برای نخستین بار پس از استقرار جمهوری اسلامی، تیمی از دختران ژیمناست ایرانی «در سکوت خبری»، به رقابت‌های برون‌مرزی اعزام شده است.

روزنامه «شرق»، از معدود رسانه‌هایی بود که به اولین حضور دختران ایرانی در یک تورنمنت برون‌مرزی پرداخته و آن را «حضوری فراتر از انتظار پس از نیم قرن» دانسته است.

ژیمناستیک زنان که پیش از انقلاب از مهم‌ترین و پرطرفدارترین رشته‌های ورزشی زنان ایران بود، پس از انقلاب و بیش از چهار دهه، در پستویی تاریک و دور از نگاه‌ها قرار گرفت. حالا که با تلاش‌های یک زن ایرانی و سازمان‌های حقوق بشری از جمله «سازمان عفو بین‌الملل» (Amnesty)، مجوز حضور زنان با حجاب اسلامی از سوی فدراسیون جهانی ژیمناستیک نیز صادر شده است، باز هم اخبار مرتبط با زنان ژیمناست ایرانی در خفا می‌ماند. 

*** 

از نخستین اعزام تیم ژیمناستیک زنان ایران چه می‌دانیم؟

روزنامه شرق، در گزارشی که ۱۲خرداد۱۴۰۴ منتشر کرد، از نخستین حضور تیم ژیمناستیک زنان ایران در یک رقابت برون‌مرزی خبر داد و نوشت: «در حالی که حضور زنان ژیمناست ایران در رقابت‌های برون‌مرزی به‌دلیل تایید نشدن پوشش اسلامی تاکنون امکان‌پذیر نبود، در نهایت با تایید پوشش، نام ایران در فهرست کشورهایی قرار گرفت که نمایندگانی در بخش ژیمناستیک زنان داشته باشند.»

تیم زنان ایران در «تورنمنت روسیه» شرکت کرده است. رقابت‌هایی که به‌دلیل تحریم‌های گسترده کمیته بین‌المللی المپیک به دلیل حمله نظامی این کشور به اوکراین، رسمیت نداشت.  

کمیته بین‌المللی المپیک، ۲۷می۲۰۲۵ (۸خرداد۱۴۰۴) بار دیگر رسما اعلام کرد که ورزشکاران و تیم‌های ورزشی روسیه اجازه شرکت در هیچ یک از رقابت‌های بین‌المللی ورزشی و انتخابی المپیک را ندارند و فقط می‌توانند زیر پرچم کمیته بین‌المللی المپیک در مسابقات جهانی شرکت کنند. همچنین میزبانی این کشور از هر تورنمنت بین‌المللی نیز، ممنوع است.

با این حال، روسیه تلاش کرده که از زمان این تحریم‌ها، مسابقات ورزشی یا تورنمنت‌‌هایی دوستانه با حضور تیم‌ها یا ورزشکارانی از کشورهایی با حکومت‌های همسو با خود مانند جمهوری اسلامی، چین، بلاروس و کره‌شمالی برگزار کند.

همین، یک غنیمت بود که زنان ژیمناست ایرانی که برای اولین بار پس از ۴۷ سال، پا را از کشور بیرون گذاشته و البته با حجاب اجباری و اسلامی وارد، مسابقات شوند.

«پرتو جغتایی»، خبرنگار روزنامه شرق در گزارش خود، از یک اتفاق ویژه در این رقابت‌ها خبر داده و نوشته است که «بهاره مصلایی»، دختر ۱۵ساله ایرانی، موفق شده در رقابت‌های روسیه به فینال مسابقات برسد. «سمیه چراغی»، سرمربی این تیم نیز، چنین اتفاقی را برای رشته‌ای که دخترانش نزدیک به نیم قرن از هرگونه فعالیت محروم بودند را «خارق‌العاده» دانسته و گفته است: «ما اصلا فکرش را هم نمی‌کردیم که در این اعزام و آن هم پس از حدود ۵۰ سال دوری از مسابقات بین‌المللی، یک نماینده در فینال داشته باشیم.»

این نام‌ها را باید به خاطر داشت؛ «بهاره مصلایی»، «ثنا علی نجیمی»، «شقایق چراغی» و «یلدا حسنی شوکتی» اعضای تیمی بودند که برای نخستین بار پس از انقلاب اسلامی، به یک رقابت برون‌مرزی، ولو غیررسمی اعزام شدند.

آیا خبرنگاران و عکاسان می‌توانند به تمرینات زنان ژیمناست بروند؟

فدراسیون جهانی ژیمناستیک (FIG) «هفت رشته رسمی» برای این ورزش تعریف کرده که هریک از آن‌ها بین دو تا هشت زیر شاخه دارند.  

«ژیمناستیک هنری» (Artistic Gymnastics)، «ژیمناستیک ریتمیک» (Rhythmic Gymnastics)، «ترامپولین» (Trampoline Gymnastics)، «ژیمناستیک آکروباتیک» (Acrobatic Gymnastics)، «ژیمناستیک ایروبیک» (Aerobic Gymnastics)، «ژیمناستیک برای همه» (Gymnastics for All)، «پاراژیمناستیک» (Para Gymnastics)، رشته‌های اصلی در بخش زنان و مردان هستند.

ایران فعلا به زنان ژیمناست فقط در رشته «ترامپولین» با محدودیت‌هایی به مراتب گسترده‌تر از«دیگر ورزشکاران زن در سایر رشته‌ها»، با حجاب اجباری و اسلامی اجازه فعالیت داده است. یعنی زنان ایرانی، اجازه فعالیت در شش رشته و بیش از ۲۵ زیرشاخه دیگر ژیمناستیک را ندارند.

این، تمام محدودیت‌ها برای زنان ژیمناست ایرانی نیست. هیچ عکاسی و هیچ خبرنگاری اجازه حضور در رقابت‌های ژیمناستیک دختران ایران را در ماه‌های گذشته نداشته است. معدود تصاویری که در خبرگزاری «برنا»، وابسته به وزارت ورزش و جوانان و خبرگزاری «تابناک» منتشر شده نیز، توسط تلفن همراه کادر سرپرستی این تیم ثبت شده بود.

مسابقه در خفا، تمرین در سکوت، ممنوعیت عکس‌برداری و ثبت تصاویر حتی با حجاب اجباری برای زنان ژیمناست ایرانی که پس از ۴۷ سال، نه با تلاش‌های حکومت، که با فشارهای نهادهای بین‌المللی موفق به ثبت اولین حضور خود شده‌اند.

موضع زنان حکومتی ورزش در قبال ژیمناستیک زنان چیست؟

فدراسیون جهانی ژیمناستیک (FIG)، سال ۲۰۱۹، یعنی تابستان ۱۳۹۸، رسما پوشش و حجاب اسلامی برای ژیمناست‌های زن در مسابقات بین‌المللی را تصویب می‌کند.

۱۵اسفند۱۴۰۱، یعنی بیش از سه سال بعد، «مهین فرهادی‌زاده»، نایب‌رییس زنان کمیته ملی المپیک، به خبرنگاران می‌گوید که ژیمناستیک زنان در ایران «هرگز مجوز نخواهد گرفت»، چون «نه ارزش دارد» و نه پوشش و آرایش مورد نظر داوران بین‌‌المللی را می‌توان برآورده کرد.

او در این مصاحبه، ژیمناستیک زنان را در مغایرت با آنچه «فرهنگ اسلامی» می‌خواند دانست و مدعی شد که زنان ایرانی نیز حاضر نمی‌شوند که در رشته‌هایی مانند ژیمناستیک یا پرورش اندام فعالیت کنند.

وبسایت «میدان»، ۱۱خرداد۱۴۰۴، پس از بازگشت تیم ژیمناستیک زنان ایران از روسیه، از نارضایتی وزارت ورزش و کمیته المپیک جمهوری اسلامی و مدیران ارشد آن از حضور این تیم در رقابت‌های خارج از کشور خبر داد و سکوت مدیران زن وزارت ورزش و کمیته المپیک از جمله مهین فرهادی‌زاده را، «لکنت برای پیام تبریک» دانست.

این رسانه خبری در ایران نوشت: «تیم اعزامی دختران ژیمناست، حاصل تلاش مربیان، خانواده‌ها و فدراسیون ژیمناستیک است که در سایه کمترین امکانات و حمایت‌ها، راه را برای حضور در عرصه جهانی باز کردند.»

فدراسیون جهانی چگونه پوشش زنان را پذیرفت؟

نکته قابل تامل این است که کمیته المپیک جمهوری اسلامی و وزارت ورزش و جوانان، هیچ‌گونه اقدامی برای حضور زنان ژیمناست ایرانی در رقابت‌های برون‌مرزی در سال‌های اخیر انجام نداده بودند.

در دوران نخست ریاست «زهرا اینچه‌درگاهی» در فدراسیون ژیمناستیک، با توجه به نفوذ او در فدراسیون جهانی این رشته ورزشی، بارها برای برداشته شدن ممنوعیت حجاب برای زنان کشورهای اسلامی تلاش کرد.

او در نهایت ۱۸مرداد۱۴۰۱ به پاس زحماتی که برای رفع این قانون کشیده بود، به عضویت کمیسیون برابری جنسیتی فدراسیون جهانی ژیمناستیک منصوب شد.

زهرا اینچه‌درگاهی اسفند همان سال به جرم تلاش برای احیای ژیمناستیک زنان در ایران، از ریاست فدراسیون ژیمناستیک، از سوی «حمید سجادی»، وزیر ورزش و جوانان دولت «ابراهیم رئیسی» برکنار شد.

زهرا اینچه‌درگاهی ۲۴اردیبهشت۱۴۰۳ با فشارهای فدراسیون جهانی ژیمناستیک و تهدید به تعلیق این رشته ورزشی ایران به دلیل دخالت سیاست در ورزش، بار دیگر به ریاست این فدراسیون رسید.

همچنین در دهه ۱۳۹۰ خورشیدی، سازمان عفو بین‌الملل (Amnesty)، گام‌هایی متعدد برای رفع قانون ممنوعیت حجاب برای زنان ورزشکار برداشته بود. این سازمان که بارها مورد انتقاد و اتهام از سوی سران جمهوری اسلامی قرار گرفته، در گزارش‌های خود، فدراسیون جهانی ژیمناستیک را بابت ممنوع کردن پوشش اسلامی، متهم به تبعیض سیستماتیک کرده بود.