(برای اهالی تحقیق و پژوهش)
میس لمبتون در ایران
آن کاترین لمبتون، در تاریخ هشتم فوریه ۱۹۱۲م در انگلستان به‌دنیا آمد. وی تحصیلات عالی خود را در رشته زبانهای شرقی در دانشگاه معروف کمبریج به پایان رساند و بعد از استخدام در وزارت امور خارجه انگلستان، مأمور این کشور در ایران شد. او در ایران زبان فارسی خود را تکمیل کرد؛ ابتدا لهجه دختران تهران را فراگرفت و خیلی زود به زبان فارسی محاوره‌ای و کوچه‌بازاری تسلط یافت؛ به طوری که مخاطبش نمی‌توانست تشخیص بدهد که او انگلیسی است. در ادامه به اصفهان رفت و در آن شهر نیز لهجه‌های اصفهانی و بختیاری را آموخت. در مراجعت از این سفر، چون حادثه شهریور ۱۳۲۰ نزدیک می‌شد از طرف سفیر انگلیس در تهران مأمور اداره اطلاعات و مطبوعات سفارت انگلیس در ایران گردید. لمبتون علاوه بر زبان فارسی به زبانهای عربی و ترکی نیز به خوبی تکلم می‌کرد و لهجه محلی این زبانها را هم می‌دانست. او از ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵ وابسته مطبوعاتی سفارت انگلیس در تهران و از ۱۹۵۳ تا ۱۹۷۹ استاد زبان فارسی دانشگاه لندن بود. لمبتون درباره ایران و تاریخ و قومیت‌های آن اطلاعات بسیار گسترده‌ای داشت و در این رشته‌ها استاد بود. به گونه‌ای که سر بولارد، وزیرمختار انگلستان در تهران، در تمام کارهای خود همیشه به لمبتون تکیه می‌کرد و از او به عنوان مشاور عالی‌قدر در مکاتبات خود نام برده است.
در گزارشی از جلسه انجمن سلطنتی آسیای مرکزی در سالن انجمن پادشاهی بولینگن هاوس پیکادمی به تاریخ چهارشنبه هفتم دسامبر ۱۹۶۰، «سر ویلیام دیکسن» مارشال نیروی هوایی و رئیس انجمن، مدال سر پرسی سایکس مموریال را از طرف انجمن به وی اهدا کرد. او در این مراسم بیان داشت: ما بر خود می‌بالیم که در خدمت پروفسور لمبتون هستیم، زیرا وی بزرگ‌ترین شخصیت صاحب‌نظر انگلیسی در مورد مسائل مربوط به ایران است. لمبتون اطلاعات وسیعی پیرامون تاریخ، عرف و عادات و زبان ایران دارد و گرانبهاترین عامل ارتباط بین انگلیس و ایران محسوب می‌شود.
لمبتون و حزب توده در هفتم مهرماه ۱۳۲۰ عده‌اى از بقایاى گروه پنجاه‌وسه نفر، با محوریت سلیمان‌میرزا اسکندرى گرد هم آمدند و حزب توده را تشکیل دادند.
کمی پس از تأسیس حزب توده، مصطفی فاتح، عضو ایرانی و برجسته شرکت نفت ایران و انگلیس، با حمایت انگلیس، حزب همراهان سوسیالیست را تشکیل داد.
مصطفى فاتح از طریق بزرگ علوى با برخى از روشنفکران توده‌ای مثل ایرج اسکندرى، دکتر یزدى و عباس نراقى آشنا شد. علوى نیز به سفارش فاتح به معاونت لمبتون که در آن زمان رئیس «خانه پیروزی» بود منصوب گردید. احسان طبرى نیز به پیشنهاد بزرگ علوى و تأیید لمبتون در شرکت نفت استخدام شد.
در آن زمان خانه پیروزى مرکز تبلیغات سیاسى انگلیسیها در ایران بود که در تمام دوران جنگ جهانی دوم، علاوه بر ایران در منطقه خاورمیانه، نقش بسیار مهمى بر عهده داشت؛ و کاترین لمبتون ریاست این مرکز را بر عهده داشت.
از نظر انگلیسیها حکومت مصدق یک مصیبت بود، زیرا مسئله وی تنها به نفت محدود نمی‌شد، بلکه وی چیزی را هدف قرار داده بود که از آن به عنوان سرمایه‌داری انگلیس یاد می‌کرد. از این رو قصد داشت سرمایه‌داری انگلیس را از ایران بیرون کند. لمبتون معتقد بود مصدق روابط بین ملت ایران و انگلیس را تیره نموده است.
لمبتون به خوبی پی برده بود با وجود مصدق نمی‌توان منافع امپریالیسم انگلیس در ایران را تأمین کرد، زیرا مصدق حاضر به هیچ‌گونه مصالحه‌ای بر سر منافع ملی ایران نبود. بر این پایه لمبتون تنها راه نجات منافع انگلیس را توسل به دخالت پنهانی و تضعیف موقعیت دکتر مصدق می‌دانست.
میس لمبتون معتقد است که هیچ نوع معامله‌ای با مصدق امکان‌پذیر نیست.
لمبتون اعتقاد داشت تضعیف موقعیت مصدق می‌بایست از بازار شروع شود، زینر می‌توانست مهره ایده‌آلی باشد زیرا علاوه بر آشنایی زینر با صاحب‌نفوذان بازار، خصلت مذهبی بازار و تحریک آن به وسیله خطر کمونیسم، موفقیت استعمار انگلیس در نابود کردن دولت مصدق را سهل‌تر می‌کرد. وزیر امور خارجه انگلیس با مطالعه طرح لمبتون پیشنهاد وی را پذیرفت و بدین ترتیب مقدمات دخالت پنهانی انگلیس فراهم گردید. ایدن در این زمینه بیان می‌دارد: من با خانم لمبتون که شناخت دست اول و قابل ملاحظه‌ای از ایران و افکار ایرانیان دارد، کاملاً موافقم، پیشنهاد لمبتون که متضمن نفعی تاریخی برای بریتانیا بود، موضوع بسیار قابل‌توجهی بود، تلاش‌های غیررسمی ما برای تخریب موقعیت مصدق پیشرفت خوبی دارد.
سرسختی مصدق در ندادن امتیاز به انگلستان، انگلیسیها و آمریکایی‌ها را بیش از پیش متقاعد کرد که طرح لمبتون باید جنبه عملی به خود بگیرد. از این رو هربرت مورلیسون وزیر خارجه کارگری اجرای این طرح را بر عهده گرفت و شخص چرچیل نیز جریان عملیات را تا وصول نتیجه قطعی آن مورد تأیید قرار داد و دستور آغاز عملیات چکمه را صادر کرد. در نهایت کودتای ۲۸ مرداد که ناشی از طرح‌ها و رهنمودهای لمبتون به سران انگلیس، آمریکا و اشرف پهلوی در پاریس بود با موفقیت انجام گرفت.
خانم لمبتون در قامت اندیشمندی آگاه به فرهنگ ملت و دولت ایران، در طول سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲ با رفتار آگاهانه خود، کنشگری فعال در جهت دست‌یابی انگلیسیها به مطامع خود بوده است.
میس لمبتون به روایت پرویز راجی و علی اصغر حکمت.
پرویزراجی آخرین سفیر کبیر رژیم شاه در لندن در کتاب ِ ” خدمتگزار تخت ِ طاووس ” دریادداشت روز سه شنبه ۴ ژوئیه ۱۹۷۸ برابربا ۱۳تیرماه ۱۳۵۶شمسی می نویسد:
موقع ظهر دنیس رایت (سفیراسبق انگلیس در ایران ) برای صرف ناهار به سفارتخانه آمد. ضمن صحبت گفت: غفلت ِ سفرای سابق ایران درلندن، در بهره گیری ازنظرات دوشیزه لمبتون را شماتت کرد وگفت: نخست وزیران انگلیس همیشه پس از مطالعه ی گزارش سفرای انگلیس در ایران، با دوشیزه لمبتون به مشورت می پردازند ونظرات اورا درمورد مسائل مطرح شده جویا می شوند. ضمنا باید بدانید که دوشیزه لمبتون با ” سر آلکس دوگلاس هیوم ” و ” هارولد مکیلان “(دوتن ازنخست وزیران اسبق انگلستان) خویشاوندی نزدیک دارد.
مترجم همین کتاب در پاورقی این صفحه ازخاطرات می نویسد: در مورد دوشیزه لمبتون که در ایران به ” میس لمبتون ” معروفیت دارد باید گفت: او که ازماموران نخبه ی جاسوس انگلیس درایران بوده است. وی در طی سالهای ماموریت به اشکال گوناگون در کشور مان، ضمن دوستی و ایجاد روابط ویژه با بعضی ازرجال دوران پهلوی اول و دوم، هم اطلاعات مورد نظر دولت ِ انگلیس را از آنها کسب می کرد وهم خط و ربط دلخواه دولت ِ انگلیس را به وسیله ی آنها درمیان عناصر تصمیم گیرنده رواج می داد. (ص ۲۱۱)
علی اصغرحکمت در کتاب ِ دوجلدی ِ “ره آورد حکمت” که خاطرات زندگی و سفر نامه هایش را تشکیل می دهد در یادداشت روز دوشنبه دهم فروردین ماه سال ۱۳۱۵ شمسی در مورد ” میس لبمتون ” می نویسد: یک نفر خانم جان انگلیسی که از دختران جوان ِ یونیورسیته ی لندن است برای نوشتن رساله ی افتتاحیه خود که در مورد اوضاع اجتماعی ایران در دوره سلجوقی می باشد به اصفهان آمده است( میس لبمتون نام داشت ). مدرسه ی السنه ی شرقیه را به پایان رسانده است. از آقای علاء (حسین) معرفی نامه داشت.
فارسی خوب حرف می زد. چگونه دختر جوان ( آن ممالک) این گونه مسائل را تحقیق و تتبع می نماید.
تهیه و تدوین – لاهیجان- دکتربهمن مشفقی- تیرماه ۱۳۹۴شمسی
برای اطلاعات بیشتر لطفا به آدرس زیر مراجعه فرمائید.
https://blogs.law.harvard.edu/mesh/2008/08/miss_ann_lambton_advice/
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید