کاملیا انتخابی فرد – سردبیر ایندیپندنت فارسی

در مقابل چشمان ناباور جهانیان، در طی زمان کوتاهی، حملات پیکارجویان طالبان با شدت هر چه بیشتر فزونی گرفت. هر چه از تعداد نیروهای ائتلاف در افغانستان کاسته می‌شد، خبر اشغال مناطق بیشتری از افغانستان به گوش می‌رسید.

قتل‌عام شهروندان، کتک زدن و وادار کردن زنان به ازدواج اجباری با پیکارجویان طالب در مناطق شمالی، سیل درخواست‌های مردم برای گرفتن گذرنامه و مهاجرت از افغانستان و تایید خروج اضطراری مترجمان افغان که با سربازان آلمانی، آمریکایی، و بریتانیایی همکاری می‌کردند، همه شاهدی بر افزوده شدن به عمق نگرانی‌ها درباره آینده افغانستان است.

تمامی این اخبار تیره و تار و بی تفاوتی جامعه بین الملل به وقایع جاری در این کشور، خبر از تحولی بزرگ در سیاست خارجی آمریکا و رها کردن متحد استراتژیک خود، دولت قانونی افغانستان به ریاست جمهوری محمد اشرف غنی می‌داد.

دو ماه از حملات خونبار طالبان و تبلیغات سراسری آنان مبنی بر تصرف اکثر شهرهای افغانستان گذشت و تصاویر متعددی از شکل‌گیری مقاومت مردمی حتی از سوی زنان مسلح، در شهرهای شمالی افغانستان به گوش رسید.

در روز عید قربان، بیستم ژوئیه، کابل و ارگ ریاست جمهوری در حالی که رئیس جمهوری و معاون اول او در صف نمازگزاران ایستاده بودند، هدف حمله موشکی طالبان قرار گرفت.

طالبان تا زیر گوش دولت رسیده بودند. موشک‌ها نه پیام طالبان، بلکه پیام دولت آمریکا را به گوش ارگ می‌رساند؛ با طالبان گفتگو کنید.

دو روز پس از آن حمله موشکی در شهر کابل، روز پنجشنبه ۲۲ ژوئیه، دولت آمریکا، اتحادیه اروپا، ناتو، و تعدادی از کشورهای غربی از دولت افغانستان و گروه طالبان درخواست کردند تا بر سر چهارچوب دولت آینده در آن کشور به‌سرعت توافق کنند. نمایندگان این کشورها و سازمان‌ها در نشستی که در رم برگزار شد، از دولت افغانستان و طالبان خواستند که روی آتش‌بس فوری متمرکز شوند، و نیز جزئیات توافق برای تشکیل حکومت انتقالی را نهایی کنند.

دولت افغانستان پیام را دریافت کرد. تن ندادن به خواست ایالت متحده آمریکا مبنی بر تقسیم قدرت با طالبان و عدم موافقت با ایجاد دولت انتقالی، می‌تواند پایتخت و دیگر شهرها را در خطر سقوط، یا جنگ داخلی قرار دهد.

وزارت خارجه افغانستان روز شنبه ۲۴ ژوئیه (۲ مرداد) به نشست رم واکنش نشان داد و از آن استقبال کرد: «وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی افغانستان از اعلامیه نمایندگان خاص سازمان ناتو، اتحادیه اروپا، آمریکا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، نروژ، و انگلستان که به تاریخ ۲۳ جولای ۲۰۲۱ در شهر رم‌ ایتالیا به هدف توقف خشونت‌ها از جانب طالبان، استقرار آتش‌بس فوری و دریافت راه حل سیاسی در افغانستان صادر گردید، استقبال می‌کند.»

و به این ترتیب و با موافقت ضمنی دولت اشرف غنی با تشکیل یک دولت انتقالی (که پیش از این مورد مخالفت جدی اشرف غنی قرار داشت)، به نظر می رسد که ایالات متحده آمریکا راضی شد تا شرایط توافق شده پیشین، یعنی حمایت از شریک استراتژیک خود را به جا آورد و بمباران نیروهای طالبان آغاز شد.

شهرهایی که به دست طالبان سقوط کرده بودند، شهرهایی بودند که پیش از آن نیز با نیروی هوایی آمریکا محافظت می‌شدند و قطع آن پشتیبانی و توقف حملات هوایی به موضع پیکارجویان طالب باعث پیشروی آنان و سقوط آن شهرها و استان‌ها شده بود.

آقای اشرف غنی انعطاف پذیری نشان داد و به گفته‌ دیگر، از مقاومت در برابر خواست ایالت متحده که با طالبان در دوحه توافق صلح امضا کرده بود، دست برداشت تا آنگونه که به نظر می رسد رضایت به تشکیل دولت انتقالی بدهد.

اینک نوبت ایالت متحده آمریکا بود که طالبان را پس زند و آنان را نیز وادار به پذیرش اصولی کند که برای مردم افغانستان، جزو دستاوردهای ۲۰ سال اخیر به شمار می‌رود.

اینک سفارت آمریکا در کابل و ژنرال مکنزی، فرمانده ستاد ارتش آمریکا، از طالبان خواسته‌اند تا حملات نظامی‌ خود در افغانستان را هرچه زودتر پایان دهند، وگرنه با پاسخ  شدید نیروی هوایی ایالات‌متحده مواجه خواهند شد.

شاید به نظر برسد که ورق به نفع دولت مرکزی برگشته است، اما این سیاست‌بازی ایالت متحده برای به سرانجام رساندن حضور ۲۰ ساله‌شان در افغانستان و ترک آن به دلیل مخارج بالای این جنگ، و نیز تغییر در استراتژی سیاسی خود در منطقه، هزینه‌ای گزاف برای مردم افغانستان به همراه داشت.

سازمان ملل متحد در تازه‌ترین گزارش خود که دوشنبه ۲۶ ژوئیه به نشر رساند، اعلام کرده است که تلفات (کشته و زخمی) غیرنظامیان در افغانستان در شش ماه نخست امسال، ۴۷ درصد افزایش یافته است. در این گزارش آمده است که تلفات افراد غیرنظامی در نیمه اول سال ۲۰۲۱، به‌خصوص پس از ماه مه که روند خروج نیروهای خارجی از افغانستان آغاز شد و طالبان حملات خود را شدت دادند، به بالاترین حد رسیده است.

این گزارش تکان‌دهنده، خبر از کشته شدن یک هزار و ۶۵۹ غیرنظامی و ۲۵۴ زخمی، در اثر شدت گرفتن خشونت‌ها می‌‌دهد. همچنین، به گزارش دولت افغانستان، در دو ماه گذشته نزدیک به صدها هزار نفر ( به گفته وزارت مهاجرین و عودت دهندگان) از مناطق جنگی گریخته و بی خانمان شده‌اند. همچنین در این مناطق مدارس و مراکز درمانی بسیاری نیز تخریب شده‌اند.

تأدیب مردم در مناطق اشغال شده و نقض گسترده حقوق بشر، به‌ویژه در مورد زنان و دختران، از دیگر موارد نگران کننده و حائز اهمیت است که قربانی شدن مردم بی‌دفاع و بی‌پناه را که در میانه این سیاست‌بازی و سیاست‌گری محلی از اعراب ندارند، بیش از پیش به نمایش می‌گذارد.

اینک زمینه تشکیل «دولت انتقالی» در شرایطی فراهم می‌شود که ایالت متحده به‌صورت حساب‌شده شرایطی را فراهم کرده است که هم طالبان، و هم دولت افغانستان به شکل مساوی مناطقی را تحت کنترل خود دارند.

با پشتیبانی نیروی هوایی آمریکا و بمباران‌های دو روز گذشته، نیروهای دولتی با همکاری مردم محلی توانستند ۱۷ منطقه را از تصرف نیروهای طالبان بازپس گیرند تا در مجموع ۱۹۳ ولسوالی (شهرستان)، برابر با تقریبا نیمی از جغرافیای افغانستان، در دست طالبان باقی بماند.

به این ترتیب، به محض شروع مذاکرات رودرروی نمایندگان دولت افغانستان با طالبان بر سر یک میز مذاکره، هیچ‌یک نمی‌توانند ادعا کنند که مناطق بیشتری را تحت کنترل دارند و از آن حربه، برای داشتن دست بالا در گفت‌وگوها بر علیه دیگری استفاده کنند.

انعطاف‌پذیری محمد اشرف غنی و تن دادنش به مصالحه، به زودی نتایج دیگری نیز خواهد داشت؛ از جمله پس گرفتن کنترل نقاط مرزی افغانستان با همسایگان آن، شامل مرزهای هرات با ایران، ترکمنستان، تاجیکستان، و ازبکستان.

کنترل داشتن بر پنجاه درصد از خاک افغانستان، مشروعیت دولت را زیر سوال می‌برد، اما از سوی دیگر، برای طالبان نیز ایجاد مشروعیت نخواهد کرد؛ هرچند راه را برای تشکیل حکومت انتقالی مورد نظر زلمای خلیل‌زاد، نماینده ویژه ایالات متحده، باز می‌کند تا به‌راحتی بتواند مذاکرات ناتمام خود در دوحه قطر را بعد از دو سال به سرانجام برساند.

تغییرات جدید، چنان که مطلوب ایالت متحده آمریکا است، می‌تواند نظر همسایگان افغانستان را نیز تامین کند. هماهنگی با جمهوری اسلامی ایران و پاکستان که از هم‌اینک نمایندگان نزدیک به آن‌ها با گروه‌های تماس طالبان ارتباط برقرار کرده‌اند، تشکیل دولتی انتقالی را نوید می‌دهد که در آن، رضایت همه جانب‌ها در نظر گرفته شده باشد.

نشستی که بنا بود در ماه مه و با حضور نمایندگان دولت و طالبان در ترکیه برگزار شود، بر هم خورد، اما این نشست تازه بر اساس آنچه که در این هفته به توافق رسیده است می‌تواند به اندازه نشست «بُن ۱» در آلمان (هنگام انتقال قدرت از دولت مشروع افغانستان، دولت برهان الدین ربانی فقید به حامد کرزی در سال ۲۰۰۱) برگزار شده بود، مهم و سرنوشت‌ساز باشد.

بارنت روبین، کارشناس مسائل افغانستان و مشاور پیشین وزارت امور خارجه آمریکا در امور افغانستان ( در دوره اوباما) و زلمای خلیل زاد ( نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور افغانستان)، هر دو حامی این روایت هستند که شکست تلاش‌های ۲۰ ساله جامعه جهانی و آمریکا در حل و فصل قضیه افغانستان و نیامدن صلح و ثبات، به این دلیل بوده است که پس از نشست «بُن ۱»، طالبان در قدرت شریک نشدند.