تاریخ‌سازی فاتحان به وسیله تاریخ‌خوانی شهروندان بی اثر می شود: روایت مشهوری وجود دارد که واقعیت را به خوبی بازگو می‌کند؛ تاریخ را فاتحان می نویسند. اگر به تاریخ نویسی پهلوی‌ها نسبت به دوره قاجار و روایت تاریخی جمهوری اسلامی نسبت به دوران پهلوی نظر کنیم متوجه می‌شویم که دغدغه فاتحان بیش از روایت بی‌طرفانه از تاریخ، مشروعیت‌بخشی به خود از طریق نفی گذشته بوده است. پهلوی‌ها دوره قاجار را سراسر خوش‌گذرانی و وطن‌فروشی به تصویر کشیدند و پهلوی‌ها هم توسط بعدی‌ها حکومت‌هایی یک سره فساد، تباهی، و وابستگی معرفی شدند. این در حالی است که دسترسی شهروندان به منابع تاریخی غیر‌حکومتی چالش بزرگی برای فاتحان محسوب شده و روایت رسمی آن‌ها را بی‌اعتبار می‌کند.

نقادی تاریخ اگر جایگزین نقالی تاریخ شود می‌تواند برای حاکمان خطرناک باشد: خوانش تاریخ اگر صرفا به نقالی آن فروکاسته شود به ذکر مجموعه‌ای از حوادث مرتبط با فرادستان یعنی حاکمان تبدیل می‌شود. تاریخی که در آن نقش مردم، فرودستان و فاعلیت آن‌ها نادیده انگاشته شده است. این در حالی است که نقادی تاریخ به معنای نگاه جامعه شناختی به رویدادهای گذشته با هدف کشف منطق حاکم بر دوره‌های تاریخی و آشنایی‌زدایی از آن‌ها (کشف نظم در بی‌نظمی‌ها، و قاعده در استثناها) می‌باشد. این نگاه به تاریخ از آن‌جا که آگاهی‌دهنده و رهایی‌بخش بوده و قادر است که خواندن تاریخ را به زندگی روزمره پیوند زده و برای مسیر آینده کنش‌های جمعی چشم‌اندازهای امیدبخش ترسیم کند چندان برای برخی از حکومت‌ها مطلوب نمی‌باشد.

از: گویا