روز سه‌شنبه ۱۹ آذرماه سعید دهقان، وکیل مدافع فریبا عادل‌خواه و رولاند گابریل مارشال، دو تبعه فرانسوی که در ایران بازداشت شده‌اند، خبر داد که دستگاه قضایی با قرار وثیقه برای آزادی این دو پژوهش‌گر مخالفت کرده است و پرونده قرار است که به دادگاه انقلاب ارسال شود. در پی انتشار این خبر، امانوئل مکرون، رییس‌جمهور فرانسه درخواست آزادی آن‌ها را توییت کرد. همزمان با این اتفاقات، تصاویر این دو پژوهش‌گر تا آزادی آن‌ها مقابل شهرداری پاریس نصب شد.

اوایل تیرماه بود که رسانه‌های داخل ایران خبر دادند فریبا عادل‌خواه که برای پژوهش‌های میدانی به ایران بازگشته بود، در ۱۷ خرداد ماه در منزل‌اش در شهر قم، بازداشت شد. خبر بازداشت رولاند گابریل مارشال اما وقتی تایید شد که روح‌الله زم، مدیر کانال تلگرامی «آمدنیوز»‌ توسط جمهوری اسلامی ربوده شد. در آن زمان بود که وزارت امور خارجه فرانسه بازداشت رولاند گابریل مارشال را تایید کرد.

در این مدت، وزارت امور خارجه فرانسه بارها اعلام کرد که در حال مذاکره برای آزادی آن‌ها است. درست زمانی‌که گمانه‌زنی‌ها به سمت آزادی زودهنگام این دو پژوهش‌گر در پی بازداشت روح‌الله زم و احتمال مبادله اسرا میان آن‌ها رفته بود، سعید دهقان خبری دیگر داد. او گفت که اگرچه قاضی پرونده با آزادی مشروط موکلان او موافقت کرده اما معاون دادستان مخالف این تصمیم است و برای همین قرار شده که دادگاه انقلاب در این خصوص تصمیم‌گیری کند.

سعید دهقان در اوایل مهر ماه سال جاری نکته دیگری درباره این پرونده گفته بود که به نظر می‌رسد دلیل بازداشت رولاند مارشال «ارتباط دوستی او با فریبا عادل‌خواه است.» پیش‌تر شخصیت‌های دانشگاهی ایرانی در فرانسه گفته بودند که عادل‌خواه و مارشال با هم رابطه عاطفی دارند. حالا این اظهارنظر دهقان بر نگرانی‌ها در خصوص تصمیم‌گیری سیستم قضایی درباره این دو پژوهش‌گر افزوده است.

همزمان با انتشار این خبر، امانوئل مکرون، رییس‌جمهوری فرانسه در توییتر خطاب به جمهوری اسلامی نوشت که زندانی کردن این دو پژوهش‌گر «غیرقابل تحمل» است و «این افراد باید بدون تاخیر آزاد شوند.» او توییت‌ خودش را چنین آغاز کرد: «در روز حقوق بشر، به فکر فریبا عادل‌خواه و رولاند مارشال، دو هموطن زندانی در ایران و خانواده‌های آن‌ها هستم.»

مکرون در پایان توییت خود، طرف صحبت‌اش را حسن روحانی، رییس‌جمهوری ایران اعلام کرده است: «این را به حسن روحانی گفته و آن را تکرار می‌کنم.» منظور مکرون، درخواست آزادی هرچه سریع‌تر این دو پژوهش‌گر است.

در پی انتشار این توییت، بسیاری از کاربران توییتر، با خطاب قرار دادن مکرون و انتشار تصاویر کشته‌شده‌های اعتراضات آبان ۹۸ به او انتقاد کردند که در خصوص کشتاری که در خصوص اعتراضات اخیر توسط جمهوری اسلامی رخ داده است، سخن نگفته و به دنبال مذاکره برای آزادی صرفا این دو پژوهش‌گر است.
عباس موسوی ، سخنگوی وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی نیز در یک توییت به مکرون پاسخ داد و نوشت: «فرانسوی‌ها فراموش نکنند که ایران یک حاکمیت مستقل است؛ نه دولت و نه قوه قضائیه ما از هیچ کسی حتی توصیه هم نمی پذیرند. دخالت در امور داخلی ایران هم برای ما غیر قابل تحمل است.»

پیش‌تر در مهر ماه سال جاری، وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی اصرار فرانسه برای آزادی عادل‌خواه را «مداخله‌جویانه» خوانده بود. آن زمان هم عباس موسوی گفته بود که «مداخله» وزارت خارجه فرانسه در این پرونده «فاقد موضوعیت و وجاهت»‌ است: «این اقدام نه تنها کمکی به حل موضوع نمی‌کند،‌ بلکه منجر به پیچیده‌تر شدن روند دادرسی خواهد شد.» این اظهارات در پی تصریحات سخن‌گوی وزارت امور خارجه فرانسه بیان شد که گفته بود: «این برای مقام‌های ایرانی مهم و ضروری است که در خصوص این پرونده و همچنین درباره سایر شهروندان خارجی بازداشتی در ایران با شفافیت عمل کنند.»

چندی پس از این اظهارات، در اوایل آذرماه کمپین حقوق بشر در ایران گزارشی منتشر کرد که طبق آن خبر داد عادل‌خواه تحت بازجویی قرار دارد و هم‌بندی‌هایش می‌توانند صدای بازجویی‌های «آزاردهنده» او را بشنوند.

در پی انتشار این خبر «ژان فرانسوا بایار» رییس سابق دانشکده CERI-Science Po پاریس نیز در تماسی جمعی با جامعه آکادمیک فرانسه و کمیته حمایت از عادل‌خواه و مارشال، تایید کرد که بازجویی‌ها از فریبا عادل‌خواه از سر گرفته شده است.

برخی از اعضای کمیته حمایت از این دو پژوهش‌گر که متشکل از کنش‌گران و برخی چهره‌های آکادمیک فرانسه هستند، روز سه‌شنبه ۱۰ دسامبر، همزمان با اظهارات وکیل فریبا عادل‌خواه، مقابل شهرداری پاریس تجمع کردند و شهردار پاریس تعدادی از آن‌ها را در داخل شهرداری پذیرفت. مذاکرات آن‌ها پیرامون لزوم تاکید بر آزادی هرچه سریع‌تر این دو پژوهش‌گر بود.

آن هیدالگو، شهردار پاریس در این دیدار تاکید کرد که متوجه شرایط حساس سیاسی و وضعیت سخت این دو پژوهش‌گر هست. او همچنین یادآور حمایت ویژه شهرداری پاریس از فریبا عادل‌خواه و رولاند گابریل مارشال شد. کمیته حمایت از این دو پژوهش‌گر، تصاویری از آن‌ها را مقابل شهرداری پاریس نصب کرد و شهردار نیز برای ابراز حمایت خود اعلام کرد که این تصاویر تا بازگشت آن‌ها مقابل شهرداری باقی خواهد ماند.

فریبا عادل‌خواه از خرداد ماه سال جاری به اتهام «جاسوسی» در بازداشت به سر می‌برد و اتهام رلاند گابریل مارشال «اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی» عنوان شده است. در عین‌حال به گفته وکیل‌اش «ارتباط دوستی او با فریبا عادل‌خواه» نیز دلیل این بازداشت ذکر شده است. اگرچه نگرانی‌ها همچنان از سرنوشت آن‌ها جریان دارد اما با فشاری که جمهوری اسلامی روی دوتابعیتی‌ها وارد می‌کند، احتمال تبادل اسیر نیز میان ایران و فرانسه همچنان وجود دارد.

باید منتظر ماند و دید که مذاکرات سیاسی میان دو کشور، عیان و پنهان به چه شکل پیش می‌رود. آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در آبان ۹۸ تلاش‌های مکرون را برای میان‌جی‌گری میان ایران و آمریکا مورد نقد قرار داده بود که «رییس‌جمهور فرانسه یک ملاقات با ترامپ را حلال همه مشکلات ایران دانسته بود که باید بگوییم این شخص یا خیلی ساده است یا هم‌دست آمریکایی‌ها است.» او همچنین با اشاره به برجام گفت: «یک مدت معطل بمانیم برای رییس‌جمهور فرانسه و برنامه‌های فرانسوی‌ها، در حالی‌که این انتظارها، سرمایه‌گذار و فعال اقتصادی را دچار بلاتکلیفی می‌کند و کشور را به رکود و عقب‌ماندگی می‌کشاند.»

فعلا سرنوشت فریبا عادل‌خواه و رولاند مارشال، مثل دیگر سوابق جمهوری اسلامی، به توافقات و مذاکرات میان دو کشور برمی‌گردد که هر کدام تا چه حد حاضرند برای منافع خود، بر سر این دو پژوهش‌گر معامله کنند.

روز شنبه ۱۶ آذرماه مقامات ایرانی و آمریکایی خبر از مبادله دو زندانی با یکدیگر دادند.

«ژیائو وانگ»، محقق چینی و دانشجوی رشته تاریخ دانشگاه پرینستون آمریکا که در زندان اوین به سر می‌برد با «مسعود سلیمانی»، پژوهشگر ایرانی که در زندانی در ایالت جورجیا بوده هر دو آزاد شده‌اند. هر دوی آن‌ها در زوریخ تحویل مقامات دو کشور داده شده‌اند.

ژیائو وانگ، بیش از سه سال پیش (تابستان ۱۳۹۵) در تهران بازداشت و به ۱۰ سال حبس به اتهام جاسوسی محکوم شد. پیش از این محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران اعلام کرده بود جمهوری اسلامی  برای مبادله زندانیان امادگی کامل دارد

پیش از این در مهرماه امسال  نیز نگار قدس کنی که به اتهام خرید و صادرات کالاهای تحریمی امریکا به ایران در استرالیا بازداشت شده بود از زندان آزاد و به ایران بازگشت و همزمان یک زوج استرالیایی که به اتهام به پرواز درآوردن یک پهپاد بدون مجوز در ایران بازداشت شده بودند، به استرالیا بازگردانده شدند.

روزنامه فیگارو چندی «فیگارو» در تحلیلی که به فرضیه‌های مربوط به علل بازداشت فریبا عادل‌خواه، پرداخته، هدف از بازداشت او را مبادله با «جلال روح‌الله‌نژاد»، شهروند ایرانی بازداشت شده در فرانسه عنوان کرده است که با حکم دادگاه، در معرض استرداد به امریکا قرار دارد. نتیجه این استرداد ممکن است ۶۰ سال زندان باشد.

جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر با دستگیری شهروندان دو تابعیتی یاخارجی راه  تازه‌ای را برای پیشبرد اهداف خود در زمینه سیاست خارجه در نظر گرفته شده که کارشناسان و منتقدان آن را  دیپلماسی گروگان‌گیری می‌نامند. با این حال محمدجواد ظریف پس از آزادی مسعود سلیمانی در توییتر نوشت: «دکتر مسعود سلیمانی پس از تحمل یک سال گروگانگیری و حبس غیرقانونی در آمریکا آزاد و تحویل مقامات ایرانی شد.»

وزارت امورخارجه ایران هم همزمان در بیانیه‌ای نسبت به سفر اتباع ایرانی به آمریکا هشدار داد.  در این بیانیه آمده است:

«با توجه به بهانه‌های واهی سیاسی ، امنیتی و یا قوانین ظالمانه و یکجانبه آمریکا نسبت به ایرانیان بخصوص نخبگان ایرانی و بازداشتهای خودسرانه و طویل المدت به همراه شرایط نگهداری کاملا غیر انسانی ، از اتباع ایران بخصوص نخبگان و دانشمندان درخواست می‌گردد از سفر به آمریکا حتی برای شرکت در کنفرانس های علمی و حتی با داشتن دعوتنامه ، بطور جدی اجتناب نمایند.»

این بیانیه در شرایطی صادر شده که در حال حاضر بیش از ده زندانی دو تابعیتی یا  خارجی در زندان‌های ایران در بازداشت به سر می‌برند و چهار نفر از آن‌ها تابعیت ایرانی آمریکایی دارند. سیامک و باقر نمازی، مایکل وایت و  مراد طاهباز.