جشنواره بین‌المللی فیلم تورنتو (Toronto International Film Festival – TIFF) یک جشنواره فیلم غیررقابتی عمومی است که هر سال در تورنتو و اونتاریو، کانادا برگزار می‌شود. این جشنواره پنجشنبه‌شب، ۸ سپتامبر ۲۰۲۲، پس از «روز کارگر» (که در کانادا نخستین دوشنبه سپتامبر است) آغاز می‌شود و تا ۱۰ روز ادامه دارد. در هر دوره بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ فیلم در حدود ۳۷ سینما در مناطق مرکزی تورنتو به نمایش گذاشته می‌شوند. علاوه براین، بعضی فیلم‌ها هم به‌صورت عمومی و رایگان در فضای باز «میدان دانداس» در مرکز تورنتو به نمایش درمی‌آیند. صدها هزار نفر در ۱۰ روز جشنواره در این میدان فیلم‌ها را تماشا می‌کند.

«تیف» که در سال ۱۹۷۶ با عنوان «جشنواره جشنواره‌ها» آغاز به کار کرد، معتبرترین جشنواره غیررقابتی در آمریکای شمالی و بلکه در جهان است. نکته کارکردی آن بیشتر برای بازار فیلم اهمیت دارد و در کنار علاقه‌مندان به سینما، برای کسانی که در صنعت سینما، به‌ویژه در صنعت «پخش فیلم» حضور دارند، اهمیت بسزایی دارد. به همین دلیل، فیلم‌هایی که برای این جشنواره انتخاب می‌شوند معمولا فیلم‌های با کیفیت بالا به‌شمار می‌روند که قبلا در جشنواره‌های دیگری برنده جوایز ارزنده‌ای شده‌اند، یا بعدا خواهند شد. 

سه فیلم ایرانی در جشنواره امسال آغاز حضور دارند؛ دو فیلم از آثار ایرانی‌های خارج از کشور، و یک فیلم که کارگردانش هم‌اکنون در زندان اوین است و فیلم خود را غیرقانونی ساخته است. در این جستار، مختصر به این سه فیلم می‌پردازیم.

«۷۵۲ یک عدد نیست»   Is Not A Number752

«۷۵۲ یک عدد نیست» فیلم مستندی ساخته‌ بابک پیامی ست. این فیلم در مورد شلیک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به هواپیمای مسافربری پی‌اس ۷۵۲ اوکراین است که همه ماجرای آن را می‌دانید و می‌دانیم که این حمله جنایتکارانه چگونه نخست با انکار مقام‌های ایرانی روبه‌رو شد و گفتند هواپیما به دلیل نقص فنی سقوط کرده است و آن را به کیفیت بد هواپیماهای آمریکایی نسبت دادند، اما وقتی اسناد غیرقابل کتمانی نشان داد که هواپیما با شلیک مستقیم دو موشک از پدافند هوایی سپاه سقوط کرده است، آن را به خطای انسانی ربط دادند و بعد از گذشت حدود دو سال، هنوز جعبه سیاه هواپیما را تحویل نداده‌اند و پاسخ مشخصی هم به خانواده‌های قربانیان این حادثه دهشتناک داده نشده است. هم‌اکنون که این کلمات نوشته می‌شوند، مهراد زارعی، پدر آراد زارعی، از کشته‌شدگان شلیک موشکی سپاه پاسداران، راهپیمایی اعتراضی خود را که از آرامگاه فرزندش در شمال تورنتو  آغاز شد، به پایان رسانده است. در این مسیر ۴۰۰ کیلومتری که پیمودنش ۱۶ روز طول کشید، شمار زیادی از خانواده‌های قربانیان آن پرواز و فعالان جنبش دادخواهی و کنشگران سیاسی-اجتماعی کانادا او را همراهی کردند. آنان اکنون آنجا بست نشسته‌اند تا جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، را ببینند و برای چندمین بار دادخواهی خود را مطرح کنند.

از آنجا که اکثریت مسافران این پرواز، کانادایی‌های ایرانی‌تبار بودند، موضوع برای کانادایی‌ها مهم است و از روز اول که این جنایت فجیع رخ داد، دادخواهی خانواده‌های به‌قتل رسیدگان آغاز شد و بابک پیامی، کارگردان برجسته سینمای ایران که سال‌ها پیش مورد غضب حکومت قرار گرفت و دستگیر شد، فیلم مستندی در همین زمینه ساخته است. پیامی پس از بازداشت چند سال پیش، با قرار وثیقه موقتا آزاد شد تا در جشنواره مسکو شرکت کند، اما قید همه‌چیز را زد و از آن تاریخ دیگر به ایران بازنگشت و سال‌ها است که در تورنتو زندگی می‌کند و فیلم می‌سازد. بابک پیامی قبل از رفتن به ایران در دهه‌ ۷۰ خورشیدی، در تورنتو در رشته سینما تحصیل کرده بود. او از روز نخست با دوربین فیلم‌برداری‌اش کنار خانواده‌ها و مردم معترض بود و این فیلم مستند، حاصل همین حضور مستمر است. این فیلم بی‌شک دیدنی است و گام موثری در دادخواهی مردم ایران از حکومتی واپسگرا و خون‌ریز خواهد بود.

برای اطلاع از روز و ساعت و سینمای نمایش‌دهنده این فیلم به این پیوند رجوع کنید.

عنکبوت مقدس

وقتی زر امیرابراهیمی جایزه بهترین بازیگری را در جشنواره کن برای بازی در نقش رحیمی، خبرنگاری که در جست‌وجوی قاتل زنجیره‌ای سعید حنایی (با بازی مهدی بجستانی) در فیلم «عنکبوت مقدس» (علی عباسی) گرفت، همه توجه‌ها به این فیلم جلب شد و وقتی جمهوری‌اسلامی‌چی‌ها شروع کردند علیه فیلم حرف زدن و آن را توهین به «امام رضا» برشمردند و پیمان معادی هم گفت ۱۰ دقیقه از فیلم را دیده است و فیلم بی‌ارزشی بوده و جایزه آن سیاسی است، نقدها و بحث‌های زیادی پیرامون آن مطرح شد، در حالیکه فیلم زیاد دیده نشده بود. اما پس از اکران آن در کشورهای مختلف، از جمله فرانسه و آلمان و آمریکا، نقدهای زیادی در مورد آن نوشته و منتشر شد و اکنون نمایش آن در جشنواره «تیف» فرصت مغتنمی است برای بیشتر دیده‌شدنش و سخن گفتن و نوشتن در مورد آن. 

برای اطلاع از روز و ساعت و سینمای نمایش‌دهنده این فیلم به این پیوند رجوع کنید.

خرس نیست

«خرس نیست» آخرین ساخته جعفر پناهی است که در سال جاری میلادی در ایران ساخته شده است. از آنجا که جعفر پناهی در دادگاه به ممنوعیت کاری محکوم شده است، او فیلم‌هایش را نیمه مخفی در ایران فیلم‌برداری می‌کند. در این فیلم علاوه بر خود پناهی، ناصر هاشمی، وحید مبصری، بختیار پنجه‌ای، و مینا کاوانی و جمع دیگری از بازیگران و عوامل حرفه‌ای سینمای ایران حضور دارند. تولید «خرس نیست» چند ماه پیش به پایان رسید و حقوق توزیع جهانی آن از سوی شرکت فرانسوی «سلولوید دریمز» تضمین شد و قرار است نخستین بار در سپتامبر ۲۰۲۲، در هفتاد و نهمین دوره جشنواره فیلم ونیز برای رقابت «شیر طلایی» نمایش داده شود و در همان ماه، در جشنواره جهانی فیلم تورنتو هم به نمایش درآید.

چکیده «خرس نیست» از این قرار است که دو داستان عاشقانه موازی روایت می‌شود که در آن، عاشقان با موانع پنهان و اجتناب‌ناپذیر، نیروی خرافات، و مکانیزم قدرت مبارزه می‌کنند. 

زبان فیلم فارسی و ترکی است و از آنجا که خود جعفر پناهی زاده شهر میانه در آذربایجان شرقی است و به این زبان آشنایی کاملی دارد، در آنونس‌های منتشرشده از «خرس نیست» نیز حضور این دو زبان مشهود است و حال هوای خاصی به آن داده است.

نکته‌ای که بیش از هر چیزی خشم مسئولان حکومتی را برانگیخته است، این است که پناهی بدون مجوز ارشاد فیلم را ساخته است. روح‌الله سهرابی، مدیرکل نظارت بر عرضه سینما در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در اظهارنظری در مورد فیلم‌های حاضر در جشنواره ونیز، بدون اشاره به «خرس نیست»، گفت: «البته، فیلم دیگری که از ایران در جشنواره مذکور حضور دارد، اساسا پروانه ساخت یا شناسنامه‌ای ندارد که بخواهم درباره آن اظهارنظر کنم و از شواهد پیدا است که بیشتر نمایش یک سیاسی‌بازی است تا حضور یک فیلم سینمایی.»

امسال، چه در ونیز و چه در تورنتو، جعفر پناهی که تهیه‌کننده، کارگردان، نویسنده، و یکی از بازیگران «خرس نیست» است، حضور ندارد، زیرا او در ژوئیه ۲۰۲۲ در ایران بازداشت شد و طبق گفته دادستانی، باید شش سال حبس تعزیری خود را که حکم آن در سال ۱۳۸۸ صادر شده بود، بگذراند. 

برای اطلاع از روز و ساعت و سینمای نمایش‌دهنده این فیلم به این پیوند رجوع کنید.

«جشنواره بین‌المللی فیلم تورنتو» فرصت بسیار خوبی است برای ایرانی‌های ساکنان تورنتو و شهرهای اطراف و حتی نیویورک و شهرهای شمالی آمریکا برای تماشای سه فیلم «۷۵۲ عدد  نیست» و «عنکبوت مقدس» و «خرس نیست» تا این سه فیلم جنجالی سینمای ایران، گیرم سینمای در تبعید ایران، را تماشا کنند. البته ناگفته نماند که هر سال بیش از نیم میلیون نفر از حدود ۷۰ کشور جهان، برای تماشای فیلم‌های این جشنواره به تورنتو می‌آیند. 

قضاوت در مورد کیفیت این فیلم‌ها، که بی‌شک از کیفیت خوبی برخوردارند که در این جشنواره به نمایش درمی‌آیند، می‌ماند برای بعد از دیدن آن‌ها.  فعلا هر چه سریع‌تر اقدام کنید برای خرید «برخط» بلیت‌های جشنواره، یا جدول نمایش فیلم‌ها را در گاه‌شماری‌های خود یادداشت کنید تا حضوری بتوانید پیش از نمایش فیلم، به سینما رجوع کنید و بلیت مربوطه را تهیه کنید.