چالش‌های پیش‌روی طالبان در افغانستان

چهارشنبه, 7ام مهر, 1400
اندازه قلم متن

 

هرچند پیروزی طالبان به سادگی انجام شد اما همانطور که یکی از رهبرانش اقرار کرده ‏است، اداره افغانستان بسیار دشوارتر خواهد بود.‏

طالبان نیرویی متشکل از پشتون‌ها بزرگترین قوم (۴۳ درصد جمعیت) در افغانستان است. ‏مذهب آنان سنی حنفی است. این گروه بنیادگرا که پیش از این در بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ‏‏۲۰۰۱ بر بیشتر ولایت‌ها افغانستان با خشونت تمام و نقض گسترده حقوق بشر بویژه علیه ‏زنان و دختران حکومت می‌کرد، با تشکیل دولت تازه در کابل با چالش‌های گوناگونی ‏روبروست:‏

۱- داعش خراسان و القاعده
گروه تروریستی اسلامی داعش در افغانستان فعال است که افرادی از آن در سال ۲۰۱۵، ‏از سوریه و عراق و از راه پاکستان وارد افغانستان شدند و توانستند هواداران ناراضی و ‏جدا شده طالبان را جذب کنند. این گروه تروریستی که سلفی مذهب است در ایالت ننگرهار ‏در شرق افغانستان مستقر شد و به علت اختلافات فرقه‌ای و ایدیولوژیک، با گروه طالبان ‏رو در رو گردید. طالبان در پی استقرار “امارات اسلامی” در افغنستان است اما تمرکز ‏داعش خراسان بر مناطق سنی‌نشین هند، پاکستان، افغانستان و تاجیکستان است. القاعده ‏در این هدف با داعش خراسان شریک است که در حال حاضر بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ عضو ‏در افغانستان دارد و بنا بر گزارش کارشناسان مستقل سازمان ملل به شورای امنیت، این ‏گروه تروریستی، متشکل از افغان‌ها، پاکستانی‌ها و شماری از هند، بنگلادش و میانمار، ‏در ۱۵ ولایت افغانستان حضور دارد.

داعش، طالبان را مرتد مذهبی می‌سنجد که پس از سازش با آمریکا، افغانستان را در یک ‏‏”بشقاب نقره‌ای” از آمریکائیان تحویل گرفته است. تاکنون پس از پیروزی طالبان، حمله ‏به فرودگاه کابل و دو حمله به نیروهای این گروه از سوی داعش گزارش شده است که طی ‏آن ده‌ها طالبانی به قتل رسیده‌اند. در سال ۲۰۱۹، به‌رغم سرکوب شدید داعش از سوی ‏نیروهای افغان و آمریکا، شمار نیروهای فعال این گروه تروریستی ۲۲۰۰ نفر سنجیده می‌‏شد.‏

این گروه تروریستی به‌شدت رادیکال تاکنون به انفجارهای انتحاری و حمله به تجمعات، ‏بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها در افغانستان و پاکستان متهم شده است. مصلحت‌گرایی‌های ‏احتمالی طالبان در برابر جامعه جهانی و عقب‌نشینی از برنامه‌های ارتجاعی داخلی می‌‏تواند به قدرت گرفتن بیشتر داعش در افغانستان یاری رساند و این کشور را دوباره در ‏آستانه جنگ داخلی قرار دهد.‏

۲- قوم‌ستیزی
‏افغانستان کشوری چند قومی است که شامل حدود ۲۰ قوم می‌گردد. تاجیک‌ها پس از ‏پشتون‌ها بزرگترین قوم‌اند که به فارسی‌زبانان ایران نزدیک‌ترند اما مذهب آنان سنی ‏است. هزاره‌ها سومین قوم بزرگ ساکن در افغانستان‌اند که به علت تبعیض‌های هدفمند ‏علیه آنان از داشتن وسوالی محروم و در مناطق مختلف پراکنده‌اند. هزاره‌ها به گویش ‏هزارگی سخن می‌گویند و بیشتر آنان شیعه مذهب‌اند. این قوم در درازای تاریخ توسط ‏حاکمان چندین بار مورد نسل‌کشی قرار گرفته‌اند. امیر عبدالرحمان بین سال‌های ۱۸۹۳ ‏و ۱۹۰۰، بیش از ۴۰۰ هزار نفر از آنان را کشت و از سرهایشان مناره ساخت. این ‏بزرگترین نسل‌کشی سده نوزدهم نام گرفت. اکنون نیز مورد حمله‌های داعش قرار دارند.

طالبان بدون در نظر گرفتن موزاییک قومی افغانستان دولتی “موقت” عمدتا از پشتون‌ها ‏تشکیل داده است که مورد اعتراض اقوام داخلی و جامعه جهانی است. افزون براین پس از ‏اشغال دره پنجشیر بسیاری از ساکن منطقه را ناچار به کوچیدن کرده است. محمد محقق ‏رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان نیز طی پیام فیس‌بوکی از کوچ اجباری ۸۰۰ ‏خانواده هزاره از مناطق حاصل خیزشان توسط طالبان خبر داده است. طالبان زمین‌های ‏هزاره‌ها در این منطقه را میان هوادارانش توزیع می‌کند.‏

کریم خلیلی رییس حزب مزبور هشدار داده است که رویکرد قوم‌ستیزانه طالبان می‌تواند ‏به اتحاد اقوام گوناگون علیه حکومت تک‌قومی طالبان بیانجامد و کشور در آستانه قیام ‏مسلحانه قرار گیرد.‏

۳- بحران اقتصادی و گرسنگی
بنا به برآوردی در زمان حضور نیروهای ناتو در افغانستان حدود ۷۵ درصد بودجه کشور که ‏شامل ۲۰ تا ۴۰ درصد تولید نا خالص افغانستان می‌گردید از راه کمک‌های خارجی و ‏نهادهای مالی بین‌المللی تآمین می‌گردید. پس از پیروزی طالبان کشورهای خارجی ادامه ‏کمک‌های اقتصادی به این کشور را منوط به تشکیل دولت فراگیر، احترام به حقوق بشر ‏به‌ویژه حقوق رعایت زنان و دختران و جلوگیری از بازگشت گروه‌های تروریستی به این کشور ‏کرده‌اند که از جمله پنج قدرت دائم شورای امنیت نیز بر این خواسته‌ها تاکید کرده‌اند. ‏تاکنون به‌رغم وعده‌های پوچ سخنگوی طالبان نشانه‌ای از اجرای خواسته‌ها بالا دیده نمی‌‏شود.

افزون براین کادر رهبری طالبان و بسیاری از اعضای دولت در لیست تحریمی سازمان ‏ملل قرار دارند که تجارت کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی با کشور تحت سلطه ‏طالبان را بسیار محدود خواهد ساخت. نظام بانکی افغانستان نیز به خاطر خطر پول‌‏شویی، پول‌های حاصل از تروریسم و قاچاق مواد مخدر، اجازه مبادله پولی با بانک‌های ‏خارجی را نخواهد داد. به‌طور خلاصه اقتصاد افغانستان در استانه بحران همه‌جانبه‌ای ‏است به‌طوری که دولت قادر نیست حقوق کارمندان و معلمان را پرداخت کرده خدمات اولیه ‏آب، برق و بهداشت شهروندان را در کوتاه و میان مدت تآمین کند.‏

درآمد گروه طالبان که پیش از پیروزی در سال ۲۰۲۰ به ۱.۶ میلیارد دلار می‌رسید و از ‏راه تولید و فروش مواد مخدر، اخاذی و گروگانگیری و بهربرداری از معادن بدست می‌‏آمد نیز برای اداره امور مالی دولت کافی نیست. خشک سالی نیز مزید علت شده است.‏

سازمان ملل اعلام کرده است که ۱۸،۴ میلیون نفر افغانی به کمک‌های بشر دوستانه نیاز ‏دارند.‏

۴- افغانستان در حال مدرن‌شدن و ارتجاع طالبانی
در بیست سال گذشته جامعه افغانستان با وجود نا امنی گسترده و عملیات تروریستی طالبان ‏و با وجود فساد فراوان و ناکارآمدی دولت‌ها، شاهد تحولات نسبتا چشم‌گیری بوده است. ‏اگر در سال ۲۰۰۱ حتی یک دختر در دبیرستان‌های افغانستان یافت نمی‌شد، در سال ‏‏۲۰۰۳، ۶ درصد و در سال ۲۰۱۷، ۳۹ درصد دختران در دبیرستان‌ها درس می‌خواندند. در سال ‏‏۲۰۱۹، درصد زنان دانشجو به ۵ درصد می‌رسید. ۲۲ درصد شاغلان، ۲۰ درصد کارمندان ‏دولت و ۲۷ درصد نمایندگان مجلس افغانستان را زنان تشکیل می‌دادند. در همین سال ‏‏۱۰۰۰ زن شغل آزاد و ۷ درصد زنان حساب بانکی داشته‌اند. صدها زن تا پیش از ‏ورود طالبان به کابل به شغل روزنامه‌نگاری مشغول بوده‌اند.

در سال جاری، حدود ۸٫۶ میلیون افغانی به اینترنت دسترسی داشته و ۶۸ درصد آنان تلفن ‏همراه در اختیار دارند. ۴٫۴ میلیون افغانستانی در شبکه‌های اجتماعی فعالند.‏

ممنوعیت بازگشت دختران به کلاس‌های دبیرستانی و ادارات دولتی، تعطیلی بسیاری از ‏روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها و شکنجه برخی از روزنامه‌نگاران، تشکیل دادگاه‌های ‏صحرایی در پنجشیر، اعلام قطع اعضای زندانیان، راهبردهای ارتجاعی این گروه واپس‌‏گرا و تلاش آنان برای اجرای شریعت خشک اسلامی و دشمنی‌شان با مدرنیته را نشان می‌دهد.‏

فرار پزشکان، مهندسان و مدیران با تجربه از افغانستان، بحران کمبود متخصص در ‏کشور را در پی خواهد داشت. حذف زنان از بازار کار و فعالیت‌های اقتصادی تهدیدستی ‏را گسترش می‌دهد. افغانستان تا ۲۰ سال گذشته تغییرات چشم‌گیری داشته است و ‏رویارویی با بخش مدرن جامعه که بخشی از زنان در برابر آن پرچم مقاومت برافراشته‌اند چالش دیگری در برابر طالبان است. ‏

۵- تسلط تندروها در دولت طالبان
هبت‌الله آخندزاده به عنوان “امیرالمومنین” در راس تشکیلات سیاسی حکومت طالبان ‏قرار دارد که دارای سه معاون است. معاونین رهبر به ترتیب ملا عبدالغنی برادر(معاون ‏سیاسی طالبان)، سراج‌الدین حقانی (یکی از رهبران شبکه حقانی) و ملا محمد یعقوب (فرمانده ‏عملیات‌های نظامی گروه) اعلام گردید.‏

عبدالغنی برادر نماینده ارشد طالبان در مذاکرات دوحه با نماینده ترامپ بود که به امضای ‏توافق خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان انجامید. وی به مدت ۸ سال در یکی از ‏زندان‌های پاکستان به‌سر برد و به درخواست دولت ترامپ برای شرکت در مذاکرات دوحه ‏آزاد گردید. علت زندانی شدن وی مذاکرات مخفیانه‌اش به ویژه در سال‌های ۲۰۰۴ و ‏‏۲۰۰۹ با حمید کرزای رئیس جمهوری وقت افغانستان برای رسیدن به صلح، بدون اطلاع ‏دولت پاکستان، اعلام شده بود که می‌توانست به نفوذ پاکستان در افغانستان آسیب رساند. ‏عبدالغنی همچنان در برابر نفوذ اداره اطلاعات داخلی پاکستان مقاومت می‌کرد و به تماس ‏با دولت افغانستان روی خوش نشان می‌داد.

با وجودی که عبدالغنی از پایه‌گذاران طالبان به شمار می‌رفت در دولت تازه در کابل ‏سمتی بدست نیاورد. اما سراج‌الدین حقانی یکی از رهبران شبکه حقانی که به گروه ‏القاعده نزدیک است و اف‌بی‌آی ۱۰ میلیون دلار برای یافتن محل وی جایزه تعیین کرده ‏است، به سمت وزیر کشور دولت طالبان و ملا محمد یعغوب به سمت وزیر دفاع برگزیده ‏شدند.‏

ظاهرا بر سر ترکیب اعضای دولت میان عبدالغنی و فرد دیگری از کابینه (احتمالا سراج‌‏الدین حقانی) مشاجره صورت گرفته و حتی شایعاتی در باره مجروح شدن و حتی کشته ‏شدن وی پخش گردید. در پی آن عبدالغنی به قندهار رفت و به آخندزاده پیوست. چنین به ‏نظر می‌رسد که با به حاشیه رانده شدن عبدالغنی تسلط تندروه‌ها در دولت تثبیت شده است ‏که مخالف تشکیل دولت فراگیر هستند.‏

بنا به گزازش‌های متعدد، امنیت کابل در دست شبکه حقانی است و این گروه که در سال ‏‏۲۰۱۲ از سوی آمریکا گروهی تروریستی اعلام شد سایه‌وار در پشت صحنه نقش بسیار ‏مهمی چه از نظر نظامی و چه از نظر سیاسی ایفا می‌کند.

با توجه به چالش‌های بالا آینده ناروشنی در انتظار افغانستان و به ویژه زنان و دختران در ‏این کشور است. باید امیدوار بود که اهرم‌های فشارهای بین‌المللی در کنار مقاومت جامعه ‏مدنی و اقوام گوناگون طالبان را به تجدیدنظر در راهبرد‌های ارتجاعی و قرون وسطایی‌اش وادار سازد.‏

شهریور ۱۴۰۰‏
mrowghani.com‏ ‏

از: ایران امروز


به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید

هنوز نظری اضافه نشده است. شما اولین نظر را بدهید.