هیوا بێسارانی، شهروندخبرنگار، سقز
ایران وایر
شهرستان «بانه» در استان «کردستان» را بهعنوان یک شهر تفریحی-تجاری میشناسند، اما هرکس که یکبار هم پا به این شهر گذاشته باشد شاید در باورش نگنجد که بانه باآنهمه کوه سر به فلک کشیده و جنگل و درخت، اکنون با بحران کمآبی مواجه است. باوجود بارندگیهای نسبتاً زیاد در شهرستان بانه، اما گویا امسال وضعیت این شهرستان اصلاً مناسب نیست و همین موضوع مردم و مدیران را به تکاپو انداخته است. فعالان مدنی با نوشتن طومار و مسوولان با اعلان هشدار و ارائه طرحهای ناکارآمد در پی رفع این مشکل هستند؛ طرحهایی که حالا احتمال ایجاد تنش را هم مطرح کرده است. اما چرا بانه با مشکل کمآبی مواجه شده است؟ مردم بانه دراینباره چه میگویند؟ مسوولان در پی چه هستند؟
***
بانه در شمال استان کُردستان و در دامنههای «رشتهکوههای زاگرس» واقعشده است. بیشترین میزان بارندگی سالیانه در این استان مربوط به شهرهای «بانه» و «مریوان» با حدود ۸۰۰ میلیمتر است. در سال زراعی گذشته (اول مهر ۱۴۰۲ تا آخر شهریور ۱۴۰۳) شهرستان بانه تا اول فروردین، شاهد بارش ۷۱۰ میلیمتر بارندگی بود، اما این میزان در مدت مشابه سال جاری به ۳۰۰ میلیمتر کاهش یافت؛ یعنی افت بیش از ۵۰درصدی بارندگی نسبت به سال گذشته.
از طرفی، شهر بانه در چند دهه اخیر به دلیل نقش تجاری و بازرگانی که در غرب ایران ایفا کرده با افزایش جمعیت قابلتوجهی روبهرو بوده است. در سرشماری سال ۱۳۹۰ جمعیت شهر بانه حدود ۹۰هزار نفر و جمعیت روستاهای تابعه نیز حدود ۴۲هزار نفر بود و جمعاً شهرستان بانه ۱۲۳هزار نفر جمعیت داشت. این آمار در آخرین سرشماری رسمی که سال ۱۳۹۵ انجام شد به ۱۵۸هزار نفر (۱۱۵هزار نفر شهری و ۴۳هزار نفر روستایی) افزایش یافت. با احتساب نرخ رشد جمعیت که در آن دوره ۳.۷دهم درصد بود و رتبه اول در افزایش نرخ رشد در استان را به خود اختصاص داده بود، به نظر میرسد با چنین روند رشد جمعیتی، جمعیت این شهرستان در حال حاضر به ۱۹۰هزار نفر نزدیک شده است.
بایستی توجه داشت که نیاز آبی شهر بانه ۴۰۰لیتر در ثانیه است که از منابع آبی شهرستان و تاسیسات سدهای «عباسآباد» و سد «سبدلو»، تامین میشود؛ اما ظرفیت جمع این دو سد (سد عباسآباد ۱۶میلیون مترمکعب و سد سبدلو ۴میلیون مترمکعب) حتی در صورت پُر بودن، حدود ۲۰میلیون مترمکعب است که در سال جاری، با کاهشی که در بارندگی اتفاق افتاده است، انتظار تنش و بحران آبی در تابستان پیشرو دور از انتظار نیست.
راهحل مسوولان چیست؟
برای رفع این مشکل تاکنون بهصورت عملی چارهای اندیشیده نشده است و مسوولان تنها به بازدید و برگزاری جلسههای متعدد اکتفا کردهاند. استاندار کردستان راهحل رفع تنش آبی در بانه را پیگیری در سطح ملی و تشکیل کارگروه ویژه تنش آبی برای این شهر عنوان کرده است. او برای انجام این کار در دیدار با معاون اول رییسجمهور خواستار تخصیص یک هزار و ۲۵۰میلیارد تومان اعتبار جهت انتقال آب از سد «چراغویس» شهر «سقز» به شهر بانه شده است. اقدامی که به گفته کارشناسها علاوه بر تبعات ناخواسته و افزایش تنشها، حداقل در کوتاهمدت شدنی نیست.
مردم چه میگویند؟
جمعی از فعالان مدنی بانه، با نوشتن و امضای یک طومار خطاب به «مسعود پزشکیان» رییسجمهور ایران، دلایلی که بانه را به سمت چنین فاجعهای برده است ازجمله «عدم رعایت الگوی مصرف»، «ضعف دستگاههای ذیربط در مدیریت شبکه توزیع و ترمیم آن»، «عدم انجام مطالعات و پیشبینیهای لازم»، «تخلفات عدیده در انشعابات غیرقانونی و حفر چاههای غیرمجاز» عنوان کرده و از رییسجمهور خواستهاند تا نسبت به این مشکل گرهگشایی کند.
یکی از شهروندان بانهای و از امضاکنندگان طومار به «ایرانوایر» میگوید: «بحران آب ریشه چندین ساله و دلایل مختلف دارد، اما هرسال که وضعیت بارشها مناسب میشود مسوولان موضوع را فراموش میکنند و تا یک خشکسالی دیگر اصلاً یادشان نمیافتد که بانه چنین وضعیتی دارد. کما اینکه این مشکلات در دوران استاندار اسبق کردستان هم به وجود آمد و از حل مشکل آب شرب بانه برای همیشه صحبت کرده بود.»
اشاره این شهروند به بحران آب در اواخر تابستان و اوایل مهر ۱۴۰۰ است که «بهمن مرادنیا» استاندار وقت کردستان از حل مشکل آب شرب بانه به لحاظ کمی و کیفی تا پایان آبان همان سال خبر داده بود.
این شهروند ادامه میدهد: «تمام اطراف بانه را خانه باغهای بزرگ و کوچک گرفتهاند و در هرکدام از آنها نیز اقدام به حفر چاههای عمیق و نیمه عمیق شده است؛ اما چون نظارت درستی بر آنها نمیشود، این اقدامها به بخشی از بحران آب تبدیلشدهاند. از طرفی با تبدیل بانه به یک دروازه تجاری برای ایران، طی دو دهه اخیر، با صدور انواع مجوزها و بهویژه ساختوساز پاساژها و مراکز تجاری، درهای شهر را روی مردم روستاها و سایر شهرها باز کردند و بانه را از یک روستای بزرگ به یک شهر کوچک با حداقل زیرساختها ازجمله تامین آب شرب تبدیلشده است. چطور میشود یک شهر با جمعیت ۱۵۰هزار نفر (بدون احتساب جمعیت روستاها) را با ۲۰میلیون مترمکعب آب سیراب کرد؟ اینگونه با چند سومدیریت، بحرانی به این بزرگی را دریکی از پرآبترین شهرها با بیشترین بارندگی در منطقه ایجاد کردهاند.»
شهروند دیگری در مورد مشکلاتی که این سالها برای بانه به وجود آمده است، به «ایرانوایر» میگوید: «شاید تبدیل بانه به یک شهر تجاری از ابتدا هم اشتباه بود، چون برنامهای پشت آن نبود. آن زمان به دلیل فعالیت بازارچههای مرزی، کالاهایی بهصورت آزاد به داخل میآمدند، اما بهمرور مرزها را بستند و ورود کالا محدود و کولبری رواج پیدا کرد. مشکل بیبرقی بخشی از بازار را از پا انداخت و حالا هم باید منتظر بمانیم ببینیم مشکل کمآبی در تابستان چه بر سر مردم میآورد.»
این در حالی است که باوجود آسیبها و ناکارآمدی مدیریتی، رسانه «بانهپرس» نیز راهکار بحران آب در بانه را انتقال آب از سد چراغویس سقز میداند؛ یعنی همان راهکاری که از زبان استاندار در دیدار با معاون اول پزشکیان نیز تکرار شده بود. این رسانه مدعی شده است که با توجه به حق آبه بانه از سد چراغویس که ۱۵میلیون مترمکعب و فاصلهاش تا بانه حدوداً ۲۵کیلومتر است، انتقال خطوط لوله آب و پمپاژ آن به داخل شهر بانه شدنی است.
پیشنهادی که تنش را به سقز هم میکشاند!
پیشنهاد انتقال آب از سد چراغویس سقز به بانه در حالی مطرح میشود که تاکنون در هیچ طرح کارشناسی از تخصیص آب از این سد به بانه صحبت به میان نیامده است. و اجرایی شدن چنین طرحی، ممکن است پای تنش آبی به سقز نیز کشیده شود.
سد چراغویس باهدف تامین آب کشاورزی زمینهای پایاب سد (زمینهای کشاورزی در سقز)، تأمین آب شرب شهر سقز، آب صنعت و حقابه محیط زیستی در زمان «ابراهیم رئیسی» رییسجمهور سابق، افتتاح شد و آن زمان هم هیچ صحبتی از تامین آب شرب بانه به میان نیامده بود.
از سوی دیگر، شهر سقز نیز با مشکل کمآبی روبهرو است و بهتازگی، فرماندار این شهرستان نسبت به ناترازی آب در سقز در آینده نزدیک هشدار داده است. حالا هم که تابستان در پیش است و ناترازی آب و برق محرز به نظر میرسد، راهکارهای بدون پشتوانه، میتواند آینده زندگی در شهر بانه را با خطر مواجه کرده است؛ و در صورت اجرایی شدن طرحهایی که مخالفت کنشگران و کارشناسها را همراه دارد، میتواند باعث بحرانی عمیقتر شود.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید