ویرانگری زیست محیطی در ایران بیش از هرچیز نتیجه سیاست غیرمسئولانه و سوء مدیریت و بی کفایتی مسئولان کشوری است.
بحران و خشک شدن دریاچه ارومیه، خشکی دریاچه ها و رودها در ایران، ریزگردهای پیاپی، بحران آب، آسیب در سفره های آبهای زیرزمینی، آلودگی رودها، تخریب روزانه ۴۰ هکتاری و آتش سوزی پیاپی در جنگلها، افزایش بیسابقه مرگ و میر و بیماری های ناشی از آلودگی ها، مصرف بنزین های آلوده و سرطان زا، رهاکردن فاضلابها و پسابهای صنعتی و شهری در رودها و دریاچه ها و دشتها، فقدان یک فرهنگ مسئول زیست محیطی در جامعه، عدم رعایت پیمانهای بین المللی زیست محیطی مانند کنوانسیون رامسر، افزایش بیابانزائی، تخریب دنیای وحش ایران، تخریب پارکهای حفاظت شده، نبود تعداد لازم نگهبان و متخصص و بازرس و پژوهشگر برای حفاظت منابع طبیعی، فقدان آمار منظم و درست در باره آسیبها و خرابی های محیط زیست، مانع تراشی در برابر فعالیت کنشگران محیط زیست، سرکوب نهادهای مستقل، عدم استقلال دادگاهها برای بررسی متخلفان زیست محیطی، وجود بوروکراسی فاسد و بی کفایت در عرصه زیست محیطی، فقدان بودجه کافی جهت نگهداری محیط زیست ایران، همه و همه ناشی از سیاستهای حکومت اسلامی است. علت اصلی ویرانگری زیست محیطی در ایران، نه عامل اقلیمی بین المللی، بلکه سیاستهای خانمانسوز حکومتی است.
آسیبهای ناشی از سیاست حکومت
آسیب های برشمرده در بالا اتفاقی نیستند، بلکه در جامعه ای که با مدیریت نابسامانی همراه است، در جامعه ای که با اقتصاد نفتی و رانتی مشخص میشود، در جامعه ای که حرص سودجویانه و مصرف گرایانه رفتارهای حاکمان و بسیاری از شهروندان را بیمار ساخته است، در جامعه ای که فرهنگ اکولوژیکی مستقر نیست، در جامعه ای که دستگاههای ادارای و دولتی در تخریب محیط زیست فعالند، در چنین کشوری آسیبها و ویرانگری ها ریشه در سیاست و اقتصاد و ایدئولوژی حاکم دارند. طبق یک بررسی جدی از شاخص عملکرد محیط زیست توسط دانشگاه ییل آمریکا، مقام ایران در میان ۱۳۲ کشور از مرتبه ۶۷ در سال ۲۰۰۸ به مرتبه ۷۸ در سال ۲۰۱۰ و ۱۱۴ در سال ۲۰۱۱ سقوط کرده است. این سقوط نتیجه رشد وخامت در شاخص های محیط زیست ایران است. روشن است که این افت زیست محیطی، هزینه سنگینی برای کشور ببار میاورد. بعنوان نمونه آخرین برآورد بانک جهانی نشان میدهد که خسارات سالیانه آلودگی هوا در ایران، شامل خسارات ناشی از مرگ و میر شهروندان، درمان بیماری‌های ریوی و خونی و عصبی ناشی از این آلودگی ۱۴ هزار میلیارد ریال، یعنی معادل ۶/ ۱ درصد تولید ناخالص ملی است. کشوری که هوای خود را به لحاظ افزایش آلاینده ها مسموم میکند متاسفانه و بناگزیر بیماری و مرگ را برای شهروندان آسان مینماید. بنا به گفته شهرداری تهران سالانه یک میلیون و ۶۵۰ هزار تن آلاینده مرگبار وارد هوای تهران میشود. سازمان بهداشت جهانی در گزارشی اعلام نموده سالانه حدود ۸۰ هزار ایرانی جان خود را بر اثر آلودگی‌های محیطی از دست میدهند. همچنین براساس آمارهای وزارت بهداشت ایران سالانه ۴ هزار و ۵۰۰ تهرانی بر اثر آلودگی هوا می‌میرند. چنین وضع خطرناک ناشی از آلاینده‌هائی در هوا همچون مونوکسیدکربن، دی اکسید نیتروژن، سولفو دی اکسید، سرب، جیوه، آرسنیک، بنزن و گازهای اسیدی میباشد و تمامی این آلاینده ها روی دستگاه تنفسی آثار سوء برجا می گذارند و نیز قرار گرفتن در برابر اشعه و پارازیت موجی بمیزان ۳۰ برابر خطر تولد نوزاد معلول و عقب‌مانده ذهنی را افزایش میدهد. زمانی که هوا مسموم میشود و انسانها را بیمار میکند یا می کشد و زندگی طبیعت را آشفته میکند، اتفاقی نیست، بلکه این امر نتیجه پخش گازهای سمی بنزین ها، خشک شدن دریاچه ها و رودها و نابودی جنگلها و در نهایت نتیجه یک الگوی مخرب سیاسی و اقتصادی و تولیدی میباشد. بسیاری از کشورها جنگلها را توسعه میدهند حال آنکه نیمی از جنگلهای ایران در ۳۰ سال گذشته نابود شده و مساحت آنها به ۱۲میلیون هکتار رسیده است. جنگلهای ایران را تصمیم های دولتی و اداری، بولدوزرهای سپاه پاسداران، خرابکاری بخش خصوصی و فقدان بودجه جهت نگهداری و حفاظت نابود میکند.
افزایش بودجه نظامی و سقوط بودجه ناچیز محیط زیست
بودجه اختصاص یافته به محیط زیست در لایحه بودجه ۱۳۹۲ حدود ۱۴/ ۰ درصد کل مبلغ بودجه بشمار میرفت و البته بر اساس منابع دولتی این مبلغ بودجه محیط زیست ایران نسبت به سال ۱۳۹۱ در مجموع ۳۰ درصد کم شده بود. این تصمیم گیری در حالی بود که شاخص‌های محیط زیستی ایران در وضعیت بسیار بدی قرارداشتند. میزان بودجه سال ۱۳۹۲ برای محیط زیست نشان می‌داد، سیاست ویران کننده دولت‌های نهم و دهم پیوسته در دستور کار است. حال ببینیم در دوران آقای روحانی چه اتفاقی افتاد؟ همانطور که جامعه ایران شاهد بود در برنامه ی انتخاباتی حسن روحانی، محیط زیست و نجات دریاچه ارومیه بسیار مهم قلمداد میشد. ولی پس از انتخابات علیرغم برخی تبلیغات برای نجات ارومیه، سیاست ویرانگر و بی توجهی و دروغ ادامه دارد.
گزارش جدید روابط عمومی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، در بررسی لایحه بودجه سال ۱۳۹۳ کل کشور در بخش محیط زیست، نشان می دهد که میزان اعتبارات بخش محیط زیست ۲,۲۰۴,۱۸۷ میلیون ریال است. این امر در حالی است که سهم بودجه فصل محیط زیست در بین سایر فصل ها (۱۳/۰ درصد کل )، نسبت بسال پیش کاهش یافته است. این کاهش سهم بودجه محیط زیست در زمانی صورت میگیرد که مرگ دریاچه ارومیه، آلودگی شدید هوای کلانشهرها، خیمه سهمگین ریزگردهای داخل ایران و کشورهای عربی بر آسمان کشور، انباشت آلودگی های نفتی و سموم کشاورزی در سواحل دریا و رودخانه ها، پخش آلودگی های اتمی، تداوم تخریب و ویرانی تالاب های ایران، وضعیت نابسامان حیات وحش، تخریب جنگل های حفاظت شده، به همراه هزاران مشکل زیست محیطی دیگر، وضعیت مدیریت محیط زیست ایران را اسفبارتر از پیش نشان می دهد. در حالیکه بودجه محیط زیست حتا به یک درصد بودجه کشوری نمیرسد و در طی دوسال از حدود ۱۴/ ۰ به حدود ۱۳/ ۰ کل بودجه سقوط میکند، بودجه نظامی با افزایش شگفت انگیزی برخوردار است.
بودجه سال ۱۳۹۳ کل کشور از حیث منابع بالغ بر هشت میلیون و سی و سه هزار و چهارصد و هشتاد و چهار میلیارد و پانصد و هشتاد و یک میلیون ریال (۸۰۳۳۴۸۴۵۸۱ میلیون ریال) و از حیث مصارف بالغ بر هشت میلیون و سی و سه هزار و چهارصد و هشتاد و چهار میلیارد و پانصد و هشتاد و یک میلیون ریال (۸۰۳۳۴۸۴۵۸۱ میلیون ریال) میباشد. بررسی بخش هایی از لایحه پیشنهادی دولت برای بودجه سال ۱۳۹۳ کل کشور نشان می دهد که بودجه نیروهای نظامی و سرکوب و دستگاه دولتی بطور وسیع افزایش یافته است. حسن روحانی با توجه به درگیری های درون حکومتی و فشار نظامیان بودجه ارتش و سپاه پاسداران را افزایش چشمگیری بخشیده است. همچنین بودجه وزارت خارجه ۶۰ درصد و بودجه شورای نگهبان ۴۵ درصد افزایش یافته است. به گزارش مهر(۱۳۹۲/۹/۱۸)، بررسی بودجه برای نهادهایی نظیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک این مجمع، مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان، سپاه پاسداران، معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور، سازمان بسیج مستضعفان، وزارت اطلاعات، نیروی انتظامی، وزارت امور خارجه و ارتش حکومت اسلامی، نشان می دهد که دولت “تدبیر و امید” حسن روحانی رقمی معادل ۱۸۳ هزار و ۷۹۸ میلیارد و ۸۱۴ میلیون ریال را برای این نهاد ها و دستگاه های دولتی در بودجه سال ۱۳۹۳ پیش بینی کرده است.
در این میان بیشترین افزایش مربوط به بودجه ارتش جمهوری اسلامی بوده است چرا که پیشنهاد دولت برای بودجه این نهاد در سال ۱۳۹۳ رقمی معادل ۵۱ هزار و ۸۵ میلیارد و ۵۸۴ میلیون ریال است در حالی که میزان بودجه ارتش در قانون بودجه ۱۳۹۲ مبلغ، ۳۴ هزار و ۴۴۶ میلیارد و ۱۶۴ میلیون ریال پیش بینی شده بود، بررسی این موضوع نشان می دهد دولت “تدبیر و امید” حسن روحانی بودجه ارتش را حدود ۵۰ درصد نسبت به رقم پیشنهادی دولت قبلی در سال گذشته افزایش داده است. سه نهاد نظامی نظیر ارتش، سپاه و نیروی انتظامی از بالاترین افزایش بودجه برخوردار شده اند. در چنین شرایطی همین دولت بودجه ناچیز محیط زیست را بازهم کاهش میدهد. آیا این امر اتفاقی بوده یا یک انتخاب سیاسی است؟ (رجوع شود به مقاله های پیشین من در پاورقی).
بنابراین اگر محیط زیست ایران تخریب میشود به این خاطر است که خامنه ای و احمدی نژاد و روحانی با اراده ای آشکار، زیستبوم ایران را از امکانات مالی و نیروهای انسانی لازم محروم کرده و بازهم بیشتر محروم میکنند و به خرابکاری خود ادامه خواهند داد. هیچ امیدی به این دستگاه ولایت فقیهی نباید داشت، زیرا منافع تنگ نظرانه اقتصادی و سیاسی و دینی حاکمان در تضاد با منافع و مصالح زیستبوم ایران و سلامتی و شادمانی شهروندان جامعه است. مستبدان دینی حریص حاکم جز منافع کوتاه مدت شخصی و گروهی خود هیچ چیز دیگری را نمی بینند. آنان فاقد فرهنگ مسئول زیست محیطی هستند و فساد و شکمبارگی بیکران، آنها را کورکرده است.
جلال ایجادی
استاد دانشگاه و کارشناس محیط زیست
idjadi@free.fr
یادداشت پاورقی:
الگوی اقتصادی ایران منشا ویرانگری زیست محیطی [۱۲ مه ۲۰۱۴]
ایران، آلوده ترین هوا در جهان [۰۶ آپریل ۲۰۱۴]
محیط زیست ایران در سالی که گذشت، ویرانگری بیشتر [۲۱ مارس ۲۰۱۴]
جمهوری اسلامی با بنزین سمی ایرانیان را کشت [۲۷ فوریه ۲۰۱۴]
ناکارآئی سیاست بهداشت و اوج گیری بیماریها در ایران [۳۱ ژانویه ۲۰۱۴]
مرگ هامون، پیمان شکنی افغانستان و بی لیاقتی جمهوری اسلامی [۱۵ ژانویه ۲۰۱۴]
جنایت علیه بشریت، جنایت زیست محیطی در ایران [۰۲ دسامبر ۲۰۱۳]
سدسازی در ایران، فساد دولتی وتخریب [۱۱ سپتامبر ۲۰۱۳]
آقای روحانی، آهوان ایران را نکشید [۳۰ اوت ۲۰۱۳]
رنج نیمی از مردم ایران ازبحران خشکسالی و بیابانزائی [۱۶ ژوییه ۲۰۱۳]
ایران: بحران آب، سوء مدیریت و پیآمد‌ها [۱۱ آپریل ۲۰۱۳]
آلودگی درایران، کشتار آرام شهروندان [۱۲ فوریه ۲۰۱۳]
فاجعه زیستبومی خلیج فارس، یک فاجعه انسانی [۰۹ نوامبر ۲۰۱۲]
تالاب انزلی را از مرگ نجات دهید [۲۷ اوت ۲۰۱۲]
ریزگردهای سرطان زا در جمهوری اسلامی [۲۱ ژوییه ۲۰۱۲]
سد گتوند، آثارباستانی و روستاهایی که زیر آب می‌روند [۱۹ ژوییه ۲۰۱۲]
رودهای بیمار و دریاچه های سوخته ایران [۱۷ فوریه ۲۰۱۲]
جمهوری اسلامی برای نفت، پارک ملی “نایبند” راتخریب می کند [۲۶ ژانویه ۲۰۱۲]
پارلمان اروپا ، ویرانگری زیست محیطی و سیاست اتمی ایران [۰۶ دسامبر ۲۰۱۱]
بررسی بحران اکولوژیکی دریاچه ارومیه [۲۲ سپتامبر ۲۰۱۱]
بحران و مبارزه اکولوژیکی و اجتماعی در ایران [۲۸ اوت ۲۰۱۱]
درختانی که برای پول قتل عام شدند [۱۶ اوت ۲۰۱۱]
جمهوری اسلامی زاینده رود و تالاب گاوخونی را نابود کرد [۰۵ ژوییه ۲۰۱۱]
ویرانگری زیست محیطی در ایران توسط رژیم جمهوری اسلامی [۲۸ ژانویه ۲۰۱۰]
از: گویا
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید