«ایران‌وایر»، هر هفته پنجشنبه‌ها به شکل زنده در اینستاگرام به میزبانی «مریم دهکردی» و با حضور «یحیی سرخانی»، فعال مدنی و محیط‌زیست اهل آذربایجان غربی و یکی از آسیب‌دیدگان جنبش زن زندگی آزادی، اخبار مهم و موارد نقض حقوق‌بشر در استان‌های کردستان، آذربایجان غربی، ایلام و کرمانشاه را پوشش می‌دهد.
***
خبر مهم هفته اخیر مرگ «ابراهیم رئیسی»، رییس دولت و «حسین امیرعبداللهیان»، وزیر خارجه و چند مقام استانی آذربایجان شرقی در سانحه سقوط هلی‌کوپتر در بازگشت از سفر به جمهوری آذربایجان بود. خبری که جامعه دوقطبی ایران را بار دیگر به دو بخش تبدیل کرد. حامیان جمهوری اسلامی در مقابل مخالفان و منتقدان آن.
در مرور اخبار این هفته به برگزاری مراسم حکومتی و اعمال فشار بر فعالان مدنی در استان‌های غربی ایران پرداختیم و سایه‌ای که این خبر بر انتشار سایر اخبار در این هفته از جمله اخبار مرتبط با اعدام زندانیان انداخت.
فشار بر کاسبان بازار برای تعطیلی اصناف
روز ۳۱اردیبهشت۱۴۰۳ بعد از ساعت‌ها جستجوی پهپادی و نیروهای امدادی سرانجام کشته‌شدن هشت سرنشین بالگرد حامل رییس‌جمهور و وزیر خارجه جمهوری اسلامی تایید شد. ازهمان ساعات اولیه، هیات دولت، پلیس فتا و نیروهای امنیتی و قضایی شمشیر را برای شهروندان از رو بستند چرا که نوای شادمانی از شنیدن این خبر درمیان شهروندانی که هر یک به نوعی حقوق‌شان به دست ابراهیم رئیسی نقض شده یا تن‌و‌روان‌شان به زخم‌های او رنجور بود بالا گرفته بود.
یکی از تکان‌دهنده‌ترین ویدیوهایی که در رسانه‌های اجتماعی بازنشر شد رقص کردی مادر «پژمان فاتحی» بود. زنی که جگرگوشه‌اش را بعد از مدت‌ها حبس و بی‌خبری اعدام کردند.
مریم دهکردی عضو تحریریه ایران‌وایر در برنامه مرور اخبار کردستان با اشاره به واکنش‌های مخالفان جمهوری اسلامی به شنیدن این خبر از یحیی سرخانی درباره حال‌وهوای شهرهای کردستان و استان‌های هم‌جوار آن که بخشی از جمعیت شهری‌شان را شهروندان کرد ایران تشکیل می‌دهند، سوال کرد.
یحیی سرخانی در پاسخ به این‌که فضای شهرهای استان‌های غربی ایران در این روزها چگونه بود به ایران‌وایر گفت: «از ساعات اولیه بعد از اعلام خبر رسانه‌های محلی و نهادهای امنیتی فشار بر مراکز تفریحی و تالارهایی که برای برگزاری جشن‌ها و عروسی‌ها فعالیت می‌کنند، آغاز شد. روز دوشنبه اول خرداد به همه اصناف و بازاریان اعلام شد که باید در روز چهارشنبه که تعطیلی و عزای عمومی اعلام شده است، تعطیل باشند اما مغازهدارها اهمیتی ندادند. دوباره روز چهارشنبه وقتی مقامات دیدند که بازار باز بوده اعلام کردند که روز سوم خرداد همزمان با مراسم خاکسپاری رئیسی در مشهد باید اصناف تعطیل باشند، اما صاحبان کسب‌وکار سر کارشان حاضر شدند و بازارها هم از همیشه شلوغ‌تر بود.»
ویدیوهای رسیده به ایران‌وایر از بازار شهرهای مهاباد، سقز و سنندج نشان می‌دهد که اغلب مغازهدارها سر کار خود بوده‌اند و شهروندان زیادی هم برای خرید به بازار آمده‌اند.
به گفته یحیی سرخانی موضوع همبستگی اصناف کرد پیشینه‌ای طولانی دارد. او در این‌باره می‌گوید: «آخرین اعتصاب جمعی بازاریان در کردستان و آذربایجان غربی به روزهای پس از اعدام محسن مظلوم، محمد فرامرزی، وفا آذربار و پژمان فاتحی که صبح روز دوشنبه ۹بهمن۱۴۰۲ در زندان قزل‌حصار اعدام شدند، برمی‌گردد. حتما به یاد دارید که بعد از کشته‌شدن ژینا مهسا امینی در شهرهایی که شهروندان کرد زندگی می‌کنند ۲۲ روز بازار در اعتصاب بود. در اغلب اعتراضات در این استان‌ها معمولا اعتصاب بازار به‌صورت خودجوش اتفاق می‌افتد و بازاریان هم از بابت این موضوع هزینه گزافی پرداخت می‌کنند، از ارعاب و تهدید تا جریمه و لغو مجوزهای کسب‌وکار. این‌بار هم بازاریان برای بستن مغازه‌هایشان تحت فشار بودند و باز هم مقابل این اعمال فشار ایستادند. این ایستادگی هم باز برایشان هزینه دارد اما حضور باشکوه و حمایتی مردم در بازار و رونقی که به کسب‌وکارها دادند، نشان داد همان‌طور که کسبه در کنار مردم هستند، مردم هم در موقع لزوم در کنار کسبه قرار دارند.»
به گفته آقای سرخانی همزمان با انتشار ویدیوهای شادمانی و نورافشانی شبانه آسمان به ویژه در شهر سقز، زادگاه ژینا امینی بعد از اعلام خبر مرگ ابراهیم رئیسی در بعضی شهرها مراسم‌های حکومتی برای سوگواری او نیز برگزار شد: «رسانه‌های محلی و کانال‌های خبری محلی را تهدید کرده بودند که باید آگهی برگزاری مراسم سوگواری حکومتی را بازنشر کنند. در مساجد برخی شهرها از جمله مسجد جامع سقز یک مراسمی هم برگزار شد که فقط عده محدودی از شهروندان وابسته به حکومت یا جاش‌ها در آن شرکت داشتند. حتی بچه‌های هلال‌احمر و امداد و نجات را وادار کرده بودند بروند و این بچه‌ها چون بومی هستند همه با لباس‌های فرم و اداری شرکت کردند که همشهری‌هایشان بدانند صرفا به‌عنوان کارمند دولت مجبور به حضور در چنین مراسمی شده‌اند.»
پدیده‌ای به نام «جاش» در کردستان
یحیی سرخانی در گفتگوی خود با آیدا قجر بر آزار و اذیت خود توسط «جاش»ها تاکید داشت. در گفتگوی زنده‌ای که روز پنج‌شنبه داشتیم هم بر حضور جاش‌ها در مراسم حکومتی تاکید کرد. او در پاسخ به این پرسش مریم دهکردی که جاش کیست؟ گفت: «جاش‌ها در کردستان به افرادی گفته می‌شود که به‌خاطر منافع خود با نیروهای حکومتی از جمله سپاه و بسیج و حتی گاهی نیروی انتظامی همکاری می‌کنند. بخش زیادی از سرکوب‌های خیابانی در اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ و سال‌های گذشته یا شناسایی کسانی که در خیابان حضور داشتند و پرونده‌سازی علیه آن‌ها توسط جاش‌ها صورت می‌گیرد. این‌ها عموما آدم‌های معمولی هستند ولی شناخته شده‌اند. جایی در میان مردم ندارند. این‌ها انتخاب کرده‌اند که سمت حکومت بایستند و منفعتش را هم می‌برند و مردم هم اصلا آن‌ها را در خودشان نمی‌پذیرند حتی وقتی کسی گرفتار می‌شود معمولا این‌ها پیشنهاد می‌دهند از نفوذشان در نیروی انتظامی یا اطلاعات استفاده کنند بلکه مردم بپذیرندشان، اما معمولا پاسخ هر نوع پیشنهاد کمکی از طرف آن‌ها منفی است.»
تداوم فشار بر فعالان مدنی و تشدید بازداشت‌ها
بعد از صدور بیانیه تهدیدآمیز پلیس فتا خطاب به شهروندان در خصوص «رصد همه‌جانبه محتوای تولید شده توسط شهروندان پیرامون خبر کشته شدن ابراهیم رئیسی»، بسیاری از فعالان رسانه‌ای و کاربران فضای مجازی از تماس نهادهای امنیتی با آن‌ها خبر دادند. تماس‌هایی که از آن‌ها می‌خواست پست‌های خود را حذف یا فعالیت خود را متوقف کنند.
یحیی سرخانی می‌گوید شماری از کاربران کرد نیز در رسانه‌های اجتماعی چنین تماس‌هایی دریافت کردند: «تعدادی از بلاگرها و طنزپردازهای کرد تهدید شدند و مجبور شدند پست‌های خود را حذف کنند. ۳۱ اردیبهشت۱۴۰۳، دستکم ۵ نفر تنها در پیرانشهر و اشنویه به‌دلیل انتشار پست طنزآمیز در فضای مجازی بازداشت شدند. هژال محمودی، دلشاد شاداب، باسط قادرزاده، زائر حاجی‌پور و سمیع محمودی هویت این شهروندان احراز شده که گردانندگان چند صفحه اینستاگرامی بودند. ما مطلع شدیم که بعد از گذشت دو ماه از برگزاری مراسم نوروزی در کردستان و تشکیل پرونده علیه آن‌ها حالا تحت عنوان توهین به رییس‌جمهور آن‌ها را بازداشت کرده‌اند.»
علاوه بر این افراد، یک خیر مدرسه‌ساز به نام «ابراهیم ناصری» نیز ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳ در بوکان و به اتهام توهین به رییس‌جمهوری بازداشت شده است.
افزایش نگرانی درباره اعدام‌ها
تا یک روز پیش از وقوع سانحه سقوط بالگرد حامل ابراهیم رئیسی و حسین امیرعبداللهیان و مقامات استانی آذربایجان شرقی هر روز خبر اعدام زندانیان اغلب متهم به قتل یا با اتهامات مواد مخدر در زندان‌های ایران در رسانه‌های حقوق‌بشری منتشر می‌شد اما از ۳۱ اردیبهشت به این سو همه خبرها تحت تاثیر مرگ ابراهیم رئیسی قرار گرفت.
یحیی سرخانی فعال مدنی با اشاره به نگرانی فعالان حقوق‌بشر در خصوص اجرای مخفیانه احکام اعدام به ایران‌وایر می‌گوید: «در یک روز ۲۹ اردیبهشت در آذربایجان غربی دستکم ۸ زندانی اعدام شدند از جمله زنی به نام پروین موسوی که مبتلا به سرطان بود و یک کودک متهم به نام رامین سعادت که در زمان وقوع جرم زیر ۱۸ سال داشت. اگر چه از روزی که خبر سقوط بالگرد و مرگ ۸ سرنشین آن، خبر اعدام منتشر نشده اما وضعیت غیرانسانی زندان‌ها و سابقه جمهوری اسلامی در اجرای احکام اعدام به‌صورت مخفیانه موجب نگرانی فعالان حقوق بشر شده است.»
آقای سرخانی تاکید می‌کند که شماری از زندانیان در همین روزها در نامه‌ای که از بند امن زندان ارومیه به خارج ارسال شده از وضعیتی بسیار غیرانسانی و نگران‌کننده در این بندها خبر داده‌اند: « تعدادی از زندانیان نامه نوشته و گفته‌اند در بند خاص و امن زندان ارومیه که در واقع فضای کوچکی است در حدود ۳۰ متر که بیش از ده نفر در آن نگهداری می‌شوند، هیچ امکاناتی در اختیارشان نیست. اگر مریض شوند توجهی به وضعیت‌شان نمی‌شود. از ملاقات و تماس با خانواده‌ها محرومند. دسترسی به وکیل ندارند و وضعیت‌شان بسیار غیرانسانی است. در مورد اعدام‌ها هم سابقه جمهوری اسلامی در انجام اعدام مخفیانه سیاه است و باید ببینیم وقتی خبرهای ابراهیم رئیسی فروکش کرد چیزی درباره این روزهای سکوت و بی‌خبری در رسانه‌ها منتشر خواهد شد یا خیر.»
از: ایران وایر
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید