ایران وایر
دکتر «هوشنگ پاکزاد»، پژوهشگر و استاد سابق رشته فیزیک دانشگاه تهران، ۲۱مرداد۱۴۰۴، پس از تحمل یک دوره بیماری در آمریکا درگذشت. دکتر پاکزاد پس از بیستسال تحقیق و تدریس در دانشگاه، در سال ۱۳۵۹ به اتهام پیروی از آیین بهایی از خدمت در دانشگاه اخراج شد.
هرچند حکومت ایران او را از تدریس در دانشگاههای وطنش منع کرد، ولی او هیچگاه از پای ننشست و با آموزش اندوختههای علمی خود به جوانان محروم از تحصیل بهایی، دهها استاد، پژوهشگر، کارآفرین و نوآور تربیت کرد که امروزه هرکدام با عنوان یک متخصص ایرانی در دانشگاهها و مراکز پژوهشی و علمی دنیا مشغول به کار هستند.
دکتر هوشنگ پاکزاد که بود؟
هوشنگ پاکزاد در سال ۱۳۱۵ در شهر زنجان بهدنیا آمد. بهخاطر مهاجرتهای پیدرپی خانوادهاش، کودکی و نوجوانی او در شهرهای مختلف کشور مانند مشهد و بیرجند گذشت. هوشنگ ۱۶یا ۱۷ساله بود که خانواده پاکزاد در تهران ساکن شدند و او دیپلم خود را در همین شهر گرفت. پاکزاد تحصیلات خود را در رشته فیزیک دانشگاه تهران ادامه داد و پس از گرفتن لیسانس بهعنوان مربی در دانشگاه شروع به تدریس کرد.
او در کنار تدریس، تحصیلات خود را هم در رشته فیزیک دنبال کرد و پس از چندی، موفق به کسب مدرک فوق لیسانس از دانشگاه تهران شد، سپس با بورسیه تحصیلی راهی کشور فرانسه شد.
هوشنگ پاکزاد در سال ۱۳۴۹ با اخذ درجه دکترای فیزیک از دانشگاه «مارسی» به تهران بازگشت. او پس از ورود به ایران به عضویت کادر علمی در دانشکده علوم دانشگاه تهران درآمد و بهعنوان استاد به تدریس رشته فیزیک (آکوستیک) در دانشگاه مشغول شد.
پاکزاد در سال ۱۳۵۶ با گرفتن یک فرصت مطالعاتی یکساله از دانشگاه «اوپسالا» به کشور سوئد رفت. دانشگاه پژوهشی اوپسالا، قدیمیترین دانشگاه در منطقه اسکاندیناوی و از معتبرترین دانشگاههای سوئد بهشمار میرود.
در تابستان ۱۳۵۷، در هنگامه انقلاب اسلامی، دکتر هوشنگ پاکزاد به کشور مراجعت کرد. در آن زمان، دانشگاهها رو به تعطیلی بود و کلاسها با اعتصاب دانشجویان تشکیل نمیشد. پاکزاد چند ماه پس از انقلاب اسلامی در دانشگاه تدریس کرد و بعد با وقوع انقلاب فرهنگی و تعطیلشدن مجدد دانشگاهها برای همیشه از تدریس در دانشگاههای ایران بهخاطر باورهای دینیاش منع شد.
از دکتر هوشنگ پاکزاد تعدادی کتاب و مقاله در علم فیزیک به یادگار مانده است. ازجمله این آثار میتوان به کتاب «موج و پدیدههای ارتعاشی»، نوشته «پالکانسکی»، ترجمه هوشنگ پاکزاد و «ضیا طاهری» نشر دانشگاه تهران اشاره کرد که بهعنوان یک منبع مهم دانشگاهی تدریس میشود. همچنین تعدادی مقالات علمی مانند «رزنانس لولهها و رابطه آن با زمان بازآوایی» و «مطالعه آواشناسی آماری زبان فارسی کاربرد آن در مطالعات اکوستیکی» منتشر شده در نشریه علوم دانشگاه تهران نام برد.
تاسیس موسسه آموزش عالی بهاییان ایران
انقلاب فرهنگی سالهای ۶۱-۱۳۵۹ ایران زمینهساز محرومیت شهروندان بهایی از تحصیلات عالیه دانشگاهی بود. پس از انقلاب فرهنگی، کلیه اساتید و دانشجویان بهایی از دانشگاهها و موسسات عالی اخراج شدند و از آن پس از پذیرش دانشجویان و استخدام استادان بهایی در دانشگاههای ایران جلوگیری بهعمل آمد.
دکتر پاکزاد پس از اخراج از دانشگاه همواره دانش خود را بهروز نگه داشته و دنبال راهی بود تا آن را به هموطنانش منتقل کند. از طرف دیگر، هرساله دهها تن از جوانان بهایی بهخاطر اعتقادشان از شرکت در کنکور و ادامه تحصیل باز میماندند. او برای پاسخ به این محرومیت و تبعیض، طرح راهاندازی یک دانشگاه بهایی را به جامعه بهایی پیشنهاد داد. سرانجام، این طرح در سال ۱۳۶۵ با نام «موسسه آموزش عالی بهاییان ایران» موسوم به «بی آی اچ ای»، توسط دکتر هوشنگ پاکزاد و دو تن دیگر از اساتید زبده بهایی به نامهای دکتر «پروین متحده» و دکتر «پرویز جاوید» پایهگذاری شد.
در ابتدا، منازل بهاییان محل تشکیل کلاسها بود. هیچکس آیندهای برای این طرح تصور نمیکرد. «نظامالدین میثاقی»، پزشک ساکن آمریکا و از دانشجویان آن دوره درباره دکتر پاکزاد نوشته است:
«… خود برای دانشجویان جوان چای میریخت، از ایشان پذیرایی میکرد، میز و صندلی و آزمایشگاهشان را در زیرزمینها برپا میکرد و با دستان خود محیط را تمیز و آماده میساخت. او نمونه بارز این حقیقت بود که انسانِ واقعی نه در جایگاه و مقام، بلکه در خدمت و فروتنی معنا مییابد.»
پاکزاد در کنار کارهای مدیریتی و اجرایی تدریس دروس فیزیک سه و چهار و استاتیستیک (آمار و احتمالات) را هم بهعهده داشت. او در زیرزمین منزلش آزمایشگاه فیزیک کوچکی درست کرده و در آن مکان به دانشجویان فیزیک درس میداد.
دکتر پاکزاد بارها بهدلیل تدریس فیزیک به جوانان بهایی تحت تعقیب نیروهای امنیتی قرار گرفت. ماموران منزل او را در هفتم مهر۱۳۷۷ تفتیش و بسیاری از وسایل آن را ضبط کردند.
امروزه، صدها تن از فارغالتحصیلان موسسه «بی آی اچ ای» در دانشگاههای اروپا، آمریکا، استرالیا و هند ادامه تحصیل داده و در زمینههای مختلف بهعنوان ایرانیان متخصص مشغول بهکار شدهاند.
دکتر پاکزاد دو دهه با این موسسه به شکلهای مختلف از راه اندازی، مدیریت، اجرا تا تدریس و مشورت همکاری کرد تا بازنشسته شد.
هوشنگ پاکزاد در تاریخ ۱۲اوت برابر با ۲۱مرداد۱۴۰۴ پس از دورهای بیماری در ایالت کالیفرنیا درگذشت.
میراث دکتر پاکزاد فقط تربیت صدها متخصص و پژوهشگر ایرانی نیست، بلکه بنا به گفته دکتر میثاقی: «زندگی دکتر پاکزاد به ما آموخت: علم و آموزش را نمیتوان زندانی کرد. اگر درها را بستند، پنجرهای خواهیم گشود. اگر آزمایشگاهها را گرفتند، آزمایشگاهی در دل یک زیرزمین خواهیم ساخت.»
جلوگیری از تدریس و پژوهش یک معلم فیزیک بهخاطر متفاوت بودن اعتقاد قلبیاش با عقاید مجریان حکومت فقط بیان تبعیض و نابرابری بر یک اقلیت دینی نیست، بلکه این ممنوعیت، جامعه را نیز از دانشی که میتوانست در خدمت آبادانی و پیشرفت آن قرار گیرد محروم کرد.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید