تعطیلی دو کارخانه تولید لوازم خانگی و سیگار در سقز و بیکار شدن دهها نیروی کار در یکی از محرومترین شهرستانهای استان کردستان، در حالی رخ داده که مسوولان نسبت به این موضوع سکوت اختیار کردهاند، سکوتی که کارگران بیکار شده آن را «آزاردهنده» میدانند و از نبود شفافیت در چرایی تعطیلی این کارخانهها و بیتوجهی به سرنوشت بیکار شدگان سخن میگویند.
چرا این دو کارخانه تعطیل شدند؟ تبعات آن در بیکاری جاری در کردستان چیست؟
***
کارخانه سیگار سقز در سال ۱۳۹۶ با ظرفیت اعلامی ۳۰۰ نیروی کار آغاز به کار کرد و کارخانه لوازم خانگی آوُکس نیز در سال ۱۳۹۸ با هدف اشتغالزایی برای ۱۲۰ نفر به بهرهبرداری رسید. با این حال، همانند بسیاری از واحدهای صنعتی دیگر استان، این ظرفیتها هیچگاه تحقق نیافت. مشکلاتی همچون نبود سرمایه در گردش، محدودیتهای انرژی، دشواریهای بازار فروش و بیثباتی شرایط تولید، موجب شد این دو کارخانه در مجموع تنها با حدود ۲۰۰ نفر نیروی کار فعالیت کنند.
حالا گزارشها از بیکار شدن ۷۰ تا ۱۰۰ کارگر حکایت دارد؛ آماری که به دلیل نبود شفافیت رسمی دقیق نیست، اما در شهرستانی که کمتر از ۱۶۰۰ نفر در بخش صنعت مشغولاند، آمار قابل توجهی به شمار میرود.
روایت کارگران از روزهای سخت کارخانه
یکی از کارگران اخراجشده وضعیت چند ماه اخیر کارخانه سیگار را برای «ایرانوایر» چنین توضیح میدهد: «از ابتدای امسال، رویهمرفته کارخانه فقط دو ماه فعال بود. هرچند وقت یکبار چند نفر را فرا میخواندند تا چند روز کار کنند و مقدار کمی محصول تولید شود، بعد دوباره تعطیل میشد. حالا هم کاملا تعطیل شده و هیچ مسوولی نه توضیحی میدهد، نه حتی جویای وضعیت ماست. حتی حقوق بیکاریمان را هم کمتر از حد قانونی حساب میکنند.»
کارگر دیگری نیز به امیدهایی اشاره میکند که سالها پیش توسط مسوولان ایجاد شد: «این دو کارخانه امید دهها جوان و خانوادههای آنها بود. حالا فقط نیروهای اداری و نگهبانی ماندهاند. وقتی کارگر نباشد و خط تولید فعال نباشد، ناماش تعطیلی کامل است، حتی اگر چندین نفر اداری هم حضور داشته باشند. چون کارخانه با نیروی کار و فعال بودن خط تولید معنی پیدا میکند نه نیروی اداری.»
کارگر دیگری نیز بیش از هر چیز از «پنهانکاری» مسوولان گلایهمند است: «مسوولان شهرستان و مدیران کارخانهها شفاف نیستند. حرفهای مبهم میزنند و فقط به بیمه بیکاری اشاره میکنند. ما دریافت حقوق بیکاری نمیخواهیم، خواستهمان برگشت به خط تولید است.»
سرمایهگذاریهای غیرایمن، امیدهای بیسرانجام
در میانه دهه گذشته، سرمایهگذاری مورات جان در سقز و راهاندازی کارخانه سیگار، مسوولان را امیدوار کرده بود که پای سرمایهگذار خارجی پس از سالها به استان کردستان باز شده است و موجی از توسعه صنعتی در راه است. همین موضوع باعث شد طرحهایی مانند ایجاد زنجیره تولید پوشاک، ریسندگی و نساجی نیز مطرح شود و جوانان بسیاری چشمانتظار رونق اشتغال باشند.
با این حال، این روند در همان دو کارخانه متوقف شد و در سالهای بعد نیز بهجای توسعه، روندی رو به ضعف و تعطیلی را طی کرد.
واکنش مسوولان؛ سکوت، بازدید و وعده
مشکلات این دو کارخانه در حالی رو به افزایش بوده که طی ماههای اخیر هیچ مقامی در سطح استان یا شهرستان درباره وضعیت آنها اظهارنظر نکرده است. حتی در سفر چند وقت پیش «مسعود پزشکیان» رییسجمهور به کردستان و سفر خردادماه وزیر صمت و سفر شهریورماه وزیر کار به استان که ارتباط مستقیم با این موضوع دارند نیز هیچ اشارهای به بحران شغلی دهها کارگر سقزی نشد.
پس از رسانهای شدن تعطیلی این دو کارخانه، تنها اقدامی که صورت گرفت بازدید معاون برنامهریزی فرماندار سقز از کارخانه بود. او بدون توضیح درباره ریشه مشکلات، اعلام کرد که پیگیریهای لازم انجام شده و نیروهای تعدیلشده چند ماه آینده به کار بازخواهند گشت.
آمارها از وضعیت کار در کردستان چه میگویند؟
در تابستان گذشته، بر اساس آمار مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری کشور به ۶.۹درصد رسید که نسبت به تابستان قبل یعنی ۷.۶درصد، کاهشی بوده است. با این وجود، برخی مسوولان، ازجمله «رسول شیخیزاده»، نماینده «قروه و دهگلان» در مجلس شورای اسلامی، این آمار را برای استان کردستان مطابق واقعیت نمیداند و نرخ واقعی بیکاری در استان را حدود ۱۷درصد برآورد میکند. او تاکید دارد که کردستان با وجود برخورداری از ظرفیتهای گسترده در منابع طبیعی، معادن، کشاورزی و ۲۱۱کیلومتر مرز، به جای بهبود اشتغال با «عقبماندگی» مواجه است. دادههای مرکز آمار نیز نشان میدهد که اگرچه نرخ بیکاری در تابستان۱۴۰۴ نسبت به تابستان۱۴۰۳ کاهش یافته، اما نرخ مشارکت اقتصادی کشور در همین مدت از ۴۱.۷ به ۴۰.۸درصد و در کردستان از ۴۴.۸ به ۴۱.۳ درصد رسیده است؛ یعنی کاهش ۲.۵درصدی در کردستان در برابر کاهش ۰.۹درصدی در سطح کشور.
شاخص نسبت اشتغال نیز روند مشابهی دارد، این نسبت در کل کشور در تابستان۱۴۰۴ نسبت به تابستان۱۴۰۳ از ۳۸.۵ به ۳۷.۸درصد و در کردستان از ۴۱.۴ به ۳۸.۵درصد کاهش یافته است؛ کاهش ۰.۷درصدی کشوری در برابر افت ۲.۹درصدی استان.
با وجود این افت محسوس در شاخصهای کلیدی بازار کار، اغلب مسوولان تنها بر کاهش نرخ بیکاری تمرکز میکنند و درباره کاهش نرخ مشارکت اقتصادی و نسبت اشتغال سکوت خود را ادامه میدهند. حالا هم، پنهانکاری در موضوع تعطیلی دو کارخانه سقز که زمانی قرار بود نقطه آغاز سرمایهگذاری خارجی در استان باشند، تکرار شده است و اکنون سرنوشت این واحدها و خانوادههای دهها کارگر بلاتکلیف مانده است.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید