پژمان تهوری
کمتر از یک هفته دیگر مرحله دوم انتخابات ریاستجمهوری ۱۴۰۳ برگزار و از میان «مسعود پزشکیان» و «سعید جلیلی»، یکی سکاندار کاخ ریاستجمهوری میشود. این گزارش، نیم نگاهی دارد به سیاست خارجی دو کاندیدای نهایی انتخابات ریاستجمهوری و آنچه پیش روی ایران در چهار سال آینده قرار خواهد گرفت.
مسعود پزشکیان کاندیدای جبهه اصلاحات و سعید جلیلی کاندیدای جبهه انقلاب اسلامی، چه پاسخی برای پنج چالش اصلی سیاست خارجی ایران دارند؟ این گزارش بر مبنای پاسخهای آنها در مرحله اول انتخابات تهیه شده است. در گزارشهای بعدی، به طرح دیدگاههای این دو کاندیدا در سایر حوزهها پرداخته میشود.
***
۱- با تحریمهای بینالمللی و تحریمهای یکجانبه آمریکا چه میکنید؟
مسعود پزشکیان، کاندیدای اصلاحطلبان، معتقد است از طریق بهبود رابطه با کشورهای جهان و عادیسازی در روابط بینالملل، میتوان تحریمها را رفع کرد و جذب سرمایه، توسعه گردشگری و توسعه کسب و کار را ممکن ساخت. او معتقد است میتوان با سیاست خارجی تعاملگرا و عزتمند، هزینه مردم را کاهش داد و اجازه نداد گروهی با شعارهای دهن پرکن، جیب مردم را خالی کنند. او میگوید: «باید تحریمها را با استفاده از نیروهای کارشناس و مجرب حل کنیم.»
سعید جلیلی، کاندیدای جبهه انقلاب اسلامی معتقد است تحریم را باید خنثی و تحریم کننده را پشیمان کرد. او میگوید: «ما کمیته مقابله با تحریم ایجاد کردیم، باید دشمن را با ابزار اقتصادی از تحریم پشیمان کنیم و برای آن برنامه عملیاتی داریم. ما میگوییم با سازوکارهای جدی میتوان تحریمها را رفع کرد و تحریمکننده را پشیمان کرد.»
مهمتر از بیان راهکارهای حل بحران تحریم، این است که کاندیداها بپذیرند که تحریم یک چالش کلیدی در توسعه اقتصادی و امنیتی کشور است. آیا آنها اساسا تحریم را یک بحران برای کشور میدانند؟
مسعود پزشکیان در این خصوص میگوید: «ما اگر میخواهیم مشکلات اقتصادی مملکت ما و همچنین ارتباط ما با دنیا برطرف شود و بتوانیم رونق پیدا کنیم، باید تحریمهای ظالمانه را با روشهای مختلف موجود حل کنیم.»
او باور دارد که تحریم، سالانه میلیاردها دلار ضرر به ایران وارد میکند و میگوید: «همین الان ما که در دنیا در زمینه گاز و نفت جمعا اول هستیم، در زمستان گاز نداریم به مردم بدهیم و تابستان نیز برق آنها را قطع میکنیم. بگویند که ما چقدر در حال ضرر کردن در میادین مشترک هستیم؟ قطر، عمان، امارات و کویت در میادین مشترک سهم خود را میبرند، اما ما اصلا عین خیالمان نیست و از این سمت میگوییم که فلان شرکتها میخواستند با ما فلان کار را بکنند.»
او میافزاید: «امروز سرمایهگذاران در حال خارج کردن سرمایه از مملکت هستند و زمانی که پای صحبتهای آنها مینشینیم، ناراحت هستند؛ چراکه گران میخرند و ارزان میفروشند و بعضی وقتها نیز پولشان گم میشود. حال اینها میگویند که ما میخواهیم مدینه فاضله درست کنیم؛ مدینه فاضله را در تئوری میتوان درست کرد و در عمل این است که زندگی مردم در حال نابودی است.»
سعید جلیلی معترف به چالشبرانگیز بودن تحریمها نیست و معتقد است بهجای تلاش برای حل مساله با دو-سه کشور جهان (آمریکا و اتحادیه اروپا)، باید برویم دنبال سایر کشورها. او میگوید: «اولین ایراد این است که به دو سه کشور تمرکز کنید که با آنها بیشترین اختلاف را دارید و آنها برای شما فرصت تولید نمیکنند، بلکه تهدید تولید میکنند. باید همه کشورها را دید. کشورهای فراوانی وجود دارد که زمینه همکاری با آنها را داریم، ولی باید اولویتبندی در اقتصاد داشته باشید و بدانید هدف شما در اقتصاد چیست.»
او پاسخ نمیدهد کدام کشور دنیا پیش از حل مساله تحریمهای آمریکا حاضر است در ایران سرمایهگذاری و با ایران منصفانه روابط تجاری و بازرگانی برقرار کند.
۲- برنامه هستهای ایران و چالش تحریمها که از طریق برجام امکان حلوفصل داشت، با چه سیاستی پیگیری خواهد شد؟
مسعود پزشکیان کاندیدای جبهه اصلاحات، «برجام» را کلید حل تحریمها و حل سایر چالشهای سیاست خارجی ایران میداند و معتقد است باید برجام را احیا کرد او میگوید: «ما باید برجام را حل و پیگیری میکردیم؛ اگر این مساله را حل نکنیم، اینکه درباره مسائل دیگر صحبت کنیم، فقط حرف است.» او معتقد است امکان ندارد بدون برجام حتی بتوانیم با همسایگان روابط خود را حفظ کنیم و آن را توسعه دهیم.»
سعید جلیلی اما کاندیدای جریانی است که برجام را در مجلس آتش زد و در کمیسیون برجام مجلس شورای اسلامی بیشترین مخالفتها را با برجام عنوان کردند. سعید جلیلی مخالفت با برجام را کتمان نمیکند و معتقد است برجام چالشهای ما را افزون کرده و دستاوردی نداشته است. او با طرح این پرسش که در برجام چه شد؟ میگوید: «دلار ۳ هزار تومانی شد ۳۰ هزار تومان. تعداد تحریمها از ۸۰۰ تا به ۱۵۰۰ رسید. آیا مشکل مردم حل شد؟ الان باید جواب دهند. در زمانی که برجام امضا شد، رشد اقتصادی ما صفر و منفی و متوسط آن هفت دهم درصد شد. کسانی که میگفتند باید چرخ کارخانه بچرخد، افتخارشان این شد که کاپ اخلاق بگیرد و گفتند بعد ما امنیت را بدست آوردیم، ولی دیدند امنیت به دست نیامد و با همین رفتارها، آمدند سلیمانی ما را شهید کردند.»
در واقع سعید جلیلی با توسل به تاکتیک «نشر دیس اینفورمیشن یا اطلاعات جعلی» میکوشد، مخالفت خود با برجام را موجه جلوه دهد. او نمیگوید در دو سالی که برجام اجرا شد، نرخ رشد اقتصادی رکورد بیسابقه ۱۲ تا ۱۴ درصد را ثبت کرد، رشد سرمایهگذاری خارجی رکورد زنی کرد، برای اولین بار بعد از انقلاب، ایران توانست مستقیم از ایرباس هواپیما خریداری کند، نرخ تورم به کمترین در طول چند دهه اخیر رسید.
۳- با لیست سیاه FATF و محرومیت از دسترسی به سوئیفت بینالملل چه میکنید؟
مسعود پزشکیان قائل به پذیرش FATF توسط ایران و پاک کردن نام ایران از میان سه کشور حاضر در لیست سیاه FATF است و میگوید: «ما باید FATF را نهایی کنیم، چراکه در همین وضعیتی که قرار داریم گران میخریم و ارزان میفروشیم. ما با چین توافقنامهای داریم که بیایند کار انجام دهند، اما چرا کاری انجام نمیدهند؟ تا با مشکلاتمان را در ارتباطات بینالمللی برطرف نکنیم آنها نیز برای ما کاری نمیکنند و این موضوع خیلی روشن است.» او میافزاید: «اگر قرار باشد چین، عراق و روسیه با ما کار کنند، باید ضوابط بینالمللی را درست کنیم؛ ما به پیمانهای بریکس و شانگهای پیوستهایم، اما چرا معاملات ما در مقایسه با دیگران قابل مقایسه نیست؟»
سعید جلیلی اما معتقد است FATF مشکل سیاست خارجی ایران نیست. او در توضیح این موضوع به «دیس اینفورمیشن یا اطلاعات جعلی»متوسل میشود. او میگوید: «سخنگو دولت وقت میگوید تحریم و FATF مانع خرید واکسن است. میلیونها نفر از این ضرر میکنند. مگر FATF حل شد؟ پس چرا واکسن را توانستیم بخریم؟ وقتی تشخیص غلط میدهید، تجویز غلط هم میدهید.» او میافزاید: «ایران ۳۲ بند از ۴۱ بند FATF را اجرا میکند، پس چرا مشکل ایران حل نمیشود.» (در این گزارش توضیح دادهایم که دو بندی که با مخالفت جلیلی، جمهوری اسلامی نتوانست FATF را به صورت کامل اجرا کند، چیست.)
جلیلی در واقع با طرح این پرسش نمیخواهد این واقعیت را بپذیرد که تا اجرای کامل FATF ایران از فهرست سیاه خارج نمیشود و تا زمانی که در لیست سیاه باشیم دنیا جرات و امکان مبادله مالی از طریق سوئیفت بینالملل را ندارد.
«مصطفی پورمحمدی» دیگر کاندیدای انتخابات ریاستجمهوری ۱۴۰۳ البته از مانعتراشی او در جریان بررسی تقاضای دولت برای پذیرش FATF در شورای عالی امنیت ملی خبر داد و گفت او مخالف اصلی FATF در این شورا بود و اجازه نداد که FATF عملی شود، ولی بعد از جلسه رسمی به من گفت اگر شما دستاندرکار بودی اجازه میدادم، ولی به آقایان اعتماد ندارم. این افشاگری اگرچه نشان داد جلیلی علیه منافع ملی اقدام کرده، ولی میتواند حامل این پیام باشد که اگر او به مقام ریاستجمهوری برسد، ممکن است بهخاطر منافع شخصی و گروهی، FATF را بپذیرد.
۴- چگونه از فرار سرمایه جلوگیری و چگونه سرمایه خارجی جذب میکنید؟
مسعود پزشکیان معتقد است سیاست خارجی باید با تعاملگرایی و عادیسازی روابط بینالملل با همه کشورها، ابزاری باشد برای جذب سرمایه خارجی و فرصتی ایجاد کند برای متوقف کردن موج مهاجرت و ایجاد شوق ماندن در دل جوانان. او میگوید: «باید معلوم شود چه کسانی از سفارت انگلستان بالا رفتند و سفارت عربستان را آتش زدند و چرا جلو اینها گرفته نشد. به باور پزشکیان بهجای تنشآفرینی در حوزه سیاست خارجی باید نسبت به تحکیم برادری با کشورهای همسایه اقدام کرد و به آنها به چشم یک فرصت نگاه کرد. باید ایران به محور ترانزیت شرق و غرب تبدیل و گردشگری را رونق داد. پزشکیان «بهبود فضای سرمایهگذاری و کسبوکار» را مشروط به حل تحریمها، پذیرش FATF و عادیسازی روابط به همه کشورها و تنشزدایی میداند و در حوزه سرمایهگذاری داخلی میگوید: «نخبگان در حال خارج شدن از کشور هستند؟ چون رفتار حاکمانه ما و امر و نهیهایی که داریم و تصور میکنیم عقل کل هستیم و در همه چیز نقشه داریم و دیگران حالیشان نیست و نمیفهمند، پس ما باید برای آنها نقشه بنویسیم.»
سعید جلیلی اما تمرکزش بر کشورهای همسایه، کشورهای آمریکای لاتین و آفریقاست و معتقد است ایران میتواند از هند گندم وارد کند و آن را به آرد تبدیل و به عراق صادر کند و یا سالانه ۱۱ میلیارد دلار صیفیجات صادر کنیم. نقشه راه او تبدیل سفارتخانهها به سکوی صادرات است و میگوید: «هر سفارت ما باید سکویی برای صادرات باشد و برای ایجاد اشتغال و ارزآوری ماموریت داشته باشد. در هر سفری دیپلماتیک، باید عدهای از فعالان اقتصادی همراه باشند.»
او میگوید: «وظیفه دولت، مدیریت درست روابط بینالمللی در زمان حمله به سفارتخانههاست و میتوان با دیپلماسی درست هزینه حمله به سفارتخانهها را کنترل کرد. او اعتراضی به حمله بسیجی ها به سفارتخانهها و طرحی برای پیشگیری از اینگونه حملات ندارد و این مساله را در واکنش به اعتراض پزشکیان از حمله به دو سفارت انگلستان و عربستان توسط جوانان انقلابی عنوان کرد.
به باور سعید جلیلی باید سیاست خارجی اشتغال درست کرد، او میگوید: «با برنامههای مشخص میتوانیم از گردشگری و ترانزیت برای درآمد کشور استفاده کنیم. کشور ما موقعیت بسیار خوبی دارد و میتواند در برخی کالاها هاب منطقه بشود. میتوانیم در زمینه سلامت ظرفیتهای بزرگ ایجاد کنیم.» او اما توضیح نمیدهد چگونه بدون حل مساله تحریمها و بدون دسترسی به سوئیفت چگونه میتواند مشکل مبادلات مالی بین بانکی را حل کند. جلیلی با بیان اینکه «برخی نگران مهاجرت دانشمندان هستند» تصریح میکند: «مهاجرت این دانشمندان به خاطر این است که برای آنها نتوانستید بازار درست کنید. ما امروز به مدد دانشمندان و استفاده از فناوریهای مهم مثل کوانتوم، هوش مصنوعی و بحثهای دیجیتال میتوانیم هم بازار دنیا را بگیریم و هم قدرت کشور را ارتقا دهیم.»
۵- میدان مقاومت و اتهام حمایت ایران از گروههای تروریستی در منطقه، نزاع با اسراییل و برنامه موشکی، راهحل چیست؟
حوزه منطقه مقاومت و کشورهای پرتنش سوریه، لبنان، عراق و یمن، خط قرمز جمهوری اسلامی است و کاندیداها کمتر در این حوزه میتوانند ابتکار عمل داشته باشند. ازاینرو این حوزه پرچالش کمتر مورد بحث و پرسش قرار میگیرد و پاسخ کاندیداها نیز گذرا است.
مسعود پزشکیان در مرحله اول انتخابات کمتر به این حوزه ورود کرد و تنها به این مساله پرداخت که «با قصب و اشغالگری سرزمین دیگران هرگز کنار نمیآیم و نسلکشی و نژادپرستی را بر نمیتابم.» او در تبیین سیاست خارجی خود در خصوص منطقه گفت: «سیاست خارجی دولت من در مورد مردم مظلوم منطقه براساس ارزشهای برخاسته از فرهنگ ایرانی و آموزههای امیر مومنان(ع) خواهد بود؛ مذهبی که به ما میآموزد که انسانها یا با تو در دین برادرند و یا در خلقت و آفرینش با تو برابر.»
سعید جلیلی هم ورود چندانی به این حوزه نداشت. او در این خصوص گفت: «در منطقه مقاومت بیشترین همکاری را داشتیم و جوانان ما به آنجا رفته و به حق مقاومت کرده و دفاع کردند و امروز باید روابط اقتصادی ما متناسب باشد و بیشترین روابط اقتصادی را با کشورهای همسایه از جمله پاکستان و سوریه داشته باشیم نه اینکه برخی کشورها روابط بیشتری با این کشورها نسبت به ما داشته باشند.»
این یک واقعیت است که سیاست خارجی ایران بیش از آنکه در دولت تعیین و اجرا شود، در حوزه اختیار رهبر جمهوری اسلامی تعریف شده و روسای جمهور باید پیگیر سیاست خارجی تبیین شده توسط رهبری باشند، ولی این همه واقعیت نیست. دستگاه دیپلماسی و رییسجمهور قدرت زیادی در تاثیرگذاری بر سیاست خارجی ایران دارد، چراکه در نهایت مذاکرات و پیگیری امور دیپلماتیک توسط نمایندگان دولت انجام میشود. دولت معتقد به تنشزدایی و پیگیر عادیسازی رابطه، قطعا جریان مذاکرات را متفاوت از دولت تنشآفرین، غربستیز و ایدئولوژیک پیش میبرد. انتخاب پزشکیان یا جلیلی، انتخاب میان سیاست خارجی تعاملی یا سیاست خارجی تنشآفرین است.
از: ایران وایر
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید