پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به دلیل غیرقابل پیش‌بینی بودن سیاست‌های او، متحدان و دشمنان آمریکا را دچار سردرگمی کرده است
خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی به مناسبت پایان سال ۲۰۲۴ نوشت در بیشتر انتخاباتی که در این سال در کشورهای مختلف جهان برگزار شد، رأی‌دهندگان احزاب و سیاستمداران حاکم در قدرت را «اخراج کردند».
بر اساس این گزارش، در سال ۲۰۲۴ در حدود ۷۰ کشور که حدود نیمی از جمعیت جهان در آن‌ها زندگی می‌کنند، انتخابات برگزار شد و در بسیای از موارد احزاب و سیاستمداران حاکم در قدرت شکست خوردند.
از آمریکا و هند گرفته تا ژاپن، فرانسه و بریتانیا، رأی‌دهندگان خسته از ناملایمات اقتصادی و بی‌ثباتی بین‌المللی سیاستمداران حاکم را کنار زدند و در مواردی به احزاب و سیاستمداران نامتعارف و بحران‌آفرین روی آوردند.
به نوشته آسوشیتدپرس، در پایان سال ۲۰۲۴ تزلزل در معیارهای دمکراتیک تشدید شد، موزامبیک و گرجستان دستخوش اعتراضات سیاسی گسترده بود، در رومانی دور اول انتخابات لغو و در کره جنوبی به مدت چند ساعت حکومت نظامی برقرار شد.
کاس موده، پروفسور روابط بین‌الملل در دانشگاه جورجیا که در مورد افراط گرایی و دموکراسی مطالعه می‌کند، در مقاله‌ای در نشریه «پروسپکت»، سال ۲۰۲۴ را این‌طور خلاصه کرده است: «سال بسیار خوبی برای راست افراطی، سالی بسیار بد برای سیاستمداران و احزابی که در قدرت بودند و سالی دشوار و پر دردسر برای دموکراسی در سراسر جهان».
شکست احزاب و سیاستمداران حاکم در قدرت
یکی از پیام‌های اصلی رأی‌دهندگان در سال ۲۰۲۴ این بود که آن‌ها کلافه شده‌اند.
راب فورد، استاد علوم سیاسی در دانشگاه منچستر، دلایل مخالفت رأی‌دهندگان با احزاب و سیاستمداران در قدرت را «پیامدهای روند طولانی همه‌گیری کووید، از جمله اختلال در ارائه خدمات نظیر بهداشت، آموزش و پرورش و تداوم اختلال در وضعیت اقتصادی می‌داند که باعث نارضایتی و بدتر شدن معیشت مردم شده است».
به اعتقاد او، افزایش تورم تحت تأثیر جنگ در اوکراین و مهاجرت گسترده از کشورهای جنگ‌زده در خاورمیانه و آفریقا نیز به این نگرانی و نارضایتی‌های عمومی در سطح جهان افزوده‌اند.
در آفریقای جنوبی تحت تأثیر نرخ بالای بیکاری و نابرابری‌ها، کنگره ملی آفریقا که حدود سه دهه پس از پایان آپارتاید در این کشور حکومت را در دست داشت، بخش قابل توجهی از حمایت مردمی را از دست داد.
این حزب در انتخابات ماه مه ۲۰۲۴ نتوانست آرا لازم را به دست آورد و ناگزیر شد دولت ائتلافی تشکیل دهد.
رأی‌دهندگان، احزاب حاکم در سنگال، غنا و بوتسوانا که از ۵۸ سال پیش و استقلال از بریتانیا در قدرت بودند را از رأی خود محروم کردند.
در نامیبیا حزبی که حدود ۳۴ سال قدرت را در دست داشت به زحمت توانست در انتخابات پیروز شود.
در اروگوئه نیز نامزد ائتلافی از احزاب چپ‌گرا در انتخابات ماه نوامبر توانست حزب حاکم را شکست دهد.
در هند، که به بزرگ‌ترین دموکراسی جهان شهرت دارد، حزب هندو و ناسیونالیست بهاراتیا جاناتا به رهبری نارندرا مودی، نخست‌وزیر این کشور، پس از حدود یک دهه سلطهٔ کامل بر سیاست کشور در انتخابات پارلمانی ماه ژوئن در کمال تعجب اکثریت خود را از دست داد. به دلیل دو برابر شدن کرسی‌های احزاب اپوزیسیون حزب آقای مودی ناگزیر شد دولت ائتلافی تشکیل دهد.
در ژاپن حزب لیبرال دموکرات که از سال ۱۹۵۵ تقریباً بدون وقفه دولت را در دست داشت، در انتخابات ماه اکتبر به دلیل رسوایی‌های مالی متحمل شکست سنگینی شد و اکنون با دولتی در اقلیت به نخست‌وزیری شیگرو ایشیبا اداره امور کشور را در دست دارد.
در انتخابات ماه ژوئیه بریتانیا حزب دست راستی محافظه کار پس از ۱۴ سال قدرت را از دست داد و حزب چپ میانه کارگر به پیروزی قاطعی دست یافت. اما این انتخابات نشان داد که مجموع آرا دو حزب اصلی که حدود یک قرن بر بریتانیا حکومت کرده‌اند کاهش و در مقابل، میزان آرا احزاب کوچک‌تر از جمله حزب راست افراطی «رفرم بریتانیا» به رهبری نایجل فاراژ افزایش یافته است.
پیشروی اقتدارگرایان
در انتخابات پارلمان اروپا نیز که در ماه ژوئن برگزار شد احزاب پوپولیست محافظه‌کار و راست افراطی به خصوص در آلمان و فرانسه با کسب درصد بالایی از آرا عرصه سیاست داخلی دو عضو مهم اتحادیه اروپا را به لرزه درآوردند.
حزب راست افراطی و ضد مهاجرت «اجتماع ملی» در اولین دور انتخابات پارلمانی فرانسه بیشترین آرا را به دست آورد ولی در دور دوم با همکاری میانه‌روها و احزاب چپ و رأی تاکتیکی برای منزوی کردن نامزدهای راست افراطی باعث شد «اجتماع ملی» در دور دوم انتخابات پارلمان به رتبه سوم تنزل پیدا کند.
پارلمان جدید فرانسه با شکاف عمیقی بین سه فراکسیون راست افراطی، میانه‌روها و گروه‌های چپ تشکیل شد. دولت و نخست‌وزیری که امانوئل مکرون معرفی کرد پس از فقط چند ماه، در نتیجهٔ رأی عدم اعتماد پارلمان، در روز ۱۴ آذر سقوط کرد.
در اتریش حزب حاکم و محافظه کار «مردم» در انتخابات پارلمانی ماه دسامبر از حزب راست افراطی و طرفدار روسیه، حزب «آزادی»، شکست خورد ولی تشکیل ائتلاف گسترده‌ای از تقریباً تمامی احزاب دیگر از به قدرت رسیدن این حزب جلوگیری کرد.
به نوشته خبرگزاری آسوشیتدپرس، پارتی بازی و نفوذ خاندان‌های سیاسی هنوز ادامه دارد و مقابله با آن به عامل مهمی در فرایندهای سیاسی و انتخاباتی بدل شده است.
در پاکستان، در پایان یک کارزار انتخاباتی پرآشوب، شهباز شریف، برادر کوچک نواز شریف که سه دوره نخست‌وزیر بود، در انتخابات ماه فوریه پیروز شد. در اندونزی، بزرگ‌ترین دموکراسی آسیای جنوب شرقی، پروبوا سوبیانتو، وزیر دفاع پیشین و داماد سوهارتو، دیکتاتور سابق اندونزی، به مقام ریاست‌جمهوری انتخاب شد.
در بنگلادش، شیخ حسینه واجد، با سابقه‌ترین رهبر زن در جهان، در انتخابات ماه ژانویه که تمامی احزاب مخالف آن را تحریم کردند برای چهارمین دور پیاپی به مقام نخست‌وزیری رسید. در پی اعتراضات گسترده و خشونت‌بار که صدها کشته به جا گذاشت دولت شیخ حسنیه در ماه اوت سقوط کرد و او به هند گریخت.
در سریلانکا نیز حاکمان سابق و «بی‌اعتبار» برکنار شدند و در انتخابات ماه سپتامبر آنورا کومارا دیسانایگه، یک سیاستمدار مارکسیست، به مقام ریاست‌جمهوری انتخاب شد.
اتهامات مربوط به توطئه و تأثیرگذاری بر انتخابات
در سال ۲۰۲۴ نگرانی‌ها در مورد توطئه و نشر اطلاعات غلط با هدف تأثیرگذاری بر رأی‌گیری‌ها افزایش یافت.
شرکت متا، مالک فیسبوک، اینستاگرام و واتس‌اپ، اعلام کرد که ۲۰ مورد «کارزار پنهانی با هدف تأثیرگذاری بر رأی‌گیری‌ها در نقاط مختلف جهان از جمله خاورمیانه، آسیا، اروپا و آمریکا را شناسایی و خنثی کرده است».
این شرکت افزود که روسیه و در مقام‌های بعدی ایران و چین منابع اصلی این اقدامات هستند.
در دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری رومانی در ماه نوامبر کالین جورجسکو، سیاستمداری ناشناخته با کمک کارزار تبلیغاتی سازمان‌یافته در شبکه اجتماعی تیک‌تاک بیشترین آرا را به دست آورد.
در پی مطرح شدن احتمال دخالت گسترده روسیه، دادگاه قانون اساسی رومانی دو روز قبل از برگزاری دور دوم، انتخابات را لغو کرد. این حکم براساس تحقیقات و اطلاعات جمع‌آوری شده توسط نهادهای امنیتی رومانی مبنی بر دخالت روسیه برای دامن زدن به تبلیغات انتخاباتی کالین جورجسکو صادر شد.
تاریخ برگزاری انتخابات مجدد هنوز اعلام نشده است.
در مولداوی، مایا ساندو، رئیس‌جمهور طرفدار غرب، در انتخابات ماه نوامبر بر رقیب خود که طرفدار مناسبات دوستانه با مسکو است پیروز شد. پیروزی خانم ساندو نقطه عطف مهمی برای آینده فقیرترین کشور اروپا تلقی می‌شود.
از زمان پیروزی «رؤیای گرجستان»، حزبی طرفدار روسیه، در انتخابات ریاست‌جمهوری ماه اکتبر این کشور شاهد اعتراضات گسترده‌ای بوده است. احزاب مخالف و سالومه زورابیشویلی، رئیس‌جمهور پیشین، حزب رؤیای گرجستان را به تقلب در رأی‌گیری با کمک روسیه متهم کرده‌اند.
ابهام و فقدان قطعیت
پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا که به احتمال فراوان بزرگ‌ترین زمین لرزه انتخاباتی سال ۲۰۲۴ بود به دلیل غیرقابل پیش‌بینی بودن سیاست‌های او، متحدان و دشمنان آمریکا را دچار سردرگمی کرده است.
علاوه بر این، بی‌ثباتی در چند قارهٔ جهان ادامه دارد. بحران سیاسی در ونزوئلا که با انتخابات ماه ژوئیه آغاز شد هنوز ادامه دارد. دولت نیکلاس مادورو از سوی اپوزیسیون، دولت آمریکا و اتحادیه اروپا به تقلب متهم شده است. اعتراضات گسترده مخالفان پس از انتخابات سرکوب شد و ادموندو گونزالس، نامزد مخالفان، به اسپانیا پناهنده شده است.
در موزامبیک حزب «فرلیمو»، که حدود نیم قرن بر این کشور حکومت کرده، ادعا کرد که در انتخابات ماه اکتبر به پیروزی رسیده است. اما اپوزیسیون دولت را به تقلب در انتخابات متهم کرده و در اعتراضات خیابانی به نتایج انتخابات بیش از ۱۰۰ نفر کشته شده‌اند.
یون سوک یول، رئیس‌جمهور محافظه کار کره جنوبی، که پس از کسب اکثریت پارلمانی توسط حزب لیبرال، نیروی اصلی اپوزیسیون در انتخابات ماه آوریل تضعیف شده بود، روز ۱۳ آذر در اقدامی غافلگیرکننده حکومت نظامی اعلام کرد. ولی دستور او شش ساعت بعد با مصوبه پارلمان لغو شد.
پارلمان کره جنوبی روز ۲۴ آذر استیضاح آقای یون را تصویب کرد و دادگاه قانون اساسی حداکثر ۱۸۰ روز فرصت دارد در مورد برکناری یا بازگشت او به مقام ریاست‌جمهوری تصمیم‌گیری کند.
به نظر می‌رسد که دموکراسی در سال ۲۰۲۵ نیز در مسیری پر دست‌انداز به حرکت خود ادامه خواهد داد.
در آلمان، اولاف شولتس، صدراعظم این کشور، روز ۲۶ آذر نتوانست از پارلمان رأی اعتماد بگیرد و در نتیجه انتخابات زودرس به احتمال فراوان در ماه فوریه برگزار خواهد شد.
در کانادا نیز انتخابات پارلمانی در سال ۲۰۲۵ برگزار خواهد شد؛ در شرایطی که حزب حاکم لیبرال به نخست‌وزیری جاستین ترودو پس از حدود یک دهه حکومت بسیار نامحبوب و دچار اختلاف درونی است.
سیما شاه، مسئول بخش ارزیابی از دمکراسی در انستیتو بین‌المللی برای دمکراسی و کمک به انتخابات، می‌گوید تحقیقات و نظرسنجی‌های جهانی نشان می‌دهند که حمایت از دموکراسی هنوز بسیار نیرومند است ولی «میزان رضایت مردم از نظام‌های دمکراتیک حاکم بر کشورشان کاهش یافته است».
او افزود: «مردم هنوز دموکراسی می‌خواهند. آن‌ها به این نظریه علاقمند هستند. ولی معتقدند که اجرای آن در عمل توقع و انتظارهای آن‌ها را برآورده نمی‌کند».
بر اساس گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس/ش.ر/ک.ر
رادیو فردا
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید