پیش‌بینی افزایش بیکاری
شیوع کرونا در ایران و سایر کشورها، جدای از مرگ و میر شهروندان و تحمیل هزینه‌هایی کلان به اقتصاد، نگرانی از دوران “پسا کرونا” را هم در پی داشته است.
اقتصاد ایران هم در این سال‌ها به دلایل مختلف بویژه تحریم‌ها کوچک‌تر شده است؛ و اکنون مشخص نیست با توجه به تبعات ناشی از کرونا سرآخر چه تعدادی به جمع بیکاران در جامعه ایران خواهند پیوست.
تا این‌جا تمامی گزارش‌‌ها بر اساس گمانه‌زنی و با هدف هشدار برای آمادگی با موج تازه بیکاری بوده است. برای نمونه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ایران اثر شیوع کرونا را بیکاری ۲۰ درصد از شاغلان برآورد کرده که در قالب تعطیلی یا کاهش فعالیت بنگاه‌های اقتصادی خواهد بود.
دفتر مدل سازی دانشگاه امام صادق از نتیجه مطالعه‌ای خبر داده که نشان می‌دهد از آغاز شیوع کرونا تولید ۶۵ درصد بنگاه‌های اقتصادی ایران کاهش تولید داشته‌اند. بر اساس این پژوهش فقط فعالیت ۴ درصد بنگاه‌ها افزایش داشته است.
پیش‌بینی افزایش چشمگیر بیکاری در حالی است که ایران در زمستان گذشته نرخ ۱۰ و شش دهم درصدی بیکاری را ثبت کرده است. به روایت مرکز آمار نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله در تابستان سال ۱۳۹۸ بیش از ۲۶ درصد بوده است.
حق نشر عکسGETTY IMAGESاکنون نه فقط کارشناسان اقتصادی یا منتقدان دولت نگران موج بزرگ بیکاری هستند که به این نرخ افزوده شود بلکه علی ربیعی، سخنگوی دولت هم هشدار داده میلیون‌ها تن در معرض بیکاری و اخراج از کار قرار دارند. به گفته وی بیش از ۳ میلیون شاغل رسمی و ۴ میلیون شاغل غیررسمی با کاهش دستمزد یا اخراج رو به رو بوده و همچنین یک میلیون و ۵۰۰ هزار کارگاه تعطیل شده‌اند.
ابعاد آسیب‌های اقتصادی شیوع کرونا، برآورد دقیق از خسارات آن را سخت کرده است. اگر چه هنوز آمار روشنی از شمار شهروندانی که شغل از دست داده‌اند در دست نیست، با این همه اطلاعات ثبت‌نام بیکاران در سامانه تامین اجتماعی نشان می‌دهد که تاکنون ۱۰۰ هزار نفر از کارگران به جمع بیکاران افزوده شده‌اند. این رقم که به نظر می‌رسد رو به افزایش است صرفا مربوط به کسانی است که مشمول قانون کار می‌شوند.
بیمه بیکاری؛ آن‌ها که بیمه نبوده‌اند
راه‌کار دولت برای بی‌کارشدگان دوران کرونا “بیمه بیکاری” بوده است. متقاضایان بدون حضور فیزیکی تا پایان اردیبهشت ماه باید درخواست خود را ارایه کنند. این بیمه مربوط به ماه‌های اسفند، فروردین و اردیبهشت است و پس از آن برای ادامه پرداخت بیمه بیکاری، باید به صورت حضوری تشکیل پرونده بدهند تا تقاضایشان در کمیته‌ای دو نفره بررسی شود.
به نظر می‌رسد در این طرح ویژگی خاصی نسبت به دوران پیش از شیوع کرونا نداشته باشد. بیمه بیکاری همچنان به کسانی تعلق می‌گیرد که دست‌کم شش ماه از درآمدشان برای بیمه کسر شده باشد.
در حال حاضر وزارت کار از وجود ۲۶۰ هزار مستمری‌بگیر بیمه بیکاری خبر می‌دهد و این در حالی است که با توجه بازار کار ایران می‌توان احتمال داد که شمار زیادی از بی‌کار شدگان از زمره کارگران بدون قرارداد یا پیش‌تر شاغل در بنگاه‌ها و کارگاه‌های کمتر از ۵ کارگر فعال بودهاند. شماری از بنگاه‌های کوچک حتی به ثبت هم نرسیده‌اند و کارگرانشان از حق بیمه محروم مانده‌اند.
دولت حسن روحانی اعلام کرده که مبلغ ۵ هزار میلیارد تومان برای کمک به مجموع افرادی که فاقد بیمه بیکاری بودهاند اختصاص داده است. این افراد در چهار نوبت، یارانه‌هایی به نسبت جمعیت خانوار از ۲۰۰ هزار تا ۶۰۰ هزار تومان دریافت می‌کنند.
در همین حال با توجه “طرح فاصله‌گذاری هوشمند” کارفرمایان واحدهای تولیدی بزرگ از جمله کارگاه‌ها و کارخانه‌ها که به طور موقت خودخواسته تعطیل شده‌اند موظف به پرداخت حقوق کارگران شده‌اند. دولت می‌گوید از آنجا که دستور به تعطیلی بنگاه‌های بزرگ اقتصادی نداده، پس کارگران مشمول دریافت بیمه بیکاری نمی‌شوند ولو این‌که کارفرما کار را تعطیل کرده باشد.
حق نشر عکسGETTY IMAGESبر اساس مصوبه ستاد ملی مدیریت کرونا از ۲۳ فروردین طرح “فاصله‌گذاری هوشمند” به اجرا درآمده که بر اساس آن مشاغل و گروه‌های جمعیتی کم خطر از نظر ابتلا، به تدریج فعالیتشان از سرگرفته می‌شود. سعید نمکی، وزیر بهداشت این اقدام را در راستای جلوگیری از “فروپاشی اقتصادی” عنوان کرده است.
کمک‌های معیشتی و دست خالی دولت
پس از هشدار مرکز پژوهش‌های مجلس ایران درباره “تاخیر” در پشتیبانی از اقشار کم درآمد و احتمال بروز “رخدادهای دردناک”، دولت ۷۵ هزار میلیارد تومان به کمک‌های معیشتی اختصاص داد. این مبلغ به صورت وام در دو بخش پرداخت می‌شود. بر اساس این طرح شاغلان در ۱۰ رسته شغلی از حدود ۵۲ هزار میلیارد تومان و عموم یارانه بگیران از ۲۳ هزار میلیارد تومان به عنوان تسهیلات برخوردار می‌شوند.
مشاغل تولید و توزیع غذا، زیر مجموعه صنعت گردشگری، حمل و نقل عمومی درون و برون شهری، پوشاک، کیف و کفش، توزیع خشکبار و قنادی، ورزشی، فرهنگی و رسانه‌ای و صنایع دستی، رسته‌های شغلی هستند که از این وام با سود ۱۲ درصد و دوره بازپرداخت ۲ ساله برخوردار می‌شوند.
در این میان پرداخت وام یک میلیون تومانی برای تمامی یارانه‌بگیران فارغ از اشتغال یا بیکاری آنان در نظر گرفته شده است. این وام که ابتدا قرار بود مثل وام مشاغل با سود ۱۲ درصدی پرداخت شود، به صورت “قرض الحسنه” یا بدون سود پرداخت می‌شود. دولت می‌گوید که پرداخت سود را خود برعهده گرفته است. دوره بازپرداخت این وام ۳۰ ماهه و هر ماه حدود ۳۵ هزار تومان است.
این وام برای ۲۳ میلیون شهروند و در مجموع با تخصیص ۲۳ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. تعیین وام یک میلیون تومانی در حالی است که این رقم از حداقل دستمزد کارگران هم کمتر است. حداقل دستمزد هر کارگر در سال‌جاری یک میلیون و ۸۳۵ هزار تومان تعیین شده که با وجود افزایش ۲۱ درصدی نسبت به سال قبل با اعتراض نمایندگان مجلس رو به رو است.
حق نشر عکسGETTY IMAGESراه‌کار دیگری که دولت برای کمک به اقتصاد شهروندان در نظر گرفته به تعویق انداختن دریافت مالیات است. اتفاقی که در شرایط تحریم نفت ایران، سقوط قیمت نفت در بازارهای جهانی و رشد منفی اقتصادی و ۱۰۰ هزار میلیارد تومان هزینه اضافی مقابله با شیوع کرونا بر دوش بودجه ایران، هر چه بیش‌تر دست دولت را از نظر درآمدی می‌بندد. در حالی پرداخت‌های مالیاتی و سررسید بدهی‌های مالیاتی مربوط به اواخر سال ۱۳۹۸ و اوایل سال ۱۳۹۹ به تعویق افتاده که سهم مالیات در بودجه امسال رشدی ۱۳ درصدی داشته است. با وجود رشد ۱۳ درصدی مالیات، مرکز پژوهش‌های مجلس پیش از شیوع ویروس کرونا، کسری بودجه ۸۶ هزار میلیارد تومانی را برای امسال پیش‌بینی کرده بود.
بر اساس نامه‌ای که رئیس کل بانک مرکزی برای محاسبه میزان مهریه و خسارت تاخیر تادیه به قوه قضائیه ارسال کرده تورم سال گذشته ۴۱ و دو دهم درصد بوده است. همچنین مرکز آمار ایران نرخ رشد اقتصادی را منفی ۷ و شش دهم درصد و نرخ رشد بدون محاسبه نفت را در سال گذشته صفر گزارش کرده است. این دو شاخص در کنار نرخ دو رقمی بیکاری تصویر نگران کننده‌ای از دوران پسا کرونا به دست می‌دهد.
از: بی بی سی
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید