
- نویسنده,اورلا گورین
صبح روز ۲۳ مارس، که پلیس به خانه یاسین آکگول در استانبول رفت، فرزندانش هنوز خواب بودند. تنها چند ساعت پیش از آن، این عکاس خبری، پس از پوشش اعتراضات گسترده ضد دولتی به خانه بازگشته بود. اما حالا او فردی تحت تعقیب بود.
او میگوید: «در را که باز کردم، با تعداد زیادی پلیس روبهرو شدم. گفتند که حکم بازداشتم را دارند، اما هیچ توضیحی ندادند. پسرم بیدار بود، اما حتی نمیتوانستم به او بگویم چه خبر است، چون خودم هم چیزی نمیدانستم.»
یاسین آکگول، ۳۵ ساله، در بیش از یک دهه فعالیتش به عنوان عکاس خبری خبرگزاری فرانسه، «اتفاقات و حوادث زیادی» را از نزدیک دیده است؛ از جنگ در سوریه گرفته تا عراقِ تحت سلطه داعش. او میگوید در خاک کشور خودش، ترکیه، نیز پلیس چندین بار او را هنگام عکاسی ضرب و جرح کرده و «بارها» بازداشت شده است.
اما هرگز سابقه نداشت که در خانهاش بازداشت شود.
او میگوید: «سکوت سنگینی بر خانه حکمفرما شد. در طول دوران کاریام و در اعتراضات، با خشونتهای زیادی مواجه شدهام و بارها گاز اشکآور را تحمل کردهام، اما وقتی پلیس وارد خانهام شد، ترس واقعی را احساس کردم.»
آکگول یکی از هفت خبرنگاری بود که در یورشهای سحرگاهی بازداشت شدند. همه آنها اعتراضاتی را پوشش میدادند که در پی بازداشت اکرم اماماوغلو، شهردار استانبول، شکل گرفته بود. اماماوغلو اصلیترین رقیب سیاسی رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه است که سالها در مصدر قدرت بوده است.
معترضان معتقدند که بازداشت شهردار به اتهام فساد، که خودش آن را رد میکند، انگیزهای کاملا سیاسی دارد و با هدف از بین بردن فرصت او برای رسیدن به ریاستجمهوری صورت گرفته است.
مقامهای رسمی اعتراضات را ممنوع کرده بودند، اما موفق به جلوگیری از آن نشدند.
آکگول به «شرکت در تجمعات و راهپیماییهای غیرقانونی» متهم شده است. به گفته او هدف اصلی این اقدام روشن است، ترساندن دیگران از ثبت تصاویر بزرگترین ناآرامی ترکیه در بیش از یک دهه گذشته.
او در دل اعتراضات بود، ماسک گاز به صورت داشت و برخی از نمادینترین تصاویر آن شب را ثبت کرد.
منبع تصویر،YASIN AKGUL/AFP
در تصاویر او، مردی در لباس صوفیان در حال سماع دیده میشود که هدف اسپری فلفل نیروهای پلیس ضد شورش قرار گرفته است؛ تصاویری تکاندهنده از نبردی بر سر جان و روان ترکیه که در سراسر جهان منتشر شد و در نهایت او را به پشت میلههای زندان فرستاد.
آکگول میگوید: «این پیام و هشداری برای همه خبرنگاران است: عکس نگیرید، حرف نزنید، فیلم نگیرید. میخواهند بقیه خبرنگاران را بترسانند که اگر دوباره به میدان برگردند، سرنوشت مشابهی در انتظارشان است.» او معتقد است دستگیری او که برای یک خبرگزاری بینالمللی مانند خبرگزاری فرانسه کار میکند، این پیام را حتی رساتر و واضحتر میکند.
این پیام دریافت شده و به خوبی فهمیده شده است.
آکگول در خانه و کنار همسرش هازال روی کاناپه نشسته است و میگوید: «پس از بازداشت ما، بسیاری از خبرنگاران آزاد نتواستند روز بعد عکاسی کنند. همه ترسیده بودند.»
ایپک، دختر سهسالهشان، روی مبل دراز کشیده و دستان پدرش را در دست دارد. اوموت، پسر هشتسالهشان، با کلاه و عینک «هری پاتر»، به صحبتها گوش میدهد.
آکگول بر این باور است که بازداشتشدگان با دقت انتخاب شدهاند و در میان آنها، عکاسان خبری باسابقه حضور دارند. او میگوید «میخواهند ما را از خط مقدم کنار بزنند.»
بسیاری از دوستان خبرنگارش پیش از این ترکیه را ترک کردهاند، زیرا یا با اتهاماتی مواجه بودند یا از احتمال متهم شدن میترسیدند.
در حال حاضر خانواده او همچون بسیاری از خانوادههای دیگر، نگرانند که دادگاهها زندگیشان را از هم بپاشند. دولت ادعا میکند دستگاه قضایی مستقل است، اما گروههای حقوق بشری میگویند که قضات این کشور تحت نفوذ سیاستمداران هستند و دموکراسی ترکیه سالبهسال بیشتر تضعیف میشود.
رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه، که هواداران وفادار بسیاری دارد، همچنان تسلط فراوانی بر اهرمهای قدرت دارد. او اعتراضات را «تروریسم خیابانی» توصیف کرده و اپوزیسیون را به هدایت «جنبشی خشونتآمیز» متهم کرده است. به گفته او این اعتراضها بهزودی فروکش میکند.
صبح روز ۲۷ مارس، همزمان با آزادی یاسین آکگول از زندان، مارک لوون، خبرنگار بیبیسی، پس از ۱۷ ساعت بازداشت، از استانبول اخراج شد. به او برگهای داده بودند که در آن ذکر شده بود او «تهدیدی برای نظم عمومی» است.
پس از انتشار این خبر در بیبیسی، مقامهای مسئول ادعا کردند که دلیل اخراج او، نداشتن مجوز رسمی بوده است.
خبرنگاران تنها کسانی نیستند که در معرض خطر هستند. بر اساس پستی که اکرم اماماوغلو از سلول خود در یک زندان فوق امنیتی منتشر کرد، یکی از وکلای این شهردار نیز «به دلایل ساختگی» مدت کوتاهی بازداشت شد.
تیم حقوقی او همچنان به فعالیت خود ادامه میدهند، اما آنها نیز فشارها را احساس میکنند.
اِجه گونر، وکیل و مشاور شهردار، میگوید: «حق دفاع امری مقدس است. یکی از ارکان یک دادرسی عادلانه این است که وکلای شما احساس امنیت و آرامش داشته باشند.»
او به ما میگوید: «صادقانه بخواهم بگویم، اینکه بگوییم هیچکدام از ما نگران نیستیم، دروغ گفتهایم. اما همچنان احساس وظیفه میکنیم که حقیقت را بگوییم، از دموکراسی و حاکمیت قانون دفاع کنیم.»

با این اوصاف دموکراسی ترکیه در چه وضعیتی قرار دارد؟ برخی در اینجا نگرانند که آخرین نفسهایش را میکشد.
وزارت کشور ترکیه اعلام کرده که در دو هفته اخیر، و از زمان آغاز اعتراضات در ۱۹ مارس، حدود ۲ هزار نفر بازداشت شدهاند.
بخش زیادی از بازداشتشدگان دانشجویان و از جوانان «نسل اردوغان» هستند – نسلی که تنها دوران حکومت ۲۲ ساله رهبر کنونی ترکیه را تجربه کرده است. بازداشت آنها نیز حامل پیامی دیگر است.
اِما سینکلر-وب، مدیر دیدهبان حقوق بشر در ترکیه، میگوید: «این هشداری رسا و صریح به جوانان است که وارد این ماجرا نشوند.»
به گفته او، دولت «در برابر هرگونه مخالفت احتمالی از هر سمتی واکنش تند نشان میدهد»، و این اقدامات محدود به حزب جمهوریخواه خلق، حزب اصلی مخالف دولت، نیست.
او میگوید: «نهادهای عمومی در معرض تهدید هستند. اگر صدای خود را بلند کنند و لب به اعتراض بگشایند، بلافاصله تلاش برای خاموش کردن صدای آنها آغاز شود.»
او پیشبینی میکند که در ماههای آینده، تلاشها برای سرکوب و محدود کردن اعتراضات ادامه خواهد داشت و هدف این است که آنها را به حاشیه برانند و بیاثر کنند.
با در نظر گرفتن تسلط گستردهای که دولت در اینجا بر رسانهها دارد، این کار چندان دشوار نخواهد بود. تجمعهای گستردهای که تاکنون برگزار شده، نهتنها در صدر اخبار تلویزیون دولتی و رسانههای طرفدار حکومت نبوده، بلکه در مواردی هم که نمایش داده شده، معترضان را تروریست خطاب کردهاند.
آخرین تجمع اعتراضی دستکم چند صد هزار نفر را به خیابانها کشاند. مخالفان مدعیاند که شمار شرکتکنندگان بیش از ۲ میلیون نفر بوده است.
برخی خانوادهها چند نسل از اعضای خود را همراه آورده بودند تا زیر آفتاب گرم، ندای درخواست تغییر را بشنوند. نیروهای پلیس طبق معمول حضوری گسترده داشتند، اما این بار خبری از گاز اشکآور یا گلوله پلاستیکی نبود. این تجمع برخلاف موارد قبل، ممنوع نشده بود.
منبع تصویر،Getty Images
در میان جمعیت، با آلپ ۳۲ ساله گفتوگو کردیم که گفت برای دفاع از دموکراسی آمده است، پیش از آنکه دیر شود. از او نام خانوادگیاش را نپرسیدیم – بسیاری از معترضان ترجیح میدهند هویت خود را فاش نکنند. او نگران بود که ممکن است بازداشت شود.
آلپ گفت: «پلیس دانشجویان، زنان و کارگرانی مانند ما را دستگیر میکند.»
«حالا همه ما در معرض خطر هستیم. اما باید ایستادگی کنیم. این تنها گزینه ماست. اگر کاری نکنیم، اگر فقط نظارهگر باشیم، جنگ را از همین حالا باختهایم.»
مخالفان وعده دادهاند که اعتراضات و فعالیتهای خیابانی خود را ادامه دهند و خواستار برگزاری انتخابات ریاستجمهوری پیش از سال ۲۰۲۸ هستند.
نظرسنجیهای اپوزیسیون نشان میدهد که در صورت آزادی اکرم اماماوغلو از زندان و نامزد شدن او در انتخابات، اردوغان شکست خواهد خورد.
خود رئیسجمهور قاعدتا دیگر نمیتواند نامزد انتخابات شود، چون در حال حاضر در دومین دوره ریاستجمهوری خود قرار دارد، اما در اینجا گمانهزنیهایی وجود دارد که ممکن است تلاش کنند قانون اساسی را تغییر دهند.
مخالفان تاکید دارند که اعتراضها ادامه خواهد داشت. اگر چنین باشد، به نظر میرسد که بازداشتها ادامه خواهد یافت.
مشخص نیست که آیا پرونده یاسین آکگول به دادگاه خواهد رفت یا نه، اما اتهامات علیه او همچنان پا برجاست. با وجود خطراتی که وجود دارد، او امیدوار است که بتواند همچنان داستان را در اینجا روایت کند.
او میگوید: «کسی باید این کار را انجام دهد و من فکر میکنم که من یکی از آن افراد هستم.»