سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی در فروردین ۱۴۰۲ و اشاره او به موضوع واکسن کووید، بلافاصله بسیاری را به یاد دستورات بحث‌برانگیز او در مورد ممنوعیت واردات این واکسن انداخت.
«علی خامنه‌ای» روز ۱۶فروردین، در حالی‌که مواردی از، به گفته او، هجوم غربی‌ها به ایران را بر می‌شمرد، ادعا کرد که کشورهای غربی از تحویل واکسن کووید به ایران خودداری کردند.
این سخنان رهبر جمهوری اسلامی در حالی‌ست که اصولا او مخالف خرید واکسن از کشورهای غربی بود و در اوج شیوع کرونا در ایران، خرید واکسن از کشورهای غربی را ممنوع کرد.
***
برکت کرونا برای موسسه وابسته خامنه‌ای
اظهارنظر اخیر علی خامنه‌ای، ضرورت مرور اقدامات و سخنان او در مورد واکسن کرونا و تاثیر آن بر تحولات بعد از آن را نشان می‌دهد.
او در سخنان دی۱۳۹۹، زمانی که تنها تولید‌کننده مهم واکسن موثر علیه ویروس کووید موسسه‌های وابسته به آمریکا و بریتانیا بودند، خرید از این دو کشور را ممنوع کرد. خامنه‌ای در همان سخنان، واکسن آزمایش شده داخلی را «مایه افتخار» خواند و بر حمایت از تولید واکسن در داخل تاکید کرد.
این سخنان رهبر جمهوری اسلامی دو تاثیر مهم بر روند تهیه واکسن برای ایرانیان در پی داشت. اول اینکه خرید واکسن‌های فایزر، آسترازنکا و مدرنا در مهم‌ترین مقطع وارد کردن واکسن و مقابله با کرونا متوقف شد و ایرانیان را از این واکسن‌ها محروم کرد، دیگر اینکه فشاری بر مسوولان دولتی وارد کرد تا به هر قیمتی شده، از تلاش‌ها در داخل ایران برای تولید واکسن حمایت کنند.
نکته جالب اینکه مهم‌ترین موسسه تولید واکسن در داخل، موسسه «برکت»، وابسته به «ستاد اجرایی فرمان امام» بود؛ ستادی زیر نظر علی خامنه‌ای، که رییس آن اکنون معاون اول رییس‌جمهور است.
حمایت از تولید کنندگان داخلی واکسن از جمله ستاد اجرایی فرمان امام، تنها با ایجاد بازار انحصاری و ممنوعیت ورود واکسن غربی صورت نگرفت، دولت علاوه‌بر حمایت مالی از تولید کنندگان واکسن، محصول تولیدی آن‌ها را بسیار گران‌تر از واکسن‌های غربی خرید.
حدود یک سال پیش، گزارشی از رسانه‌های داخلی ایران نشان داد که دولت نه‌تنها میلیون‌ها دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی به تولید کنندگان واکسن از جمله برکت اختصاص داده بود، بلکه واکسن تولیدی آن‌ها را حدود ۹ برابر قیمت جهانی خرید.
همه این‌ها در حالی بود که هیچ گزارش علمی و دقیقی از مراحل مختلف تولید و آزمایش واکسن برکت در مراکز پزشکی معتبر جهانی منتشر نشد، و اصولا اثربخشی واکسن‌های تولید داخل ایران مورد اطمینان نبود.
محرومیت مردم ایران از واکسن‌های معتبر
حدود هشت ماه پس از سخنان رهبر جمهوری اسلامی مبنی‌بر ممنوعیت واکسن‌های غربی و لزوم حمایت از تولید واکسن داخلی، ایرانیان در‌به‌در به دنبال ایمن‌سازی خود در برابر ویروس کووید بودند. یکی از تصاویر مورد توجه در رسانه‌ها در تابستان ۱۴۰۰، حضور گسترده شهروندان ایرانی در صفوف تزریق واکسن در کشورهای همسایه از جمله ارمنستان بود.
جالب اینکه در این فاصله، تلاش‌ها برای خرید واکسن غربی و حتی واردات رایگان آن متوقف شد. سخنگوی جمعیت هلال‌احمر ایران بعد از سخنرانی خامنه‌ای اعلام کرد که ورود ۱۵۰ هزار دوز واکسن فایزر که جمعی از خیرین ایرانی مقیم آمریکا به‌دنبال ارسال آن بودند، منتفی شد.
واکسن‌های تولید داخل نه تنها خیلی دیر به مراکز درمانی عرضه شدند، (ماه‌ها پس از تولید واکسن در غرب)، بلکه تعداد آن‌ها هم بسیار محدود بود. «محمد مخبر»، رییس ستاد اجرایی فرمان امام که تولید کننده واکسن برکت بود، تیر ۱۴۰۰ اعلام کرد که تا شهریور آن ماه، ۵۰ میلیون دوز واکسن برکت را تحویل خواهد داد؛ وعده‌ای که محقق نشد.
مخبر اما تنها یک ماه بعد، هنگامی که معاون اول «ابراهیم رئیسی» شد، اعلام کرد که دستور واردات ۲۰ میلیون دوز واکسن صادر شده است. در واقع رییس موسسه‌ای که بزرگترین تولید کننده واکسن کووید در ایران بود، ناگهان با دریافت پست معاون اولی در دولت، دستور واردات واکسن را داد.
مخبر این موضوع را درست یک روز پس از سخنرانی علی خامنه‌ای و تاکید او بر ضرورت تهیه واکسن کووید از هر طریق ممکن، اعلام کرد. رهبر جمهوری اسلامی که طی هفت هشت ماه پیش از آن مدام از واکسن داخلی حمایت کرده بود، با آشکار شدن توان اندک موسسات داخلی در تولید واکسن معتبر، دستور داد که دولت از هر راه ممکن واکسن مورد نیاز مردم را تامین کند.
به این ترتیب واکسن‌های سینوفارم چینی هم به شکل وسیعی وارد بازار ایران شد تا روند واکسیناسیون سرعت بگیرد.
در نهایت باوجود حجم سنگین سرمایه گذاری برای تولید واکسن در داخل و تولید واکسن از سوی شش مجموعه متفاوت داخلی، خطوط تولید واکسن داخلی کووید یک سال پس از راه‌اندازی آن‌ها به‌دلیل نبود استقبال از سوی مردم و تردید در اثر گذاری آن‌ها، تعطیل شد.
دادخواهی برای سلامت مردم
محاسبه آثار مخرب و مرگبار فرامین خامنه‌ای در مورد مقابله با همه‌گیری کرونا، حتی با اظهار نظرات مسوولان هم به راحتی امکان‌پذیر است. در زمانی که کشورهای جهان برای تهیه واکسن از تولید کننده‌ها به رقابت پرداخته و برخی اولویت خود را به تهیه واکسن به هر طریق گذاشته بودند، رهبر جمهوری اسلامی خرید واکسن غربی را ممنوع، و بر حمایت از تولید داخلی تاکید کرد.
در آن هنگام، یکی از راه‌های تهیه واکسن هم خرید واکسن «اسپوتنیک» روسی بود که با توجه به روابط بسیار خوب ایران و روسیه، احتمال واردات گسترده آن بسیار زیاد بود. اما این کشور تنها یک میلیون دوز از دو میلیون دوزی که قرارداد بسته بود را به ایران فرستاد و ترجیح داد که واکسن‌های تولیدی خود را به مشتریان دیگر بدهد.
یکی از اقدامات دولت ایران برای تهیه واکسن، پیگیری واردات از طریق ساز‌وکار«کوواکس»، تحت نظر سازمان بهداشت جهانی، بود. آنگونه که «محمد جواد ظریف»، وزیر خارجه دولت «حسن روحانی» در گزارش خود اعلام کرد، تهیه واکسن از این طریق به‌دلیل وجود تحریم‌ها بسیار کند پیش رفت.
احتمالا اشاره علی خامنه‌ای در مورد اینکه غربی‌ها از تحویل واکسن به ایران خودداری کردند، همین مشکلات بود؛ اما به هر حال، آنگونه که محمد جواد ظریف در روزهای پایانی کارش در وزارت امور خارجه گزارش داد، دولت روحانی از طریق این ساز‌وکار، بیش از دو میلیون دوز واکسن آسترازنکا تهیه کرد و قرارداد بیش از چهار میلیون دوز دیگر سینوفارم و آسترازنکا را هم بست.
در نهایت اما، آن‌طور که «عباس آقازاده»، رییس مجمع عمومی سازمان نظام پزشکی، گفت، انتظار برای تولید واکسن در داخل ایران را از سرعت اپیدمی عقب انداخت.
در یکسالی که از فرمان خامنه‌ای مبنی‌بر ممنوعیت ورود واکسن غربی گذشت، طبق آمار رسمی، بیش از ۷۳ هزار تن براثر ابتلا به کرونا جان باختند. برخی منابع داخلی و بین‌المللی گفته بودند که آمار مرگ‌ومیر کرونا حدود دو برابر رقمی بود که دولت اعلام می‌کرد.
در ماه‌های آغازین سال ۱۴۰۰ در برخی از روزها، تلفات کرونا در ایران به روزی ۵۰۰ تن رسید، مسوولان اما منتظر رسیدن واکسن‌های «ستاد اجرایی فرمان امام» بودند.
از همین رو بود که پنج نفر از وکلا و فعالان مدنی، اسفند۱۴۰۰، از رهبر جمهوری اسلامی و مقام‌های ارشد حکومتی به‌دلیل اقداماتی که موجب «قتل غیرعمد بیش از یکصد هزار تن از مردم ایران و سواستفاده از مقام و قدرت و عدم اجرای قوانین مملکتی در روند مبارزه با ویروس کرونا» شد، شکایت کردند.
شکایت آن‌ها در نهایت موجب بازداشت و محاکمه خود این فعالان مدنی و وکلا شد، اما نام آن‌ها به‌عنوان دادخواهان سلامت در تاریخ دادخواهی علیه جمهوری اسلامی ثبت شد تا گواهی باشد بر نقش علی خامنه‌ای و دیگر مسوولان حکومتی در مرگ بیش از یکصد هزار ایرانی که دستشان از دریافت به موقع واکسن موثر علیه کووید-۱۹ کوتاه ماند.
از: ایران وایر
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید