به‌تازگی یک عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در ایران مدعی شده که مصرف گاز در ایران به اندازه دو برابر اتحادیه اروپاست. 

«مسعود پزشکیان»، رییس‌جمهور ایران هم تلویحا گفته ایرانیان بیشتر از متوسط دیگر کشورها انرژی مصرف می‌کنند. موضوعی که به نظر می‌رسد با هدف سرپوش بر وضعیت آشفته کنونی در ایران مطرح می‌شود.

البته مقایسه مصرف انرژی اعم از برق و گاز با سایر مردم ایران در اغلب رسانه‌های داخلی با تیترهایی نظیر «رکورددار بود ایرانیان در مصرف برق» و «ایرانیان، سلطان مصرف»، توصیف شده است. در این گزارش تلاش شده تا با دستیابی به داده‌های موسسات بین‌المللی و داده‌پرردازی معتبر، به این سوال پاسخ دهیم که ایرانیان به‌لحاظ مصرف انرژی در کجای طبقه‌بندی بین‌المللی ایستاده‌اند.

***

مصرف برق

حال که ناترازی برق تا آنجا بزرگ شده که قطعی‌های برق و خاموشی، غیر از تابستان به زمستان هم کشیده شده، انگشت اتهام مسوولین بیش از پیش به سمت مردم، نشانه رفته است.

«مجتبی یوسفی»، عضو کمیسیون عمران مجلس اخیرا در یک برنامه تلویزیونی گفته است که ایران سومین کشور تولیدکننده گاز در جهان و دومین کشور از حیث ذخایر است، اما مصرف گاز در ایران به‌ اندازه دو برابر اتحادیه اروپا است.

اغلب رسانه‌های داخلی هم در هم‌صدایی با دولتمردان، با ارائه آمارهایی از میزان مصرف گاز در کشورهای مختلف، ایران را در جایگاه‌های دوم و سوم جهانی طبقه‌بندی می‌کنند و برخی حتی پارا فراتر نهاده و مانند خبرگزاری «فارس»، مصرف برق در ایران را ۶ برابر میانگین جهانی اعلام می‌کنند. آماری جالب توجه و البته عجیب که تعداد پرشماری از رسانه‌ها هم آن را عینا منتشر کرده‌اند.

اما توجه به این نکته هم ضروری است که اصولا مقایسه میزان مصرف در کشورهای مختلف باتوجه به شرایط آب‌و‌هوایی و اقلیمی، قیاس دقیق و قابل استنادی نیست، خصوصا اینکه کشورهای مختلف، هم از نظر جمعیتی و هم به لحاظ جغرافیایی، با هم متفاوتند. با در نظر گرفتن تفاوت‌‌های اقلیمی و آب‌و‌هوایی، «ایران‌وایر» با استفاده از داده‌های مراکز داده‌پردازی بین‌المللی و معتبر، سرانه مصرف در کشورهای مختلف را باتوجه به تراکم جمعیتی و براساس کیلو وات ساعت، با یکدیگر مقایسه کرده است.

همان‌طور که در نمودار قابل مشاهده است، مصرف سرانه برق هر ایرانی در یک سال در میان کشورهای منطقه، فقط از ترکیه بالاتر است و مصرف برق مردم در  کشورهایی مانند امارات، قطر و کویت، با ایرانیان فاصله بالایی داشته و بالای چهار برابر ایرانیان است و مصرف سرانه کشورهایی مانند چین و عربستان با فاصله کمتر، اما بیش از ایرانیان است.

به این ترتیب شاید در نگاه اول میزان مصرف در ایران بالا به نظر برسد، اما با محاسبه سرانه مصرف، نتایج بسیار متفاوت‌تر بوده و بر انگشت اتهام مسوولین و رسانه‌های داخلی که به سمت مردم نشانه رفته، خط بطلان می‌کشد.    

مصرف گاز

به‌تازگی، رییس دولت چهاردهم در نشستی با حضور رییس دفتر، وزرای کشور، نفت، نیرو، راه‌و‌شهرسازی و صنعت، معدن و تجارت و سخنگو دولت، اعلام کرده که ایرانیان سه برابر کل اروپا گاز و برق مصرف می‌کنند. او همچنین از مردم خواست که مصرف خود را پایین آورده و در منزل از لباس گرم استفاده کنند.

او اما اولین دولتمردی نیست که در میان مردم به‌دنبال رفع ناترازی گاز هستند و حل ناترازی را نیز از مردم می‌خواهند. پیش‌تر هم وزیر نفت دولت سیزدهم از مردم خواسته بود در منزل جوراب بپوشند. همین اظهار نظرها بود که تیترهای درشت با محتوای مصرف بالای ایرانیان را در رسانه‌ها در پی داشت. تا آنجا که ایسنا نوشت:«زیرساخت‌ها آماده، اما مصرف گاز بالاست.»

وبسایت خبری «تجارت نیوز» هم با مقایسه کل گاز مصرفی کشورهای منتخب در سال ۲۰۲۳، ایران را بعد از آمریکا، روسیه و چین، در جایگاه چهارم پرمصرف‌ترین کشور دنیا، طبقه‌بندی کرد. 

در مورد گاز هم ایران‌وایر مصرف سرانه مردم کشورهای مختلف را برحسب کیلووات‌ساعت، استخراج و بررسی کرده و به نتایج متفاوتی دست یافته است.

براساس این داده‌ها، مصرف سرانه گاز ایرانیان در طول یک سال، بعد از کشورهایی مانند کانادا، عربستان، روسیه و عمان بوده و اندکی بیش از آمریکایی‌هاست؛ هرچند در مقایسه میزان مصرف گاز هم مانند برق باید شرایط جغرافیایی و آب‌و‌هوایی را در نظر گرفت. 

به‌علاوه، توجه به این نکته هم ضروری است که مقایسه بر حسب سایر واحد‌های متریک مانند لیتر مکعب هم می‌تواند نتایج متفاوتی داشته باشد، اما قطعا ایرانیان را در مقام پرمصرف‌ترین مردم جهان طبقه‌بندی نمی‌کند.

براساس گزارش‌های منتشر شده، صنعت برق ایران به ۲۰میلیارد دلار و صنعت گاز ایران به ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد تا تولید برق و گاز مصرفی را پوشش داده و ناترازی را برطرف کند، یا حداقل کاهش دهد. اما تا زمانی که موانع سرمایه گذاران خارجی برداشته نشده، سرمایه‌ای به کشور وارد نمی‌شود و تا زمانی که امنیت اقتصادی در ایران برقرار نشود، نمی‌توان روی سرمایه‌گذاران داخلی هم حساب کرد.

در کنار این موارد، معضلاتی مانند قاچاق و تولید برای صدور به کشورهای همسایه هم بر چالش ناترازی برق و گاز به کشور افزوده‌اند؛ مواردی که هیچ‌یک به میزان مصرف مردم کوچکترین وابستگی ندارند.