دریافت اطلاعات از غزه دشوار است. این منطقه یک میدان جنگ مرگبار است. به گزارش کمیته حفاظت از روزنامه‌نگاران، از زمان آغاز جنگ تاکنون دست‌کم ۱۸۱ روزنامه‌نگار و کارکنان رسانه‌ای کشته شده‌اند که تقریبا همه آن‌ها فلسطینی‌هایی در غزه بوده‌اند. اسرائیل به تیم‌های خبری بین‌المللی اجازه ورود به غزه را نمی‌دهد.

از آن‌جا که بهترین راه برای بررسی گزارش‌های حساس و پیچیده، مشاهده مستقیم است، این ممانعت از ورود خبرنگاران، به معنای آن است که غبار جنگ – که همیشه نفوذ به آن دشوار بوده – این بار به حدی غلیظ است که در تمام سال‌های گزارشگری جنگ، مشابهش را تجربه نکرده‌ام.

روشن است که اسرائیل خودش می‌خواهد اوضاع این‌طور باقی بماند. چند روز پس از شروع جنگ، من در کاروانی از خبرنگاران حضور داشتم که با همراهی ارتش وارد مناطق مرزی شدیم که حماس به آن‌ها حمله کرده بود. امدادگران همچنان در حال بیرون آوردن اجساد اسرائیلی‌ها از میان آوارهای دودآلود بودند، و چتربازهای اسرائیلی هنوز با شلیک گلوله در حال پاک‌سازی خانه‌ها بودند.

اسرائیل می‌خواست ما ببینیم که حماس چه کرده است، و الان روشن است که نمی‌خواهد خبرنگاران خارجی ببینند خودش در غزه چه می‌کند.

برای یافتن راهی جایگزین در این فضای مبهم اطلاعاتی، تصمیم گرفتیم از دریچه قوانین ناظر بر جنگ و حفاظت از غیرنظامیان به موضوع نگاه کنیم. به همین منظور به مقر کمیته بین‌المللی صلیب سرخ رفتم که مسئول نظارت بر اجرای کنوانسیون‌های ژنو است.

همچنین با وکلای برجسته‌ای صحبت کردم، با امدادگرانی که سال‌ها در چارچوب قانون برای رساندن کمک به غزه و دیگر مناطق جنگی فعالیت کرده‌اند. و همین طور با دیپلمات‌های ارشد غربی که دولت‌هایشان به شکل روزافزونی از عملکرد اسرائیل ابراز نارضایتی کرده‌اند و نگرانند که اگر درباره فاجعه داخل غزه سکوت کنند، در تحقیقات کیفری آینده به عنوان شریک و هم‌دست شناخته شوند.

در اروپا – همچون خود اسرائیل – این باور رایج وجود دارد که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، جنگ را نه برای حفاظت از اسرائیلی‌ها، بلکه برای حفظ ائتلاف افراطی ملی‌گرایی ادامه می‌دهد که او را در قدرت نگه داشته است.

او به عنوان نخست‌وزیر می‌تواند مانع از انجام تحقیقات ملی درباره نقش خود در ضعف‌های امنیتی‌ شود که زمینه را برای حمله حماس پیش از ۷ اکتبر فراهم کرد، و همچنین روند دادگاه طولانی‌مدت خود را در پرونده اتهام‌های سنگین فساد به تاخیر بیندازد که می‌تواند به زندانی شدنش منجر شود.

نتانیاهو به ندرت مصاحبه یا نشست خبری برگزار می‌کند. او ترجیح می‌دهد بیانیه‌های مستقیم خود را ضبط کند و در شبکه‌های اجتماعی منتشر کند. گیدئون سعار، وزیر خارجه اسرائیل، درخواست بی‌بی‌سی برای انجام مصاحبه را رد کرد.

بوعاز بیسموت، یکی از نمایندگان حزب لیکود به رهبری نتانیاهو، مواضع نخست‌وزیر اسرائیل را تکرار کرد: اینکه در غزه قحطی وجود ندارد، اینکه اسرائیل به قوانین جنگ احترام می‌گذارد و اینکه انتقادهای بی‌دلیل کشورهای مختلف از جمله بریتانیا، فرانسه و کانادا از رفتار اسرائیل باعث تحریک حملات یهودستیزانه از جمله قتل یهودیان می‌شود.

وکلایی که با آن‌ها صحبت کرده‌ام معتقدند شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد اسرائیل پس از ارتکاب جنایات جنگی از سوی حماس در حمله به اسرائیل، خود نیز مرتکب جنایات جنگی متعددی از جمله نسل‌کشی شده است.

کاملا مشخص است که اسرائیل با پرسش‌های دشواری روبه‌روست که به این سادگی‌ها از میان نخواهند رفت.

اسرائیل همچنین با روندی قضایی در دیوان بین‌المللی دادگستری مواجه است که آن را به نسل‌کشی متهم می‌کند، و نخست‌وزیری دارد که به دلیل صدور حکم بازداشت به اتهام جنایات جنگی از سوی دیوان کیفری بین‌المللی گزینه‌های محدودی برای سفر دارد.

سیاستمداران رقیب در داخل اسرائیل، نتانیاهو را به ارتکاب جنایات جنگی و تبدیل اسرائیل به یک کشور منفور در جهان متهم می‌کنند.

او با شدت واکنش نشان داده و هنگام صدور حکم بازداشت، خود را با آلفرد دریفوس مقایسه کرده است؛ افسر یهودی که در جریان یک رسوایی یهودستیزانه در دهه ۱۸۹۰ در فرانسه، به ناحق به خیانت محکوم شد.

شواهد آماری

شواهد آنچه در غزه در حال وقوع است، با اعداد آغاز می‌شود. در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، حماس به اسرائیل یورش برد و ۱۲۰۰ نفر را کشت. بیش از ۸۰۰ نفر از کشته‌شدگان، غیرنظامیان اسرائیلی بودند. سایر قربانیان، اعضای نیروهای امنیتی اسرائیل، نیروهای امدادی و کارگران خارجی بودند. حدود ۲۵۰ نفر، از جمله افرادی که شهروند اسرائیل نبودند، به عنوان گروگان به داخل غزه برده شدند.

آمارها اندکی متفاوت است، اما گمان می‌رود که ۵۴ گروگان هنوز در غزه باقی مانده‌اند که تصور می‌شود ۳۱ نفر از آن‌ها جان باخته‌اند.

جمع‌آوری آمار دقیق تلفات فلسطینیان در غزه بسیار دشوارتر است. اسرائیل حرکت در داخل غزه را محدود کرده و بسیاری از مناطق شمالی این نوار عملا غیر قابل دسترسی است.

بر اساس آخرین آمار وزارت بهداشت در غزه، اسرائیل از زمان حملات ۷ اکتبر تا ۴ ژوئن امسال دست‌کم ۵۴۶۰۷ فلسطینی را کشته و ۱۲۵۳۴۱ نفر دیگر را مجروح کرده است. در این آمار بین غیرنظامیان و اعضای حماس یا گروه‌های مسلح دیگر تفکیکی قائل نشده است.

بر اساس گزارش یونیسف، تا ژانویه امسال، ۱۴۵۰۰ کودک فلسطینی در غزه به دست اسرائیل کشته شده‌اند. علاوه بر این ۱۷۰۰۰ کودک، بی‌سرپرست یا از والدین جدا شده‌اند و غزه بالاترین درصد قطع عضو کودکان در جهان را دارد.

اسرائیل و آمریکا تلاش کرده‌اند درباره آمار تلفات اعلام‌شده از سوی وزارت بهداشت در غزه تردید ایجاد کنند، چون این وزارتخانه مانند دیگر نهادهای باقی‌مانده حکومتی در غزه، تحت کنترل حماس است. اما آمار این وزارتخانه از سوی سازمان ملل، دیپلمات‌های خارجی و حتی، بنا بر گزارش‌هایی در اسرائیل، توسط سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیل مورد استناد قرار می‌گیرد.

بررسی داده‌های آماری این وزارتخانه در جنگ‌های قبلی نشان می‌داد که با برآوردهای دیگر هم‌خوانی دارد.

مطالعه‌ای در نشریه پزشکی لنست استدلال می‌کند که وزارت بهداشت آمار کشته‌شدگان در حملات اسرائیل را کمتر از رقم واقعی اعلام می‌کند،‌ از جمله به این دلیل که داده‌های آن‌ها ناقص است. هزاران نفر زیر آوار ساختمان‌های ویران‌شده مدفون شده‌اند و هزاران نفر دیگر به تدریج از بیماری‌هایی جان می‌بازند که در صورت دسترسی به خدمات پزشکی قابل درمان بود.

غیرنظامیان غزه در جریان آتش‌بسی که چند ماه پیش برقرار شد اندکی آرامش یافتند. اما وقتی مذاکرات برای رسیدن به توافق بلندمدت شکست خورد، اسرائیل در ۱۸ مارس جنگ را با موجی از حملات هوایی گسترده از سر گرفت و از آن زمان تاکنون عملیات نظامی جدیدی را آغاز کرده است، عملیاتی که نخست‌وزیر می‌گوید سرانجام همان «پیروزی کامل» بر حماس را به دنبال خواهد داشت که در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ وعده‌اش را داده بود.

اسرائیل در طول جنگ محدودیت‌های شدید بر ارسال غذا و کمک‌های امدادی به غزه اعمال کرد و از ماه مارس تا مه امسال مسیر کمک‌ها را به طور کامل مسدود کرد. اکنون که غزه در آستانه قحطی قرار دارد، روشن است که اسرائیل قوانینی را نقض کرده که بر حفاظت از غیرنظامیان تاکید دارد، نه گرسنه نگه داشتن آنها.

یک وزیر دولت بریتانیا به بی‌بی‌سی گفت که اسرائیل از گرسنگی به عنوان «سلاح جنگی» استفاده می‌کند. اسرائیل کاتز، وزیر دفاع اسرائیل، آشکارا گفت که محاصره غذایی «اهرم اصلی فشار» علیه حماس برای آزادی گروگان‌ها و پذیرش شکست است.

استفاده از غذا به عنوان سلاح، یک جنایت جنگی است.

شکستی برای انسانیت

جنگ همیشه وحشیانه است. من به ژنو رفتم تا با میر‌یانا اسپولیاریچ، دیپلمات سوئیسی و رئیس کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، دیدار کنم. او باور دارد که اوضاع می‌تواند حتی بدتر شود و هیچ تردیدی ندارد که اسرائیل در غزه کنوانسیون‌های ژنو را نقض می‌کند و می‌گوید این پیامی است به جهانیان که قواعد جنگ را می‌توان نادیده گرفت.

پس از آنکه از کنار ویترین‌هایی گذشتیم که در آن سه جایزه صلح نوبل کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و نسخه‌های خوش‌نویسی‌شده کنوانسیون‌های ژنو را به نمایش گذاشته شده بود، او هشدار داد که «ما داریم همان قوانینی را از درون تهی می‌کنیم که از حقوق بنیادین هر انسان محافظت می‌کند».

ما در اتاقی نشستیم که یکی از آرام‌ترین چشم‌اندازهای اروپا را داشت: آرامش دریاچه ژنو و گستره باشکوه رشته‌کوه مون‌بلان.

اما برای خانم اسپولیاریچ، که از نقش صلیب سرخ به عنوان حافظ کنوانسیون‌های ژنو آگاه است، منظره آن سوی آلپ و آن سوی مدیترانه تا غزه نگران‌کننده است. او در سال ۲۰۲۵ دو بار به غزه سفر کرده و می‌گوید که اوضاع آن‌جا از جهنم هم بدتر است.

او به من گفت: «انسانیت در غزه شکست خورده است. واقعا شکست خورده است. ما نمی‌توانیم همچنان فقط تماشاگر باشیم. آنچه در حال رخ دادن است، سطح ویرانی و رنج، از هر معیار قابل‌قبول، قانونی، اخلاقی و انسانی فراتر رفته است.»

مهم‌تر از همه، او می‌گوید جهان شاهد آن است که یک ملت کامل – فلسطینیان – از کرامت انسانی خود محروم می‌شوند.

«این مسئله باید وجدان جمعی ما را عمیقا تکان دهد… این ما را رها نخواهد کرد. ما شاهد اتفاقاتی هستیم که جهان را، در مقیاسی بسیار فراتر از این منطقه، به جایی غم‌انگیزتر تبدیل خواهد کرد.»

من از او درباره استدلال اسرائیل پرسیدم که می‌گوید در حال دفاع از خود است تا یک سازمان تروریستی را که در ۷ اکتبر به کشورش حمله و مردمش را کشته، نابود کند.

او گفت: «این توجیهی برای رعایت نکردن کنوانسیون ژنو یا تهی کردن آن از معنا نیست. هیچ‌یک از طرفین مجاز به نقض قوانین نیست، تحت هیچ شرایطی، و این مهم است چون طبق کنوانسیون ژنو، همان قوانین برای هر انسان صدق می‌کند.»

«یک کودک در غزه دقیقا همان حقوق حفاظتی را دارد که یک کودک در اسرائیل.»

میر‌یانا اسپولیاریچ با لحنی آرام اما با صراحتی قاطع و از موضع اخلاقی صحبت می‌کرد. کمیته بین‌المللی صلیب سرخ خود را سازمانی بی‌طرف می‌داند و در جنگ‌ها تلاش می‌کند با همه طرف‌ها به صورت برابر همکاری کند.

اما او درباره حقوقی که همه انسان‌ها باید از آن برخوردار باشند بی‌طرف نبود و عمیقا نگران است که این حقوق به دلیل بی‌توجهی به قواعد جنگ در غزه در حال آسیب دیدن است.

«آنجا را به تلی از آوار تبدیل خواهیم کرد»

در شامگاه ۷ اکتبر ۲۰۲۳، در حالی که نیروهای اسرائیلی هنوز در تلاش بودند مهاجمان حماس را از مناطق مرزی بیرون برانند، بنیامین نتانیاهو یک پیام ویدیویی کوتاه برای مردم اسرائیل و جهانیان فرستاد.

او در مرکز فرماندهی نظامی اسرائیل در قلب تل‌آویو صحبت می‌کرد و واژگانی را طوری برگزید که برای اسرائیلی‌ها آرامش‌بخش و برای دشمنانش ترسناک باشد. این سخنان همچنین دریچه‌ای به نگرش او درباره شیوه‌ جنگ و نحوه‌ دفاع اسرائیل از تصمیمات نظامی‌اش در برابر انتقادها گشود.

او وعده داد که سرنوشت حماس رقم خورده است. «ما آن‌ها را نابود خواهیم کرد و از این روز تاریکی که بر دولت اسرائیل و شهروندانش تحمیل کردند، با قدرت انتقام خواهیم گرفت.»

«تمام مکان‌هایی که حماس در آن مستقر، پنهان و فعال است، آن شهر شرارت، را به تلی از آوار تبدیل خواهیم کرد.»

نتانیاهو از متحدانی که پشت اسرائیل ایستاده بودند تقدیر کرد و به ویژه از آمریکا، فرانسه و بریتانیا به خاطر «حمایت بی‌قید و شرط» آنها نام برد. او گفت با آن‌ها صحبت کرده تا «آزادی عمل را تضمین کند».

اما آزادی عمل در جنگ، محدودیت‌های قانونی دارد. کشورها می‌توانند بجنگند، اما این باید متناسب با تهدیدی باشد که با آن روبه‌رو هستند، و جان غیرنظامیان هم باید محافظت شود.

یانینا دیل، استاد امنیت جهانی در مدرسه بلاواتنیک دانشگاه آکسفورد، می‌گوید: «هیچ‌گاه مجاز نیستید که قانون را زیر پا بگذارید.»

«نحوه‌ پیش بردن این جنگ از سوی اسرائیل، تحلیلی کاملا مستقل از منظر حقوقی دارد… همین مسئله درباره مقاومت در برابر اشغال هم صدق می‌کند. حمله‌ حماس در ۷ اکتبر نمونه‌ای مناسب از اعمال حق مقاومت در برابر اشغال نبود.»

«پس شما می‌توانید حق کلی دفاع از خود یا مقاومت را داشته باشید، اما نحوه‌ اعمال آن حق تابع قواعد جداگانه‌ای است. داشتن یک دلیل خوب قانونی برای جنگ، مجوزی برای خشونت بیشتر نمی‌دهد.»

«قوانین مربوط به نحوه اجرای جنگ برای همه یکسان است، صرف نظر از اینکه چرا در جنگ هستند.»

گذر زمان و مرگ می‌تواند تغییر شگرفی در جنگ ایجاد کند. بیست ماه پس از سخنرانی نتانیاهو، اسرائیل بخش بزرگی از حمایت و حسن نیتی را که در میان بسیاری از دوستانش در اروپا و کانادا داشت، از دست داده است.

اسرائیل همیشه منتقدان و دشمنانی داشته است. اما الان تفاوت در این است که برخی کشورها و افرادی که خود را دوستان و متحدان اسرائیل می‌دانند، دیگر از نحوه جنگیدن این کشور حمایت نمی‌کنند؛ به ویژه به دلیل محدودیت‌هایی که بر کمک‌های غذایی اعمال شده و طبق ارزیابی‌های معتبر بین‌المللی، غزه را به آستانه قحطی کشانده، و همین طور انبوه شواهد مربوط به جنایات جنگی علیه غیرنظامیان فلسطینی.

یان اگلند، رئیس باسابقه شورای پناهجویان نروژ و مقام سابق در امور بشردوستانه سازمان ملل، به من گفت: «در عمق وجودم تکان خورده‌ام. تاکنون جمعیتی را ندیده‌ام که تا این اندازه برای مدتی چنین طولانی در منطقه‌ای کوچک و محاصره‌شده به دام افتاده باشند. بمباران بی‌تمایز، ممانعت از کار خبرنگاران و عدم دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی.»

«این فقط با مناطق محاصره‌شده سوریه در دوران حکومت اسد قابل مقایسه است که منجر به محکومیت یکپارچه غرب و وضع تحریم‌های گسترده شد. در این مورد، عملا هیچ اتفاقی نیفتاده است.»

اما اکنون بریتانیا، فرانسه و کانادا خواهان توقف فوری تازه‌ترین دور عملیات نظامی اسرائیل هستند.

در ۱۹ مه، کی‌یر استارمر و مارک کارنی، نخست‌وزیران بریتانیا و کانادا و امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، اعلام کردند: «ما همیشه از حق اسرائیل برای دفاع از مردمش در برابر تروریسم حمایت کرده‌ایم. اما این سطح از تشدید اقدامات کاملا نامتناسب است… ما در برابر اقدامات فاحشی که دولت نتانیاهو دنبال می‌کند، سکوت نخواهیم کرد.»

احتمال اعمال تحریم‌ها وجود دارد. بریتانیا و فرانسه به طور فعال شرایطی را بررسی می‌کنند که در صورت وقوع آن‌ها آماده خواهند بود فلسطین را به عنوان یک کشور مستقل به رسمیت بشناسند.

جنگ و انتقام

نتانیاهو در سخنرانی تلویزیونی‌اش خطاب به مردم اسرائیل در ۷ اکتبر، زمانی که آن‌ها با ترس، خشم و شوک روانی روبه‌رو بودند، بخشی از شعر حییم نحمان بیالیک، شاعر ملی اسرائیل، را خواند.

او این تکه را برگزید: «انتقامی چنین، برای خون یک کودک، هنوز حتی به ذهن شیطان هم نرسیده است.»

این قطعه‌ای از شعر «در شهر کشتار» است که عموما به عنوان مهم‌ترین شعر عبری قرن بیستم شناخته می‌شود. بیالیک این شعر را در سنین جوانی در سال ۱۹۰۳، پس از آن نوشت که از صحنه یکی از حملات خونین و سازمان‌یافته علیه یهودیان در شهر کیشینف دیدن کرد؛ شهری که در آن زمان بخشی از امپراتوری روسیه بود و امروز با نام کیشیناو، پایتخت مولداوی شناخته می‌شود. در جریان این خشونت سه‌روزه، گروه‌هایی از مسیحیان ۴۹ یهودی را کشتند و دست‌کم به ۶۰۰ زن یهودی تجاوز کردند.

خشونت و کشتار یهودستیزانه در اروپا از دلایل عمده‌ای بود که یهودیان صهیونیست را به سمت استقرار در فلسطین برای ساختن کشوری مستقل در سرزمینی که آن را وطن تاریخی خود می‌دانستند سوق داد. این آرمان در تضاد با خواست اعراب فلسطینی برای حفظ سرزمینشان قرار گرفت. بریتانیا، قدرت استعماری وقت، نقش زیادی در وخامت این درگیری ایفا کرد.

در سال ۱۹۲۹، وینسنت شیان، روزنامه‌نگار آمریکایی، توصیفی از بیت‌المقدس ارائه داد که هنوز برای خبرنگاران امروز نیز آشناست. او نوشت: «اوضاع اینجا وحشتناک است. هر روز انتظار بدترین‌ها را دارم.»

او افزود که خشونت در فضا جاری بود: «دما [تنش] بالا رفته بود، می‌توانستی دستت را در هوا نگه داری و بالا رفتن آن را حس کنی.»

روایت شیان از دهه ۱۹۲۰ نشان می‌دهد که ریشه‌های این درگیری تا چه اندازه در سرزمینی که اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها هر دو خواهان آن هستند، عمیق است، اما هنوز نه اراده‌ای برای تقسیم آن پدید آمده و نه راهی برای هم‌زیستی پیدا شده است.

فلسطینی‌ها پیوندی مستقیم میان جنگ غزه و فروپاشی جامعه‌شان در سال ۱۹۴۸ می‌بینند؛ زمان اعلام استقلال اسرائیل که فلسطینی‌ها آن را «نکبت» یا فاجعه می‌نامند. اما نتانیاهو و بسیاری دیگر از اسرائیلی‌ها و حامیانشان در خارج، حملات ۷ اکتبر را به قرن‌ها آزار و اذیت یهودیان در اروپا ارتباط می‌دهند که اوج آن کشتار شش میلیون یهودی به دست آلمان نازی در هولوکاست بود.

نتانیاهو هنگام واکنش به سخنان امانوئل مکرون در ماه مه، که گفته بود محاصره اسرائیل علیه غزه «شرم‌آور» و «غیر قابل قبول» است، از همین ارجاعات تاریخی بهره گرفت.

او گفت مکرون «بار دیگر تصمیم گرفته در کنار یک سازمان تروریستی اسلام‌گرای قاتل قرار گیرد و تبلیغات نفرت‌انگیزش را تکرار کند و اسرائیل را به تهمت خون متهم کند.»

تهمت خون یکی از کلیشه‌های مشهور یهودستیزانه در اروپای قرون وسطی است که به دروغ یهودیان را متهم می‌کرد مسیحیان، به ویژه کودکان را، برای استفاده از خونشان در مراسم مذهبی می‌کشند.

پس از آنکه زوجی که برای سفارت اسرائیل در واشینگتن دی‌سی کار می‌کردند کشته شدند، ضارب به پلیس گفت: «این کار را برای فلسطین کردم، برای غزه.» نتانیاهو این قتل‌ها را به انتقادهایی که رهبران بریتانیا، فرانسه و کانادا از عملکرد اسرائیل کرده بودند، مرتبط دانست.

او در ویدیویی که در شبکه اجتماعی ایکس منتشر کرد، گفت: «به رئیس‌جمهور مکرون، نخست‌وزیر کارنی و نخست‌وزیر استارمر می‌گویم: وقتی قاتلان جمعی، متجاوزان، قاتلان نوزادان و آدم‌ربایان از شما تشکر می‌کنند، شما در سمت اشتباه عدالت هستید. شما در سمت اشتباه انسانیت هستید. شما در سمت اشتباه تاریخ هستید.»

«به مدت ۱۸ سال ما عملا یک کشور فلسطینی داشتیم. اسمش غزه بود. چه چیزی به دست آوردیم؟ صلح؟ نه. ما شاهد وحشیانه‌ترین قتل‌عام یهودیان از زمان هولوکاست بودیم.»

نتانیاهو همچنین هنگام صدور حکم بازداشت از سوی دیوان کیفری بین‌المللی در لاهه – علیه خودش و یوآو گالانت، وزیر دفاع سابقش که ۱۳ ماه نخست جنگ را در این سمت خدمت کرده بود – به تاریخ طولانی یهودستیزی در اروپا اشاره کرد.

این دیوان همچنین حکم بازداشت سه رهبر حماس از جمله یحیی سنوار را نیز صادر کرد که به عنوان طراح اصلی حملات ۷ اکتبر شناخته می‌شد. از آن زمان اسرائیل هر سه نفر را کشته است.

هیئت قضات دیوان کیفری بین‌المللی تشخیص داد که «دلایل معقولی» وجود دارد که نتانیاهو و گالانت مسئولیت کیفری دارند: «به عنوان شریک در ارتکاب اقدامات مشترک با دیگران، از جمله جنایت جنگیِ گرسنگی دادن به عنوان روش جنگی، و جنایات علیه بشریت از جمله قتل، آزار و اذیت، و دیگر اعمال غیرانسانی.»

نتانیاهو در بیانیه‌ای این اتهامات را «نادرست و مضحک» خواند و آن‌ها را رد کرد. او حکم دیوان کیفری بین‌المللی را با توطئه یهودستیزانه‌ای مقایسه کرد که آلفرد دریفوس، افسر یهودی ارتش فرانسه را در سال ۱۸۹۴ به اتهام خیانت به تبعیدگاهی در جزیره شیطان فرستاد. دریفوس که بی‌گناه بود، سرانجام تبرئه شد، اما آن پرونده بحران سیاسی بزرگی در فرانسه به راه انداخت.

در بیانیه نتانیاهو آمده بود: «تصمیم یهودستیزانه دیوان کیفری بین‌المللی، دادگاه دریفوس مدرن است و به همان شیوه پایان خواهد یافت.»

«هیچ جنگی عادلانه‌تر از جنگی که اسرائیل از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ در غزه به راه انداخته وجود ندارد، جنگی که در پی حمله مرگبار سازمان تروریستی حماس و ارتکاب بزرگ‌ترین کشتار یهودیان از زمان هولوکاست آغاز شد.»

میراث آزار و اذیت

هلنا کندی، وکیل برجسته بریتانیایی و عضو مجلس اعیان، یکی از اعضای هیئتی بود که از سوی دادستان ارشد دیوان کیفری بین‌المللی برای بررسی شواهد علیه نتانیاهو و گالانت دعوت شد. بارونس کندی و همکارانش، که همگی از حقوق‌دانان برجسته بودند، تشخیص دادند که دلایل منطقی برای صدور حکم بازداشت وجود دارد. او اتهام یهودستیزی را که علیه دادگاه و دادستان مطرح شده، رد می‌کند.

او در دفتر کارش در لندن به من گفت: «ما باید همواره به یاد داشته باشیم که جامعه یهودی در طول قرن‌ها چه رنج‌های وحشتناکی کشیده است. جهان حق دارد که نسبت به تجربه یهودیان احساس شفقت عمیق داشته باشد.»

اما او گفت که سابقه آزار و اذیت، مجوزی به اسرائیل نمی‌دهد تا آنچه را که در غزه انجام می‌دهد توجیه کند.

«هولوکاست در همه ما احساس گناه شدیدی ایجاد کرده، و باید هم چنین باشد چون ما هم‌دست بودیم. اما این تجربه به ما این درس را هم می‌دهد که وقتی امروز شاهد ارتکاب جنایت هستیم، نباید دوباره هم‌دست شویم.»

او ادامه داد: «شما باید جنگ را مطابق قانون انجام دهید، و من به شدت معتقدم که تنها راهی که واقعاً می‌توان صلح را ساخت، رفتار عادلانه است، و عدالت بنیان همه این‌هاست. اما متاسفم که باید بگویم ما اکنون شاهد چنین چیزی نیستیم.»

سخنان شدیدتری از سوی دنی بلتمان، تاریخ‌نگار اسرائیلی هولوکاست و رئیس موسسه مطالعات معاصر یهود در دانشگاه عبری اورشلیم، بیان شد.

پروفسور بلتمان، که فرزند بازماندگان هولوکاست است، می‌گوید سیاستمداران اسرائیلی سال‌هاست از یادآوری هولوکاست به عنوان «ابزاری برای حمله به دولت‌ها و افکار عمومی جهان استفاده کرده‌اند تا با اتهام یهودستیزی آن‌ها را از انتقاد به اسرائیل به دلیل اقداماتش علیه فلسطینی‌ها بترسانند».

او می‌گوید نتیجه این است که «منتقدان بالقوه سکوت می‌کنند، می‌ترسند از سوی اسرائیلی‌ها یا سیاستمداران به یهودستیزی متهم شوند».

لرد سامپشن، قاضی پیشین دیوان عالی بریتانیا، معتقد است که اسرائیل باید از تاریخ خودش درس می‌گرفت.

او می‌گوید: «تجربه هولناک آزار و کشتار جمعی یهودیان در گذشته، باید باعث می‌شد که اسرائیل از وارد کردن چنین رنج‌هایی به دیگر ملت‌ها بیزار باشد.»

تاریخ در خاورمیانه گریزناپذیر است؛ همواره حاضر و آماده، با انباری از توجیهات که پیوسته مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.

آمریکا، متحد حیاتی اسرائیل

اسرائیل بدون پشتیبانی نظامی، مالی و دیپلماتیک آمریکا نمی‌توانست جنگ در غزه را با تاکتیک‌های مورد نظرش پیش ببرد. دونالد ترامپ نشانه‌هایی از بی‌صبری بروز داده و نتانیاهو را مجبور کرده تا اندکی از شدت محاصره‌ای که غزه را به آستانه قحطی رسانده، بکاهد.

خود نتانیاهو همچنان از طرح جنجالی و به شدت محکوم‌شده ترامپ حمایت می‌کند که هدفش تبدیل غزه به «ریویرای مدیترانه» از طریق خارج کردن فلسطینیان و واگذاری آن به آمریکایی‌ها برای بازسازی است. این عبارت در واقع پوششی است برای اخراج گسترده فلسطینیان، که جنایت جنگی محسوب می‌شود. متحدان افراطی‌ و ملی‌گرای نتانیاهو نیز خواهان جایگزینی آن‌ها با شهرک‌نشینان یهودی هستند.

ترامپ خودش درباره این طرح سکوت کرده است. اما حمایت کابینه ترامپ از اسرائیل و اقداماتش در غزه همچنان بی‌کم‌وکاست ادامه دارد.

در روز ۴ ژوئن، آمریکا قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را که خواهان آتش‌بس «بدون قید و شرط و دائمی»، آزادی همه گروگان‌ها و رفع محدودیت‌ها بر کمک‌های بشردوستانه بود، وتو کرد. ۱۴ عضو دیگر به نفع این قطعنامه رای دادند. یک روز بعد، آمریکا در تلافی صدور حکم بازداشت، چهار قاضی دیوان کیفری بین‌المللی را تحریم کرد.

مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، گفت که با این اقدام از حاکمیت ایالات متحده و اسرائیل در برابر «اقدامات نامشروع» دفاع می‌کند.

او افزود: «از کشورهایی که همچنان از دیوان کیفری بین‌المللی حمایت می‌کنند – کشورهایی که آزادی‌شان به بهای فداکاری‌های عظیم آمریکا به دست آمده – می‌خواهم که علیه این حمله ننگین به کشور ما و اسرائیل موضع بگیرند.»

اما در مقابل رهبران اروپایی بیانیه‌هایی در حمایت و همبستگی با دیوان کیفری بین‌المللی صادر کردند. شکاف عمیق و رو به رشدی میان آمریکا و اروپا درباره مسئله جنگ غزه و مشروعیت انتقاد از عملکرد اسرائیل شکل گرفته است.

اسرائیل و دولت ترامپ این ایده را که قوانین جنگ به شکل یکسان برای همه طرف‌ها اعمال می‌شود رد می‌کنند و می‌گویند این موضوع به معنای برقراری تساوی غلط و نادرست میان حماس و اسرائیل است.

یان اگلند شاهد عمیق‌تر شدن این شکاف میان اروپا و آمریکاست.

او می‌گوید: «امیدوارم اکنون اروپا جرات پیدا کند. سرانجام صداهای جدیدی از لندن، برلین، پاریس و بروکسل شنیده می‌شود، پس از ماه‌ها ریاکاری گسترده که در جریان آن هیچ‌کس نمی‌خواست ببیند که رکورد جهانی کشته‌شدن امدادگران، پرستاران، پزشکان، معلمان، و کودکان در غزه در حال شکستن است، آن‌ هم در حالی که خبرنگارانی مثل شما از حضور و مشاهده این فجایع محروم بوده‌اید.»

«این چیزی است که غرب روزی از آن پشیمان خواهد شد، اینکه تا این اندازه بی‌جربزه بوده است.»

مسئله نسل‌کشی

این مسئله که آیا اسرائیل در غزه مرتکب نسل‌کشی می‌شود یا نه، اسرائیل و حامیانش – به رهبری آمریکا – را خشمگین کرده است. وکلایی که معتقدند شواهد موجود، از این اتهام پشتیبانی نمی‌کند، در برابر شکایت آفریقای جنوبی در دیوان بین‌المللی دادگستری ایستاده‌اند که اسرائیل را به نسل‌کشی علیه فلسطینی‌ها متهم کرده است.

اما این مسئله قرار نیست به این زودی به نتیجه‌ای برسد.

بوعاز بیسموت، از وفاداران نتانیاهو، به پرسش درباره نسل‌کشی این‌گونه پاسخ داد: «چطور می‌توانید ما را به نسل‌کشی متهم کنید وقتی جمعیت فلسطینیان – نمی‌دانم چند برابر – افزایش یافته است؟ چطور می‌توانید من را به پاک‌سازی قومی متهم کنید در حالی که دارم مردم را در داخل غزه جابه‌جا می‌کنم تا از آن‌ها محافظت کنم؟ چطور می‌توانید من را متهم کنید در حالی که من دارم برای محافظت از دشمنانم سرباز از دست می‌دهم؟»

اثبات وقوع نسل‌کشی دشوار است. سطح معیارهای قانونی‌ که دادستان‌ها باید به آن استناد کنند، عمدا بسیار بالا تعیین شده است. اما وکلای برجسته‌ای که دهه‌ها در ارزیابی واقعیات حقوقی تخصص داشته‌اند معتقدند لازم نیست منتظر روندی بمانیم که از ژانویه گذشته از سوی آفریقای جنوبی آغاز شده و ممکن است سال‌ها در دیوان بین‌المللی دادگستری طول بکشد.

ما درباره این موضوع نظر لرد سامپشن، قاضی پیشین دیوان عالی بریتانیا، را پرسیدیم.

او نوشت: «در نسل‌کشی مسئله نیت مطرح است. یعنی کشتن، مجروح کردن یا تحمیل شرایط غیرقابل تحمل به یک گروه ملی یا قومی با نیت نابود کردن کامل یا جزئی آن‌ها.»

«اظهارات نتانیاهو و وزیرانش نشان می‌دهد که هدف عملیات جاری این است که جمعیت عرب غزه را یا بکشند یا از گرسنگی بمیرانند تا وادار به ترک منطقه شوند. این موارد، نسل‌کشی را به محتمل‌ترین تبیین آنچه اکنون در حال وقوع است، تبدیل می‌کند.»

آفریقای جنوبی بخش زیادی از پرونده خود علیه اسرائیل را بر اساس زبان تحریک‌آمیز رهبران اسرائیلی بنا نهاده است. یکی از نمونه‌ها، اشاره نتانیاهو به کتاب مقدس هنگام اعزام نیرو به غزه بود که در آن حماس را با «عمالیق» مقایسه کرد. در کتاب مقدس، خداوند به بنی‌اسرائیل فرمان می‌دهد که قوم عمالیق را که آنها را آزار می‌دادند، نابود کنند.

یکی دیگر، اظهار نظر یوآو گالانت،‌ وزیر دفاع وقت درست پس از حملات حماس بود که در آن محاصره کامل نوار غزه را اعلام کرد: «هیچ برق، غذا و سوختی در کار نخواهد بود. همه‌چیز قطع می‌شود. ما با حیوانات انسان‌نما می‌جنگیم و مطابق آن عمل می‌کنیم.»

ریف وایلد، استاد حقوق کالج دانشگاهی لندن، نیز معتقد است که شواهد نسل‌کشی وجود دارد. «متاسفانه بله، و اکنون دیگر تردید حقوقی درباره این موضوع وجود ندارد. در واقع مدتی است که این‌گونه است.»

او یادآوری می‌کند که نظر مشورتی دیوان بین‌المللی دادگستری قبلا روشن کرده که حضور اسرائیل در غزه و کرانه غربی غیرقانونی بوده است. پروفسور وایلد پاسخ دولت‌های غربی به جنگ غزه را با حمله گسترده روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ مقایسه می‌کند.

او می‌گوید: «هیچ دادگاهی هنوز در مورد غیر قانونی بودن اقدام روسیه در اوکراین حکمی نداده است. با وجود این، دولت‌ها به صراحت اعلام کرده‌اند که این اقدام غیرقانونی است. چیزی آن‌ها را از انجام این کار در مورد غزه باز نمی‌دارد.»

«بنابراین اگر می‌گویند منتظر رای دادگاه هستند، پرسشی که باید از آن‌ها پرسید این است: چرا منتظر چیزی هستید که خودتان از قبل می‌دانید؟»

هلنا کندی می‌گوید «در استفاده بی‌دقت از واژه نسل‌کشی بسیار محتاطم، و خودم از آن استفاده نمی‌کنم، چون معتقدم که اثبات آن نیازمند سطح بسیار بالایی از قصد و نیت در قانون است.»

او اضافه می‌کند: «آیا می‌گوییم این نسل‌کشی نیست، اما جنایت علیه بشریت است؟ فکر می‌کنید این‌طور بهتر به نظر می‌رسد؟ جنایات هولناک علیه بشریت؟ به نظرم ما در حال تماشای ارتکاب شدیدترین نوع جنایت‌ها هستیم.»

«فکر می‌کنم در مسیری قرار داریم که به راحتی می‌تواند به نسل‌کشی ختم شود، و به عنوان یک حقوقدان معتقدم استدلال محکمی در این زمینه وجود دارد که اکنون با قدرت مطرح شده است.»

بارونس کندی می‌گوید اگر از او خواسته شود به دولت بریتانیا مشاوره بدهد، توصیه‌اش این خواهد بود: «باید بسیار مراقب باشیم که خودمان در ارتکاب این جنایات هولناک هم‌دست نشویم.»

در نهایت آتش‌بس خواهد آمد. اما این پایان درگیری نخواهد بود و جلو وقوع یک دوره طولانی و تلخ بعد از مناقشه را نخواهد گرفت. پرونده نسل‌کشی در دیوان بین‌المللی دادگستری این را تضمین می‌کند، همچنین حکم‌های بازداشت دیوان کیفری بین‌المللی علیه بنیامین نتانیاهو و یوآو گالانت.

وقتی خبرنگاران و بازرسان جنایات جنگی بتوانند وارد نوار غزه شوند، شواهد عینی بیشتری از آنچه رخ داده با خود خواهند آورد.

کسانی که همراه با تیم‌های سازمان ملل یا پزشکی وارد غزه شده‌اند، حتی افرادی که جنگ‌های زیادی دیده‌اند، می‌گویند در درک وسعت ویرانی برایشان دشوار است؛ جزیره‌های انسانی رنج در دریایی از ویرانی.

من مدام به سخنان یک افسر اسرائیلی فکر می‌کنم که تنها باری که از زمان آغاز جنگ وارد غزه شدم بیان کرد. یک ماه پس از آغاز جنگ، زمانی که آن‌ها شمال غزه را به بیابانی بدل کرده بودند، چند ساعتی را در ویرانه‌ها با ارتش اسرائیل گذراندم.

او شروع کرد به توضیح اینکه چگونه تمام تلاش خود را کرده‌اند که به سمت غیرنظامیان فلسطینی شلیک نکنند. بعد جمله‌اش را نیمه‌کاره رها کرد، مکثی کرد و گفت: هیچ‌کس در غزه نمی‌تواند بی‌گناه باشد، چون همه از حماس حمایت می‌کنند.