهند که سدسازی، جاده‌سازی در مناطق کوهستانی و چرای بی‌رویه دام موجب تشدید فرسایش خاک در ایران شده، به‌طوری‌که نرخ از بین رفتن خاک در بسیاری از مناطق چندین برابر سرعت تولید آن است و در صورت ادامه، کشاورزی و محیط زیست کشور را با بحران جدی مواجه خواهد کرد.
نماینده استان چهارمحال و بختیاری در شورای عالی استان‌ها و عضو هیأت رئیسه، با بیان اینکه در حال حاضر پنج دشت استان با بحران فرونشست روبرو است گفت: دشت های خانمیرزا، شهر کرد، دیناران، میلاس و فلارد دشت هایی هستند در وضعیت بحرانی و فوق بحرانی فرونشست قرار دارند.
بحران آلاینده های محیط زیستی
روابط عمومی محیط زیست آمل اعلام کرد که حدود ۲ تن زباله عفونی توسط یکی از مراکز پزشکی استان‌های همجوار مازندران طی روزهای اخیر در منطقه قلعه دختر پلور لاریجان تخلیه شده که با تشکیل پرونده قضایی با عوامل آلودگی زیست محیطی برخورد جدی می‌شود.
رکنا در گزارشی اعلام کرد که در ایران روزانه ۴۳ هزار تن زباله بدون پردازش در طبیعت رها می‌شود و تنها ۱ تا ۲ درصد از زباله‌ها بازیافت می‌شوند؛ این بحران سالانه ۸۷ هزار میلیارد تومان خسارت به محیط زیست وارد میکند و جنگل‌ها، رودخانه‌ها و شهرها را در معرض تخریب جدی قرار داده است.
از سوی دیگر، مدیرکل حفاظت محیط زیست کرمانشاه از پیگیری قضایی تخلیه زباله توسط وانت شهرداری بیستون در رودخانه دینور خبر داد و با تأکید بر خط قرمز بودن سلامت مردم، اعلام کرد با متخلفان زیست‌محیطی برخورد قاطع خواهد شد.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید