#ابر_آروان، شرکتی که خود را «اولین شبکه توزیع محتوای ایران» معرفی می‌کند، در پروژه‌ای به نام #ابرایران در فراهم آوردن زیرساخت‌های مورد نیاز شبکه ملی اطلاعات با دولت همکاری می‌کند، کاربران اینترنت این موضوع را تهدیدی برای آزادی اینترنت در ایران می‌دانند. نگرانی کاربران اینترنت در ایران تا چه اندازه جدی است؟ زمانه در این گزارش تحقیقی به دنبال پاسخی برای این پرسش است.
شرکت «نویان ابر آروان» به‌تازگی قراردادی با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات جمهوری اسلامی ایران منعقد کرده است. زمانه در این گزارش سعی کرده نگاهی داشته باشد به شرکت ابر آروان و قرارداد ابر ایران، پیشینه این شرکت و تعاملی که با دولت در رابطه با ساخت زیرساخت ابری اینترنت دارد.
از ابتدای ورود اینترنت به ایران، همواره نظارت و کنترل بر آن یکی از دغدغه‌های اصلی حاکمیت بوده و در همین راستا طرح‌های مختلفی به اجرا گذاشته شده است. از مهم‌ترین این طرح‌ها می‌توان به شبکه ملی اطلاعات (شما) اشاره کرد. در این زمینه، نقش و سهم برخی شرکت‌های حوزه فن‌آوری و تکنولوژی نیز که در پروژه‌های دولتی در حوزه زیرساخت اینترنت و بومی‌سازی اینترنت فعالیت دارند، در سال‌های اخیر افزایش یافته است. شرکت ابر آروان یکی از این شرکت‌هاست که فعالیت‌هایش نگرانی‌ها درباره نقش شرکت‌های خصوصی در راستای کمک به حکومت ایران برای تسلط بر فضای اینترنت را افزایش داده است.
از ابر آروان چه می‌دانیم؟
شرکت «نویان ابر آروان» سال ۱۳۹۴ به عنوان یک استارت آپ (شرکت نوپای کوچک) در حوزه زیرساخت یک‌پارچه ابری (کلاد کامپیوتینگ – Cloud computing) آغاز به کار کرد. ابر آروان محصولاتی همچون شبکه توزیع محتوای عمومی (CDN)، امنیت ابری، پلتفرم ویدیویی، پخش زنده، «زیرساخت به عنوان سرویس»(IaaS) و «پلتفرم به عنوان سرویس» (PaaS) را ارائه می‌دهد.
«برند» ابر آروان که خود را به عنوان اولین شبکه توزیع محتوای ایران معرفی می‌کند، برای اولین بار دی‌ماه ۱۳۹۴ در جریان همایش «تبیین راهکارهای توسعه شبکه توزیع محتوا بر بستر شبکه ملی اطلاعات» با حضور وزیر ارتباطات وقت، محمود واعظی رونمایی شد.
ایده اصلی شکل‌گیری و علت وجودی شرکت ابر آروان «ارائه خدمات امنیتی به شکل ابری» عنوان شده است.
امیر رشیدی، پژوهشگر امنیت و دسترسی به اینترنت، معتقد است که این ادعای شرکت ابر آروان مبنی بر اینکه اولین ارائه دهنده زیرساخت ابری و شبکه توزیع محتواست، می‌تواند درست باشد؛ رشیدی به زمانه می‌گوید:
«نه به این معنا که ما هرگز در ایران زیرساخت ابری نداشته‌ایم، اما به لحاظ تکنولوژی، کاری که ابر آروان انجام می‌دهد – اصلا کاری به حاشیه‌های این شرکت، اینکه به کجا وصل هستند و غیره ندارم – بسیار منحصربه‌فرد است. خدماتی که ابر آروان ارائه می‌دهد تاکنون به این شیوه جامع که همگی در یک مجموعه باشد و یک تیم بزرگ روی آن کار کنند و حتی با خارج از ایران ارتباط و [از خارج]مشتری داشته باشند، وجود نداشته و ابر آروان به نیازی پاسخ می‌دهد که تاکنون کسی نبوده به آن پاسخ بدهد.»
در مورد کلمه «آروان»، منابع مختلف معانی متفاوتی ذکر کرده‌اند. آروان در زبان کُردی با همین تلفظ و نوشتار «ئاروان» اسم پسر به معنی «نگهبان آتش» است. آروان همچنین نام روستایی در قزوین و نام یکی از طایفه‌های لرستان است و در برخی منابع معنی «چالاک» و «نیرومند» هم برای آن ذکر شده است.
مهدی بهادری، پویا پیرحسینلو، فرهاد فاطمی و علیرضا هاشمی «هم‌بنیانگذاران» شرکت ابر آروان هستند. اعضای هیأت مدیره ابر آروان عبارت‌اند از: پویا پیرحسینلو (با عنوان «ناخدای اجرایی»، مدیر عامل و عضو هیأت مدیره)، کیوان جامه‌بزرگ (رئیس هیأت مدیر) و فرهاد فاطمی (با عنوان «ناخدای فنی، نایب رئیس هیأت مدیره).
پویا پیرحسینلو درباره چگونگی شکل‌گیری شرکت ابر آروان در گفت‌وگویی با ماهنامه عصر تراکنش گفته:
«اولین جذب سرمایه ما ۳۰۰ میلیون تومان بود که مجموعه فناپ با این مبلغ، مجموعا ۳۷ درصد سهام گرفت. مرحله دوم بر اساس درآمد ابر آروان که نزدیک به ۲۰۰ میلیارد تومان ارزش‌گذاری شد، قرار است ۴۰ میلیارد تومان توسط فناپ پرداخت شود. ۲۰ میلیارد تومان پرداخت شده است و ۲۰ میلیارد دوم را با توجه به درآمد ابر آروان در آینده شرکت پرداخت خواهد شد.»
پیرحسینلو همچنین در این گفت‌وگوی زنده اعلام کرد تاکنون ابر آروان در دو مرحله جذب سرمایه کرده و هر دو مرحله توسط هلدینگ فناپ انجام شده است. او سرمایه جذب شده در مرحله اول را ۳۰۰ میلیون تومان اعلام کرد، در حالی که پیشتر به رقم ۴۰۰ میلیون اشاره شده بود:
«روش‌های سنتی، هزینه‌بر و ناکارآمد بودند و شرکت‌ها را با مشکلات متعددی در زمینه سایبری روبه‌رو می‌کردند. من و دوستانم در بحث‌های گروهی به این نتیجه رسیدیم که شرکت‌ها باید به نوعی سرویس امنیتی مجهز شوند که بتواند آنها را در مقابل حملات پیچیده کمک کند. به همین دلیل تلاش کردیم خدمات امنیتی را به شکل ابری ارائه کنیم.»
ابر آروان با سرمایه گذاری ۴۰۰ میلیون تومانی هلدینگ «فناپ» (شرکت فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسارگاد آریان) تاسیس شد. پویا پیرحسینلو، مدیرعامل ابر آروان ۲۶ خرداد ۹۹ در گفت‌وگوی زنده اینستاگرامی خود با ماهنامه «پیوست» میزان ارزش‌گذاری ابر آروان توسط هلدینگ فناپ را بر اساس درآمدهای این شرکت ۲۰۰ میلیارد تومان اعلام کرد.
ابر آروان در حال حاضر در نقاط مختلفی از ایران و چندین کشور خارجی دارای پاپ‌سایت است. پاپ سایت (نقطه حضور – point of presence) به نقطه اتصال چند شبکه با هم در یک مکان گفته می‌شود که معمولا برای خدمات CDN (شبکه توزیع محتوا) از آنها استفاده می‌شود.
ابر آروان، هلدینگ فناپ، گروه مالی پاسارگاد
شرکت ابر آروان بسیار سریع توانست رشد کند و مشتریانی در میان اداره‌ها و سازمان‌های دولتی چون نهاد ریاست جمهوری، صدا و سیما، وزارت‌خانه‌ها، سفارت‌ها، بانک‌ها، دانشگاه‌ها، خبرگزاری‌های دولتی و امثالهم برای خود دست و پا کند؛ مشتریانی که قراردادهای کلان با ابر آروان منعقد کردند.
این تعدد و گستردگی مشتری‌های بزرگ به پشتوانه افراد و نهادهای صاحب نفوذی پدید آمده که شرکت ابر آروان به آنها وصل است و ماهیت این شرکت را از همان ابتدای تأسیس به عنوان یک شرکت نوپای کوچک (استارت آپ) متفاوت می‌کند.
شرکت ابر آروان از زمان آغاز به کار تاکنون زیر مجموعه هلدینگ فناپ بوده است و یکی از شرکت‌های اصلی این هلدینگ به شمار می‌آید. برای شناخت بهتر از شرکت ابر آروان، باید حامی‌های مالی و افراد کلیدی این شرکت را شناخت، افرادی که در رأس هرم مجموعه‌ای پیچیده از شرکت‌ها، هلدینگ‌ها و گروه‌های مالی قرار دارند.
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات در تاریخ ۲۸ تیر ۱۳۹۸ (۱۹ ژوئیه ۲۰۱۹) عکسی در زمان بازدید از غرفه ابر آروان در نمایشگاه بین‌المللی تهران در حساب اینستاگرامش منتشر کرد که در حال “های فایو (بزن قدش)” با پویا پیرحسینلو بود و محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهوری (حسن روحانی) نیز در کنار آنها دیده می‌شود. آذری جهرمی در توضیح این عکس با اشاره به کسب اولین مشتری خارجی ابر آروان چنین نوشت:
«نه وام و نه رانت و نه بودجه نجومی و نه سروصدای ملی بودن، بدون ادعا یک سرویس مهم زیرساختی کشور را توسعه دادند و شب گذشته پس از ارائه خدمت موفق به بیش از پانزده هزار شرکت ایرانی، اولین مشتری بین‌المللی خودشان را جذب و ثبت کردند. دست مریزاد!»
این تنها باری نبوده که وزیر ارتباطات از شرکت ابر آروان حمایت کرده است. آذری‌جهرمی در تاریخ ۵ فروردین ۱۳۹۷ نیز در توییتر ابر آروان را شرکتی معرفی کرد که توانسته در زمان «تحریمهای اعمالی مدعیان آزادی اینترنت» برای ایران «زیرساخت مناسب» فراهم آورد. اما آیا واقعا ابر آروان بدون استفاده از رانت توانسته چنین جایگاهی کسب کند؟
اگر نیازمند خدمات رایانش ابری هستید، ابر آروان را به شما معرفی می‌کنم. محصولی دانش‌بنیان از جوانان ایرانی که توانسته در تحریمهای اعمالی مدعیان آزادی اینترنت برای ایرانیان، زیرساخت مناسبی برای کسب و کارهای نوپا باشد.https://t.co/ps9S0S39By#کالای_ایرانی
— MJ Azari Jahromi (@azarijahromi) March 25, 2018
هلدینگ فناپ در ۲۴ دی‌ماه سال ۱۳۸۴ با سرمایه‌گذاری گروه مالی پاسارگاد (بانک پاسارگاد) تاسیس شد. بانک پاسارگاد سال ۱۳۸۴ با اخذ مجوز رسمی از بانک مرکزی و سرمایه ۳۵۰۰ میلیارد ریالی که تماما پرداخت شده بود، تاسیس شد.
بانک پاسارگاد در تاریخ ۸ اکتبر ۲۰۲۰ (۱۷ مهر ۱۳۹۹) با فرمان دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت ایالت متحده تحریم شد و در لیست سیاه وزارت خزانه‌داری این کشور قرار گرفت.
مجید قاسمی، مدیرعامل و از بنیانگذاران گروه مالی پاسارگاد است. بر اساس آنچه که «پژوهشکده تحقیقات راهبردی» درباره بیوگرافی مجید قاسمی منتشر کرده، او دارای مدرک دکتری اقتصاد از دانشگاه ساوت همپتون انگلستان است و در فاصله سال های ۶۸-۱۳۶۵ رئیس کل بانک مرکزی ایران بوده است. قاسمی در دولت اول محمد خاتمی، ریاست هیأت مدیره شرکت سهامی ذوب آهن اصفهان را در اختیار داشت و از سال ۱۳۹۲ به عنوان معاون پژوهش‌های اقتصادی «مرکز تحقیقات مجمع تشخیص مصلحت نظام» مشغول به کار است.
مجید قاسمی از سال ۱۳۵۹ در بانک مرکزی مشغول به کار شد. او به همراه دیگر اعضای هیأت مدیره گروه مالی پاسارگاد، یعنی سید کاظم میرولد، احمد وادی‌دار، ذبیح‌الله خزایی، کامران اختیار، علی‌اکبر تفرشی و مصطفی بهشتی‌روی سابقه طولانی مدیریتی در مراکز و موسسات مالی وابسته به دولت را در کارنامه خود دارد.
گروه مالی پاسارگاد دارای بیش از ۲۲ هلدینگ و شرکت بزرگ است که مجید قاسمی در بسیاری از آنها سمت ریاست هیأت مدیره را به عهده دارد، از جمله هلدینگ فناپ. هلدینگ فناپ نیز بیش از ۱۳ شرکت زیر مجموعه و تابعه دارد.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید