بی بی سی فارسی
پس از سالها انتظار درهای موزه بزرگ مصر، که در سایه هرم بزرگ جیزه، آخرین شگفتی باقیمانده از دنیای باستان بنا شده، به روی عموم گشوده خواهد شد.
در فضایی به وسعت حدود ۵۰۰ هزار متر مربع ، دو برابر موزه لوور فرانسه بین ۷۰هزار تا ۱۰۰هزار شیء به نمایش گذاشته میشود که شامل گنجینههای تا امروز دیدهنشدهای از مقبره توتعنخآمون فرعون مشهور مصر است.
پروژه ساخت این موزه در سال ۲۰۰۲ اعلام شد و قرار بود در سال ۲۰۱۲ افتتاح شود، اما بارها به دلیل هزینه سنگین، آشفتگیهای سیاسی، همهگیری کووید-۱۹ و درگیریهای منطقهای به تعویق افتاد.
این اَبرپروژه حدود ۱/۲ میلیارد دلار هزینه داشته که بخش بزرگی از آن از طریق وامهای آژانس همکاری بینالمللی ژاپن تامین شده است.
سرزمین راز و دانایی
منبع تصویر،Getty Images
هدف از تاسیس این موزه که مصطفی مدبولی، نخستوزیر مصر، آن را «هدیه مصر به جهان» خوانده، برجسته کردن جایگاه و نفوذ فرهنگ مصر و همچنین کمک به اقتصاد تحت فشار این کشور عنوان شده است.
سلیمه اکرم، استاد دانشگاه قاهره، میگوید: «مصر باستان همه را مجذوب خود میکند. حتی یونانیها، رومیها و فینیقیها نیز آن را سرزمین راز و دانایی میدانستند.»
بانیان موزه امیدوارند ارتباط مردم امروز مصر با میراث باستانیشان را احیا کنند.
خانم اکرم میگوید: «این موزه حس غرور ملی را افزایش خواهد داد و مصر باستان را بیش از پیش در زندگی روزمره و روایت هویت ملی مصریان جای خواهد داد.»
انتظار میرود حدود ۶۰ رهبر جهانی، از جمله فرانک والتر اشتاینمایر، رئیسجمهور آلمان، و شاه فیلیپ از بلژیک، در مراسم افتتاح موزه در روز اول نوامبر ۲۰۲۵ شرکت کنند؛ روزی که امسال به طور ویژه تعطیل عمومی اعلام شده است.
این مراسم به طور زنده در تیکتاک پخش میشود و نمایشگرهای بزرگ در میادین اصلی استان قاهره نیز آن را نشان خواهند داد.
بازگشت توتعنخآمون به خانه
منبع تصویر،Photo by AMIR MAKAR/AFP via Getty Images
از زمانی که هاوارد کارتر، باستانشناس بریتانیایی، در سال ۱۹۲۲ مقبره فراموششده توتعنخآمون را کشف کرد، این فرعون و گنجینهاش توجه بسیاری را به خود جلب کرده است.
اکنون پس از دههها نمایش در شهرهای گوناگون جهان، نقاب طلایی، تخت پادشاهی و بیش از پنجهزار گنجینه مدفونشده با او که بسیاری از آنها تاکنون هرگز دیده نشدهاند، برای نخستین بار در یک مکان در معرض تماشا قرار میگیرند.
سلیمه اکرم میگوید: «گرد آمدن همه آثار مقبره توتعنخآمون در یک مکان، حیرتانگیز خواهد بود.»
کمبل پرایس، مسئول مجموعه مصر و سودان در موزه منچستر که پیشتر از موزه بزرگ مصر بازدید کرده، میگوید: «حدس میزنم بیشتر تورها تمرکز خود را بر گالریهای توتعنخآمون بگذارند و باقی موزه برای علاقهمندان جدیتر بماند.»
«گالریهای اصلی نیز به همان اندازه خیرهکننده هستند و برای هر شیء فضای کافی برای نمایش فراهم شده است. احساس رضایت عمیقی داشتم. واقعا احساساتی شدم.»
منبع تصویر،REUTERS/Mohamed Abd El Ghany
در کنار گنجینههای توتعنخآمون، آثار شاخص دیگری نیز وجود دارد، از جمله تندیس عظیم رامسس کبیر با بیش از ۳۲۰۰ سال قدمت که در تالار اصلی در معرض دید عموم قرار میگیرد.
این مجسمه، مانند بسیاری از آثار دیگری که بعضی از آنها قدمتشان به ۷۰۰۰ سال قبل از میلاد میرسد، سفری پرماجرا داشته است.
همچنین بخش ویژهای به «قایق خورشیدی» پادشاه خوفو، یکی از کهنترین و سالمترین کشتیهای جهان با قدمت ۴۶۰۰ سال، اختصاص یافته است.
بازپسگیری میراث مصر
منبع تصویر،Getty Images
اما از دیدگاه دکتر زاهی حواس، باستانشناس صریحاللهجهای که اغلب با لقب «ایندیانا جونز مصر» شناخته میشود، هدف از افتتاح این موزه تنها نمایش گنجینهها نیست، بلکه جلوهای از قدرت نرم و تلاشی برای بازپسگیری میراث مصر است.
او میگوید: «زمان آن رسیده که خودمان دانشمند آثار خود باشیم. در وادیالملوک (دره پادشاهان) ۶۴ آرامگاه سلطنتی کشف شده و حتی یکی از آنها را مصریان حفاری نکردهاند.»
او یادآوری میکند که اغلب اکتشافات بزرگ مصر، از جمله کشف مقبره توتعنخآمون، تقریبا به صورت کامل به دست باستانشناسان خارجی انجام شده است. حواس سالهاست استدلال میکند که مصریان باید در مطالعه و حفاظت از میراث خود پیشتاز باشند و این هدف را رسالت زندگیاش خوانده است.
عبدالغفار وجدی، مدیر اداره آثار باستانی اقصر، نیز موافق است که این موزه گامی در مسیر درست است.
او میگوید: «از سال ۲۰۰۲، مصرشناسی در مصر وارد مرحلهای تازه و پویا شده است. حس مالکیت رو به رشدی وجود دارد و پژوهشگران و مرمتگران مصری اکنون هدایت بسیاری از کاوشها و پروژههای بزرگ باستانشناسی را در دست دارند.»
با وجود آنکه موزه بزرگ مصر مکانی برای همه مصریان توصیف شده، اما هزینه ورودی آن ممکن است برای برخی عاملی بازدارنده برای بازدید از آن باشد. بلیت بزرگسالان برای مصریها ۲۰۰ پوند مصر (حدود ۴ دلار) است که برای بسیاری از خانوادههای مصری گران محسوب میشود. قیمت بلیت برای بازدیدکنندگان خارجی ۱۲۰۰ پوند مصر (۲۵ دلار) است.
پروفسور اکرم میگوید: «نمیتوان فقط به مردگان رسیدگی کرد؛ باید به زندگان هم توجه کرد. این موزه برای همه است، هرچند هزینه بلیت آن برای برخی از مصریها کمی سنگین است.»
دورانی تازه در باستانشناسی
منبع تصویر،Mohamed Elshahed /Anadolu via Getty Images
از نظر زاهی حواس، افتتاح موزه بزرگ مصر تنها به معنای حفاظت از گذشته نیست؛ بلکه تضمین آینده مصر به عنوان مرکز کشفهای تازه است.
خارج از تالارهای عظیم نمایش آثار، این مجموعه مجهز به پیشرفتهترین آزمایشگاههای حفاظت و پژوهش در منطقه است که در آن تیمهای مصری و بینالمللی در دهههای آینده به مطالعات، مرمت و کشف یافتههای تازه ادامه خواهند داد.
حواس میگوید: «من در اقصر در دره پادشاهان حفاری میکنم. در سقاره حفاری میکنم. تنها ۳۰ درصد آثار ما کشف شده، هنوز ۷۰ درصد زیر شنهاست.»
حتی با گشودهشدن تالارهای عظیم موزه به روی عموم، بزرگترین گنجینههای مصر همچنان زیر صحراها پنهان ماندهاند و دوران جدیدی در عرصه باستانشناسی مصر تازه آغاز شده است.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید