کارگران کارخانه آذرآب اراک روز دهم خردادماه جاری در اقدامی نمادین، دربِ دفتر مدیریت این شرکت را تخته کردند. کارگران این شرکت که حقوق فروردینماه خود را نگرفته بودند، از اول اردیبهشتماه سال جاری بارها در اعتراض به عدم دریافت حقوق اسفند و فروردین خود اقدام به تجمع و اعتصاب کرده بودند. مقامات این شرکت تنها پس از برگزاری این تجمعات حقوق اسفندماه آنان را پرداخت کردند. تاخیر در پرداخت حقوقها در نهایت باعث شد تا روز سهشنبه ۱۰ خرداد، کارگران دفتر مدیریت را مسدود کرده و اجازه ورود مدیر به دفتر کارش را ندادند. به دنبال این اتفاق، در پایان ساعت کاری روز چهارشنبه، حقوق یک ماه به حساب کارگران واریز شد.
شرکت صنایع آذرآب اراک زمانی یکی از مهمترین کارخانههای صنعتی در خاورمیانه بوده و طراحی، ساخت و راهاندازی بویلرهای گاز، گازوییل و مازوت را با مدرنترین تکنولوژی روز دنیا انجام میداده حالا اما به گفته کارگرانش تنها خاکستری از آن باقی مانده است.
کارگران آذرآب به چه اعتراض میکنند؟
گویا قرار نیست مسائل این کارخانه، پس از خصوصی سازی حل بشوند. ماجراهای آذرآب به سال ۱۳۸۲ بر میگردد. در این سال شرکت آذرآب به بهانه اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی، به بخش خصوصی واگذار شد. در یازده سال اول پس از خصوصیسازی، آذرآب ظرفیتهای خود در صنعت نفت و گاز و ساخت نیروگاههای برق کشور را نشان داد. اما از میانه دهه ۱۳۹۰ اوضاع در این کارخانه تغییر کرد. در سال ۱۳۹۵ این شرکت به فردی به نام «فریبرز پرنا» واگذار شد. به گفته کارگران این شرکت، پس از آمدن مالک جدید، آذرآب در آتش نداشتن اهلیت سهامدار سوخت.
یکی از کارگران این شرکت به ایرانوایر میگوید: «پرنا بیش از ۱۵۰ میلیارد تومان پول نقد از آذرآب خارج و صرف امور شخصی خود کرد. بیش از ۹۰ فقره هم چک برگشتی روی دست شرکت گذاشت. با رفتن او از آذرآب و اعتراضات کارگران در سال ۹۶ تا امروز، هیچ پیگیری و برخوردی با او نشده است. سال ۱۳۹۵، دلار حدود سه هزار تومان بود. با محاسبه پول نقد خارج شده از آذرآب و قیمت دلار امروز، خودتان میفهمید از خروج چه سرمایه عظیمی از شرکت حرف میزنم. پولی که برنگشت و هیچ نقدینگی هم جایگزین آن به شرکت تزریق نشد».
آذرآبیها پس از آن بارها به توقف تولید شرکت اعتراض کردهاند. اوج بحران شرکت و اعتراضات گسترده آذرآبیها در فاصله سالهای ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸ بوده است.
پیگیری مقامات دولتی
پنجم مهرماه ۱۳۹۶، «ربیعی»، وزیر وقت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در پی اعتراض کارگران در روز ۲۹ شهریور که با مداخله پلیس به خشونت کشید، به اراک سفر کرد و در محل این کارخانه حضور یافت. او وعده داد، مشکلات آذرآب را تا حل کامل، پیگیری کند. ربیعی در آن سفر از مذاکره با بانک مرکزی و موافقت با فراهم شدن تسهیلاتی در خصوص بازپرداخت اقساط کارخانه سخن گفت و حتی ابراز امیدواری کرد، سازمان امور مالیاتی هم برخی محدودیتهای اعمال شده برای آن، از جمله مسدود بودن حسابهایش را بردارد.
ربیعی خواسته تغییر وضعیت این کارخانه از خصوصی به دولتی را به لحاظ حقوقی پیچیده خواند؛ ولی درباره ضربوشتم کارگران توسط پلیس گفت: «به شدت دلخور» است. او ضمن معذرتخواهی از آنها بابت این موضوع، بر حفظ آرامش و نظم و حرمت افراد تاکید کرده بود.
با وجود عذرخواهی آقای ربیعی که خودش پیش از انقلاب تکنسین و کارشناس کارخانههای ارج و کفش ملی بوده و پس از انقلاب ۵۷ هم تا سال ۱۳۶۰ مسئول شاخه کارگری حزب جمهوری اسلامی و عضو موسس و عضو شورای مرکزی خانه کارگر بوده؛ در وضعیت کارگران آذرآب نه تنها در روزهای بعد بلکه تا دو سال بعد هم تغییر مثبتی دیده نشد.
با گذشت ۲۴ ماه از آن وعدههای رنگارنگ، اعتراضات کارگری بار دیگر از سر گرفته شد. این بار روز ۲۹ مهرماه ۹۸ نوبت «محمد شریعتمداری» وزیر وقت کار بود تا از یک بدهی عذرخواهی نسبت به کارگران بگوید و آینده این شرکت را برای کارگران آن، شیرین ترسیم کند. شریعتمداری در سفرش به اراک به آنها گفت: «آذرآب با همه افتوخیزهایی که از حیث خصوصیسازی طی کرده، بیش از ۴۵۰ میلیارد تومان خروجی در دست اجرا دارد. قریب به ۶۰۰ میلیارد تومان پروژه در دست تنظیم قرارداد دارد. در مجموع این ۱۰۵۰ میلیارد تومان اعتبار، پشتوانه خوبی برای شرکت است. این نشان میدهد که این شرکت در حوزه صنعت کشور به خوبی میتواند ایفای نقش کند.» او به حجم اعتبارات این شرکت اشاره کرد و در ادامه گفت شرکت نباید تحت هیچ شرایطی در پرداخت حقوق کارکنان خود با مشکلی مواجه باشد. وجود چنین مشکلاتی به علت تعلل در فعالیت جاری، مالکیت و مدیریت آن بوده است.
شریعتمداری ابراز امیدواری کرده بود تا با پیگیریهای استاندار مرکزی و نمایندگان استان، وزارت صنایع، وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان خصوصیسازی، مساله مالکیت شرکت به نتیجه خوبی برسد. او به کارگران قول پرداخت حقوق معوقه آنها را هم با همکاری بانک کشاورزی داد.
اما با همه وعدههای دولتی در طول ۵ سال گذشته، تغییری در وضعیت آن ایجاد نشده است. در این پنج سال بسیاری از مدیران و مسئولان کشوری و نمایندگان مجلس از آذرآب دیدن کردهاند؛ اما گویا آن اراده لازم برای حلوفصل مشکلات این مجتمع صنعتی نزد هیچ مقام حکومتی وجود ندارد.
چرا آذرآب به این روز افتاد؟
مسائل شرکت آذرآب در فاصله سالهای ۱۳۹۸ تا امروز، کمتر در رسانههای داخلی منعکس شده است. این بیخبری و سکوت بهجای آنکه نشانه بهبود اوضاع باشد، اتفاقا نشانه رضایت آنها نیست. تجهیزات و دستگاههای غولپیکر در سولههای وسیع بهجای بهرهبرداری و تولید، پر از گردوخاک شدهاند. یکی از کارگران این شرکت به ایرانوایر میگوید: «شرکت میتوانست یکی از غولهای معظم صنعتی خاورمیانه باشد. اما حالا وقتی در آن راه میرویم، بجای صدای خط تولید، صدای پاهای خودمان را میشنویم. اینجا گرد مرگ پاشیدهاند. قبلا وقتی کارگران مشغول کار بودند، صدا به صدا نمیرسید، حالا سکوت هولناکی حاکم است. هر کس اینجا بازدید میآید، بیشتر برای عکاسی از خودش در فضای کارخانه و ثبت در رسانه است. تنها کارشان این بود که از چند نفر از کارگران بپرسند، چقدر سابقه کار دارید؟ چرا نپرسیدند که اینجا چه میکنید؟ چرا آرتروز و دیسک کمر دارید؟ مشکلات شما چیست؟»
او که بیش از پانزده سال سابقه کار دارد، در ادامه از دورانی حرف میزند که کامیون ها پشت سر هم قطعات را در شرکت تخلیه و با بار تولیدات از شرکت خارج میشدند: «از آن رونق چیزی در آذرآب باقی نمانده است. با اجرای اصل ۴۴ کاری کردند که فقط ضرر به شرکت وارد شد. هر بار از مسئولان پیگیری کردیم، فقط گفتند فرصت بدهید. دو سال است، مدیر جدیدی به شرکت آمده، چه کار کرده؟ از زمان فریبرز پرنا تا امروز هر مسئولی آمد، وعده و وعید داده است. کارگر، کف کارخانه و جیبش را نگاه میکند. وقتی از مدیران شرکت، جویای تولید میشویم، پاسخی ندارند. هیچ نظارتی بر این شرکت نیست. کسی عملکردشان را پیگیری نمیکند. آذرآب با دلار ۷ تومانی ساخته شده، چطور میتوان قیمتی برایش تعیین کرد؟ اگر این شرکت به رونق برسد، بهطور مستقیم تا ۴ هزار نیرو جذب میکند. این یعنی رونق، برای اراک و استان مرکزی. اما چرا کسی به دادش نمیرسد؟ آذرآب، میتواند پتروشیمی و پالایشگاه بسازد. خط تولید بویلر داشت؛ اما همه چیز متوقف شده و خاک میخورد.»
اعتراضات کارگران به کجا رسید؟
سیزدهم تیرماه ۱۳۹۹رییس کل دادگستری استان مرکزی در واکنش به خبر محکومیت به حبس و شلاق و بیگاری برای ۴۲ کارگر شرکت آذرآب در دادگاه، از صدور حکم برائت برای پرونده پانزده نفر از کارگران خبر داد. او توضیحی در مورد وضعیت ۲۷ کارگر دیگر محکوم شده در پرونده این کارخانه نداد؛ ولی، اتهام متهمان این پرونده را «تبلیغ علیه نظام» اعلام کرد و گفت: «حکم برائت توسط شعبه اول انقلاب برای آنها صادر شده است.» ایرانوایر رخدادهای این شرکت را بارها پوشش داده است.
در سه سال اخیر اگرچه کارگر جدیدی در اعتراضات این شرکت بازداشت نشده است؛ اما از میان کارگران این شرکت بین دستکم ۴۳ نفر سابقه بازداشت و حکم قضایی دارند و یا با با وثیقههای ۵۰ و ۱۰۰ میلیونی آزاد هستند.
به گفته کارگری که با ایرانوایر گفتوگو کرده، بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی، شرکتهای مادرتخصصی و صنعتساز همچون معادن و دیگر مواردی که در قانون ذکر شده، جزو اموال عمومی است. باید دولتی بمانند. طبق قانون بالای ۵۱ درصد سهام این شرکتها باید در دست دولت باقی بماند. اینکه آذرآب را به بخش خصوصی واگذار کردند، یک خیانت در حق صنایع مادرتخصصی در ایران است.
درباره تاریخچه آذرآب چه میدانیم؟
شرکت صنایع آذرآب از سال ۱۳۶۸ فعالیت خود را در شهر اراک آغاز کرد. اگر چه استارت راهاندازی این شرکت در سال ۱۳۶۳ زده شده بود. فناوری این شرکت از دو شرکت ژاپنی IHI که در زمینه طراحی و مهندسی، ساخت، نصب و راه اندازی بویلرهای با سیستم گردش طبیعی و سوخت گاز، گازوئیل و مازوت فعالیت میکرد و شرکت JSW ژاپن که در زمینه طراحی و ساخت انواع برجها، راکتورها، مخازن تحت فشار، مخازن ذخیره با ضخامت ۶ تا ۲۶۰ میلیمتر از جنس فولادهای کربنی، فولادهای آلیاژی و فولادهای استینلس استیل و مبدلهای حرارتی فعالیت میکند، تامین شده است.
آذرآب با بهرهبرداری از ماشینآلات وارداتی و میلیاردها تومان هزینه تجهیزات و آموزش، توانست بیش از دو هزار کارشناس و تکنسین و کارگر ماهر را در مدت کوتاهی تربیت کند. شرکت مپنا که یک هلدینگ بزرگ صنعتی در کشور است، پس از اتفاقات آذرآب، اکثر متخصصان خود را از بین نیروهای آذرآب جذب کرد؛ چرا که دانش فنی و توانمندی بالاتری داشتند.
آذرآب قبلا از متخصصان خود در اجرای طرحهای بزرگی چون ساخت دیگهای بخار نیروگاه حرارتی شهید رجایی، نیروگاه سیکل ترکیبی قم، نیروگاه شازند و ساخت مخازن، مبدلها و برجها در پروژههای واحد روغن سازی پالایشگاه اصفهان، پالایشگاه گاز کنگان، مجتمع پتروشیمی و پالایشگاه شازند شرکت بهکارگیری کند. آذرآب در دهه های ۷۰ و ۸۰ نقش موثری در توسعه صنایع نفتی ایفا کرد. کارگران این شرکت حالا در خط تولید تنها چای مینوشند و برای آینده شرکت، رویابافی کرده و میگویند، کاش دستمان به جایی میرسید تا آذرآب را از هلاکت نجات دهیم.
از: ایران وایر
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید